• Έρχεται η εξαήμερη εργασία από την 1η Ιουλίου
• Με απόφαση του εργοδότη (διευθυντικό δικαίωμα) χιλιάδες εργαζόμενοι θα υποχρεωθούν να εργαστούν και έκτη ημέρα!
Του Αλέξη Π. Μητρόπουλου*
Ι. Ανατροπή τού θεσμικού πλαισίου για το πενθήμερο
Με τα άρθρα 25 και 26 του ν. 5053/2023 (ΦΕΚ Α 158) με τίτλο «Για την ενίσχυση της εργασίας-Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1152 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Ιουνίου 2019-Απλοποίηση ψηφιακών διαδικασιών και ενίσχυση της Κάρτας Εργασίας- Αναβάθμιση της επιχειρησιακής λειτουργίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και της Επιθεώρησης Εργασίας» επαναρυθμίστηκε, με ευνοϊκότερο -για τη μεσαία και μεγάλη εργοδοσία- θεσμικό πλαίσιο, η απασχόληση κατά την έκτη (6η) ημέρα σε δύο κατηγορίες επιχειρήσεων που εφαρμόζουν πενθήμερο:
α) σε επιχειρήσεις-εκμεταλλεύσεις συνεχούς λειτουργίας με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών, στις οποίες οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε 5ήμερη εβδομαδιαία εργασία και
β) σε επιχειρήσεις-εκμεταλλεύσεις που δεν είναι από τη φύση τους συνεχούς λειτουργίας, αλλά είναι δυνατόν να λειτουργούν κατά τις ημέρες από Δευτέρα έως Σάββατο, επί 24 ώρες, με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών και στις οποίες οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε 5ήμερη εβδομαδιαία εργασία σε εξαιρετικές περιπτώσεις, κατά τις οποίες η επιχείρηση παρουσιάζει απρόβλεπτα ιδιαίτερο αυξημένο φόρτο εργασίας.
Η αμοιβή των εργαζομένων για την απασχόληση κατά την έκτη ημέρα θα είναι ίση με το ημερομίσθιό τους, προσαυξημένο κατά 40%.
Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 27 του ν. 5053/2024 διευρύνθηκε κατά πολύ ο κύκλος των επιχειρήσεων που μπορούν να απασχολούν το προσωπικό τους κατά την ημέρα της Κυριακής και τις αργίες, με πρόσθετη προσαύξηση, πέραν του ημερομισθίου, ίση με 115% (40% + 75%).
Προς περαιτέρω εξειδίκευση των ανωτέρω δύο ρυθμίσεων, που έχουν δημιουργήσει μεγάλη ανησυχία σε ευρύτερες τάξεις εργαζομένων, εκδόθηκε η υπ’ αριθ. 113169/28-12-2023 απόφαση (ΦΕΚ Β 7421) του τέως υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης κ. Γεωργιάδη, με την οποία τροποποιήθηκε η υπ’ αριθ. 40331/Δ1.13521/13-9-2019 απόφαση του τότε υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων κ. Χατζηδάκη.
Η εξαήμερη εργασία, ως διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη στις ανωτέρω επιχειρήσεις- εκμεταλλεύσεις,χωρίς να απαιτείται προηγούμενη συναίνεση των εργαζομένων, είχε αρχικά προβλεφθεί να εφαρμοστεί από 1-3-2024. Όμως, λόγω των Ευρωεκλογών και της μεγάλης αναστάτωσης που έχει προκαλέσει στο σύνολο των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα, η έναρξή της μετατέθηκε για 1 Ιουλίου 2024.
