Ο ποταμός Τιχουάνα, που διασχίζει τα σύνορα Μεξικού – Ηνωμένων Πολιτειών, έχει μετατραπεί σε μια πραγματική περιβαλλοντική βόμβα. Εκατομμύρια λίτρα ανεπεξέργαστων λυμάτων και βιομηχανικών αποβλήτων καταλήγουν καθημερινά στην κοίτη του, δημιουργώντας έναν αόρατο, αλλά εξαιρετικά επικίνδυνο, φραγμό μεταξύ των δύο χωρών.
Ενώ η κοινή γνώμη συχνά εστιάζει σε ναρκωτικά, λαθρεμπόριο και φράχτες στα σύνορα, ένας άλλος, λιγότερο προβεβλημένος «φύλακας» εμποδίζει τη διέλευση: η μόλυνση. Η ρύπανση του ποταμού είναι πλέον τόσο σοβαρή, ώστε να επηρεάζει όχι μόνο το περιβάλλον, αλλά και την υγεία χιλιάδων κατοίκων, εργαζομένων και επισκεπτών στις παραμεθόριες περιοχές.
Αμερικανικές και μεξικανικές αρχές αναγκάζονται να λαμβάνουν έκτακτα μέτρα ανάσχεσης. Σε ορισμένα σημεία έχουν στηθεί προσωρινά φράγματα και συστήματα άντλησης, προκειμένου να περιοριστεί η ροή των λυμάτων προς τις ακτές της Καλιφόρνια. Παραλίες κλείνουν συχνά λόγω υψηλών επιπέδων μόλυνσης, με τις τοπικές κοινωνίες να διαμαρτύρονται για απώλεια εισοδήματος, τουρισμού και βασικών δραστηριοτήτων αναψυχής.
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η μακροχρόνια έκθεση σε μολυσμένα νερά μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως γαστρεντερικές λοιμώξεις, δερματικά προβλήματα και αναπνευστικά νοσήματα. Ιδιαίτερα ευάλωτοι είναι οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά και όσοι έχουν ήδη επιβαρυμένη υγεία. Οι κάτοικοι αναφέρουν έντονη δυσοσμία, πονοκεφάλους και φόβο για τις επιπτώσεις στην καθημερινή τους ζωή.
Παράλληλα, η κατάσταση αξιοποιείται και στην πράξη ως «άτυπο όπλο» ελέγχου της διέλευσης. Οι περιοχές γύρω από τις πιο μολυσμένες ζώνες γίνονται πρακτικά απροσπέλαστες, αποθαρρύνοντας την παράνομη διέλευση μεταναστών, αλλά και δυσχεραίνοντας τη νόμιμη δραστηριότητα. Η φύση, επιβαρυμένη από ανθρώπινη αμέλεια και χρόνια υποεπένδυση σε υποδομές αποχέτευσης, λειτουργεί πλέον ως ανεπίσημος φραγμός.
Παρά τις κατά καιρούς συμφωνίες συνεργασίας μεταξύ ΗΠΑ και Μεξικού, τα έργα καθυστερούν, η χρηματοδότηση συχνά δεν επαρκεί και η ρύπανση συνεχίζεται. Περιβαλλοντικές οργανώσεις ζητούν άμεσες επενδύσεις σε μονάδες επεξεργασίας λυμάτων και διασυνοριακό σχέδιο δράσης, πριν η κατάσταση γίνει μη αναστρέψιμη.
Για τις τοπικές κοινωνίες, το ζήτημα δεν είναι μόνο οικολογικό ή πολιτικό. Είναι θέμα επιβίωσης, ποιότητας ζωής και προστασίας της υγείας – ιδίως των μεγαλύτερων σε ηλικία, που ζουν δεκαετίες δίπλα στον ποταμό και βλέπουν το φυσικό τους περιβάλλον να μετατρέπεται σε τοξικό εμπόδιο στα σύνορα.