ΙΙ. Σε ποιές επιχειρήσεις θα ισχύσει από 1-7-2024 η εξαήμερη απασχόληση με απόφαση μόνο του εργοδότη (διευθυντικό δικαίωμα)
Πιο συγκεκριμένα, ως προς την εξαήμερη εβδομαδιαία εργασία, από 1-7-2024, με απόφαση μόνο του εργοδότη, ισχύουν τα εξής:
α) Στις επιχειρήσεις-εκμεταλλεύσεις συνεχούς λειτουργίας με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών, στις οποίες οι εργαζόμενοι απασχολούνται σήμερα σε 5ήμερη εβδομάδα εργασίας.
Σύμφωνα με το άρθρο 25 του ν. 5053/2023 και την ΥΑ 113169/2023, από 1-7-2024, δύναται να επιτρέπεται, η απασχόληση αυτών των επιχειρήσεων κατά την έκτη (6η) ημέρα της εβδομάδας, εφόσον καταχωρίζεται από τον εργοδότη στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο.
Η απασχόληση των εργαζομένων, κατά την πρόσθετη ημέρα, δεν μπορεί να υπερβαίνει τις οκτώ (8) ώρες. Κατά την ημέρα αυτή δεν επιτρέπεται η πραγματοποίηση υπερεργασίας και υπερωριακής απασχόλησης από τον εργαζόμενο. Το ημερομίσθιο τού εργαζόμενου, κατά την έκτη ημέρα εργασίας, είναι προσαυξημένο κατά σαράντα τοις εκατό (40%).
Είναι αυτονόητο ότι η απασχόληση κατά την έκτη ημέρα τελεί υπό την επιφύλαξη της τήρησης των χρονικών ορίων εργασίας των εργαζομένων, καθώς και της εφαρμογής των κανόνων για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων. Σε κάθε περίπτωση, όπως προβλέπει ο νέος ν. 5053/2023, εφαρμόζονται τα άρθρα 162 έως 179 του Κώδικα Ατομικού Εργατικού Δικαίου (π.δ. 80/2022, ΦΕΚ Α 222).
Οι ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις δεν υπάγονται στην κατηγορία αυτή.
Σύμφωνα με τα ανωτέρω οριζόμενα στον νόμο και την ΥΑ, για την εφαρμογή της εξαήμερης εργασίας από 1-7-2024 στην κατηγορία αυτή επιχειρήσεων, πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις;
1ον) Δήλωση από τον εργοδότη στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» ότι η επιχείρησή του ανήκει στη συγκεκριμένη κατηγορία επιχειρήσεων.
2ον) Πρόσκληση του εργοδότη (διευθυντικό δικαίωμα) προς τους εργαζόμενους για εργασία την έκτη ημέρα.
3ον) Απασχόληση των εργαζομένων την έκτη ημέρα κατ’ ανώτατο όριο τις οκτώ (8) ώρες.
4ον) Απαγόρευση απασχόλησης με υπερεργασία η υπερωρία κατά την έκτη ημέρα.
5ον) Καταβολή προσαύξησης για την απασχόληση την έκτη ημέρα, πέραν του ημερομισθίου, ύψους 40%.
Πρέπει να επισημάνουμε ότι ούτε ο ν. 5053/2023, ούτε η υπ’ αριθ. 113169/28-12-2023 υπουργική απόφαση (ΥΑ) διευκρινίζουν ποιό θα είναι το συνολικά εβδομαδιαίο ωράριο των εργαζομένων που καλούνται να εργαστούν και την έκτη ημέρα με απόφαση του εργοδότη, αν δηλαδή θα λογίζονται 48 ώρες (6 ημέρες Χ 8 ώρες) ή 40 ώρες (5 ημέρες Χ 8 ώρες) την εβδομάδα.
Επίσης, ούτε ο νόμος ούτε η ανωτέρω ΥΑ διευκρινίζουν αν η έκτη ημέρα που θα απασχολείται ο εργαζόμενος θα λαμβάνεται υπόψη για την ασφάλισή του, δεδομένου ότι (σύμφωνα με την ισχύουσα Νομοθεσία) ο ΕΦΚΑ λαμβάνει υπόψη πέντε (5) ημέρες ασφάλισης την εβδομάδα και είκοσι πέντε (25)ημέρες ασφάλισης τον μήνα πλην ορισμένων εξαιρέσεων (π.χ. ναυτικοί, ΒΑΕ).
β) Στις επιχειρήσεις-εκμεταλλεύσεις που δεν είναι από τη φύση τους συνεχούς λειτουργίας, αλλά είναι δυνατόν να λειτουργούν κατά τις ημέρες από Δευτέρα έως Σάββατο, επί 24 ώρες, με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών και στις οποίες οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε 5ήμερη εβδομαδιαία εργασία σε εξαιρετικές περιπτώσεις, κατά τις οποίες η επιχείρηση παρουσιάζει απρόβλεπτα ιδιαίτερο αυξημένο φόρτο εργασίας.
Στην κατηγορία αυτή των επιχειρήσεων, σύμφωνα με το άρθρο 26 του ν. 5053/2023 και την ΥΑ 113169/2023, από 1-7-2024, επιτρέπεται η απασχόληση των εργαζομένων κατά την έκτη (6η) ημέρα της εβδομάδας. Η ειδική αυτή συνθήκη γνωστοποιείται από τον εργοδότη στην Επιθεώρηση Εργασίας πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο και υπόκειται σε έλεγχο σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις. Η απασχόληση κατά την έκτη (6η) ημέρα της εβδομάδας καταχωρίζεται από τον εργοδότη στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο.
Η απασχόληση των εργαζομένων, κατά την πρόσθετη ημέρα, δεν μπορεί να υπερβαίνει τις οκτώ (8) ώρες. Κατά την ημέρα αυτή δεν επιτρέπεται η πραγματοποίηση υπερεργασίας και υπερωριακής απασχόλησης από τον εργαζόμενο. Το ημερομίσθιο τού εργαζόμενου, κατά την έκτη ημέρα εργασίας, είναι προσαυξημένο κατά σαράντα τοις εκατό (40%).
Είναι αυτονόητο ότι η απασχόληση κατά την 6η ημέρα τελεί υπό την επιφύλαξη της τήρησης των χρονικών ορίων εργασίας των εργαζομένων, καθώς και της εφαρμογής των κανόνων για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων. Σε κάθε περίπτωση εφαρμόζονται τα άρθρα 162 έως 179 του Κώδικα Ατομικού Εργατικού Δικαίου (π.δ. 80/2022).
Οι ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις δεν υπάγονται ούτε σε αυτή την κατηγορία αυτή.
Από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω συνάγεται ότι οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις και εκμεταλλεύσεις, προκειμένου να κάνουν χρήση της νέας αυτής δυνατότητας (διευθυντικό δικαίωμα) χωρίς βεβαίως προηγούμενη συναίνεση των εργαζομένων, θα πρέπει :
1ον) Να δηλώσουν έγκαιρα και υπεύθυνα στο Π/Σ «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» ότι ανήκουν στη συγκεκριμένη κατηγορία των επιχειρήσεων.
2ον) Κάθε φορά που επιθυμούν να κάνουν χρήση της εργασίας κατά την έκτη ημέρα, να δηλώνουν από πριν στο Π/Σ «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» ότι η επιχείρηση-εκμετάλλευσή τους παρουσιάζει, κατά τη συγκεκριμένη περίοδο, ιδιαίτερα αυξημένο φόρτο εργασίας.
3ον) Να μην απασχολούν τους εργαζόμενους πάνω από οκτώ (8) ώρες κατά την έκτη ημέρα.
4ον) Να μην επιτρέπουν την πραγματοποίηση υπερεργασίας ή υπερωρίας από τους εργαζομένους κατά την έκτη ημέρα.
5ον) Να χορηγούν προσαύξηση στους εργαζομένους για την απασχόληση την έκτη ημέρα, πέραν του ημερομισθίου, ύψους 40%. Αν η έκτη ημέρα συμπίπτει με Κυριακή ή αργία, να χορηγούν προσαύξηση, πέραν του ημερομισθίου, συνολικά ύψους (40% + 75%) 115%.
Επίσης πρέπει να τονιστεί ότι:
6ον) Για την απασχόληση κατά την έκτη ημέρα εντός της ίδιας εβδομάδας δεν χορηγείται σε ημέρα ανάπαυσης (ρεπό), εκτός αν αυτή συμπέσει με εξαιρέσιμη ημέρα.
7ον) Όταν στις επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις αυτής της κατηγορίας εφαρμόζονται νυχτερινές βάρδιες πενθημέρου, τότε απαγορεύεται η απασχόληση των εργαζομένων την έκτη ημέρα κατά τη νυχτερινή βάρδια.
ΙΙΙ. Επιχειρήσεις-εκμεταλλεύσεις που μπορούν να απασχολούν τους εργαζόμενους κατά την ημέρα της Κυριακής και κατά τις ημέρες αργίας
Στην κατηγορία αυτή των επιχειρήσεων, σύμφωνα με το άρθρο 27 του ν. 5053/2023 και την ΥΑ 113169/2023, από 1-7-2024, προστίθεται και οι εξής επιχειρήσεις-εκμεταλλεύσεις:
-Εκπαιδευτικά κέντρων πιλότων, πληρωμάτων και τεχνικών αεροσκαφών, καθώς και εκπαιδευτικών κέντρων προσωπικού επίγειας εξυπηρέτησης αεροσκαφών και επιβατών, εφόσον εξυπηρετούν επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που λειτουργούν επί είκοσι τέσσερις (24) ώρες ημερησίως και επτά (7) ημέρες την εβδομάδα.
-Βιομηχανίες τροφίμων και επιχειρήσεις εμφιάλωσης φυσικού μεταλλικού νερού, παραγωγής αναψυκτικών με παρασκευή προϊόντων εμφιάλωσής τους.
-Οργάνωσης συνεδρίων.
-Καλλιέργειας θερμοκηπίων με παρασκευή και συσκευασία προϊόντων θερμοκηπίου.
Η μεγάλη διεύρυνση των επιχειρήσεων-εκμεταλλεύσεων που θα λειτουργούν εφεξής και την έβδομη ημέρα, σε συνδυασμό με την προηγούμενη διάταξη που καταργεί το πενθήμερο σε πολλές επιχειρήσεις-εκμεταλλεύσεις, δηλώνει πανηγυρικά την πρόθεση της σημερινής κυβέρνησης να κινηθεί σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη που κινούνται πολλές κυβερνήσεις στην Ευρώπη, οι οποίες ενθαρρύνουν την εργασία σε τετραήμερη εβδομαδιαία απασχόληση, χωρίς μάλιστα μείωση αποδοχών!
Η σημερινή κυβέρνηση της Ν.Δ. επιμένει δυστυχώς να εφαρμόζει τους αυστηρότερους νόμους του α’ και του β’ Μνημονίου, που προέβλεπαν την κατάργηση του πενθημέρου και τη λειτουργία των περισσότερων επιχειρήσεων σε εξαήμερη και επταήμερη βάση.
ΙV.Προβλήματα που δημιουργούνται από τις νέες ρυθμίσεις
Πέραν του μείζονος θέματος της κατάργησης του πενθημέρου για χιλιάδες εργαζομένους (κατακτημένος θεσμός εδώ και πολλές δεκαετίες), οι νέες ρυθμίσεις δημιουργούν στην πράξη και τα εξής δύο σοβαρά προβλήματα:
1ον) Πόσες συνολικά ώρες την εβδομάδα θα εργάζονται όσοι κληθούν να απασχοληθούν και έκτη ημέρα; 40 ή 48 ώρες;
2ον) Θα προσμετράται η έκτη ημέρα απασχόλησης στην ασφάλιση των εργαζομένων, αφού για δεκαετίες συνολικά προσμετρούνται πέντε (5) ημέρες ασφάλισης την εβδομάδα και είκοσι πέντε (25) ημέρες κατ’ ανώτατο όριο ασφαλιστικών ημερών τον μήνα (πλην ορισμένων εξαιρέσεων όπως π.χ. των ναυτικών και ΒΑΕ);
V.Η κατάργηση του πενθημέρου, μόνιμος στόχος δανειστών-μνημονιακών κυβερνήσεων
Η κατάργηση του πενθημέρου ήταν απαίτηση των δανειστών ήδη από το α’ Μνημόνιο. Σύμφωνα με το άρθρο 8 του πρωτομνημονιακού νόμου 3846/2010 (ΦΕΚ Α 66) «Η εργασία, που παρέχεται την έκτη ημέρα της εβδομάδος, κατά παράβαση του συστήματος πενθήμερης εργασίας, ανεξάρτητα από τις προβλεπόμενες κυρώσεις, αμείβεται με το καταβαλλόμενο ημερομίσθιο προσαυξημένο κατά 30%. Δεν υπάγονται στη διάταξη αυτή οι απασχολούμενοι σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις.».
Εξάλλου, στο άρθρο 182 του Κώδικα Ατομικού Εργατικού Δικαίου (π.δ. 80/2022) με τίτλο «Καθιέρωση χρονικών ορίων εργασίας» ορίζεται ότι:
«1. Σε όλους ανεξαιρέτως τους κλάδους εργασίας και σε όλους τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, η πλήρης απασχόληση καθορίζεται σε σαράντα (40) ώρες εβδομαδιαίως, οι οποίες δύνανται να κατανέμονται σε πενθήμερη ή εξαήμερη εβδομαδιαία εργασία, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας ή τις διαιτητικές αποφάσεις. Όταν εφαρμόζεται σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, το πλήρες συμβατικό ωράριο εργασίας ανέρχεται ημερησίως σε οκτώ (8) ώρες, ενώ όταν εφαρμόζεται σύστημα εξαήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, το πλήρες ωράριο εργασίας ανέρχεται σε έξι (6) ώρες και σαράντα (40) λεπτά ημερησίως. Με συλλογικές συμβάσεις εργασίας, διαιτητικές αποφάσεις ή ατομικές συμβάσεις εργασίας είναι δυνατή η εφαρμογή μικρότερων ωραρίων πλήρους απασχόλησης ημερησίως και εβδομαδιαίως.
2. Στο πλαίσιο διευθέτησης του χρόνου εργασίας του άρθρου 192, ως πλήρης απασχόληση νοείται και η εργασία τεσσάρων (4) ημερών εβδομαδιαίως.».
Οι διατάξεις των άρθρων 25 και 26 του ν. 5053/2023 (με τις οποίες έγιναν προσθήκες στο άρθρο 182 του ΚΑΕΔ) είναι πολύ χειρότερες από την προϊσχύουσα του άρθρου 8 ν. 3845/2010, αφού μέχρι τώρα η έκτη ημέρα εργασίας προϋπέθετε συμφωνία του εργαζομένου, ενώ τώρα θεσμοθετείται ως δικαίωμα του εργοδότη (διευθυντικό δικαίωμα)!
Οι εργοδότες δεν τόλμησαν τότε, ούτε οι δανειστές επέμειναν στην εκτεταμένη κατάργηση του πενθημέρου των εργαζομένων. Οι διατάξεις όμως των άρθρων 25-27 του ν. 5053/2023 βάζουν δυστυχώς τέλος στο πενθήμερο και επαναφέρουν την αγορά εργασίας πολλές δεκαετίες πίσω.
• Ο Αλέξης Π. Μητρόπουλος είναι Καθηγητής ΕΚΠΑ-Πρόεδρος ΕΝΥΠΕΚΚ
