Του Αλέξη Π. Μητρόπουλου*
Στις 23-9-2023 η Ένωση για την Υπεράσπιση της Εργασίας και του Κοινωνικού Κράτους (ΕΝΥΠΕΚΚ), μετά από μεγάλη έρευνα, είχε δημοσιεύσει τις μειώσεις των μισθών στον ιδιωτικό τομέα κατά τα χρόνια των Μνημονίων, αλλά και της υγειονομικής κρίσης, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία και πίνακες των αρμοδίων φορέων. Πολλοί, τότε, εκπρόσωποι των μνημονιακών κομμάτων και της συστημικής διανόησης είχαν αντιδράσει γιατί η επιστημονικά τεκμηριωμένη έρευνα της ΕΝΥΠΕΚΚ ήταν αντίθετη στο κεντρικό αφήγημα των ηγεσιών των μνημονιακών κομμάτων.
Ακολούθησε άρθρο της έγκριτης εφημερίδας «Καθημερινή» με τίτλο «Στην 5η χειρότερη θέση ο Έλληνας εργαζόμενος στην Ευρώπη» (3-12-2024, στήλη «Οικονομία», σελ. 4,δημοσιογράφος κ. Θάνος Τσίρος) και στη συνέχεια πλήθος ακόμα δημοσιευμάτων που μας επιβεβαίωσαν πανηγυρικά, αποκαλύπτοντας τη «βουλγαροποίηση» των ελληνικών μισθών στον ιδιωτικό τομέα και την απόκλισή τους από τους μισθούς της ευρωζώνης.
1. Στην 25η θέση μεταξύ των 27 κρατών-μελών της ΕΕ η Ελλάδα σε επίπεδο μισθών το 2023, σύμφωνα με τη Eurostat!!
Στις 7-11-2024 η Eurostat δημοσίευσε στην ιστοσελίδα της τον μέσο μισθό πλήρους απασχόλησης ανά εργαζόμενο («Average full time adjusted salary per employee»)για τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ, από το 1995 μέχρι και το 2023, αναπροσαρμοσμένο σε ευρώ.
Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω διάγραμμα για τους μισθούς πλήρους απασχόλησης το 2023, καθώς και ο πίνακας με τους μέσους μισθούς των 27 χωρών της ΕΕ από το 2010 μέχρι και το 2023:
Πηγή Eurostat:
https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/nama_10_fte__custom_13597179/bookmark/table?lang=en&bookmarkId=c29eed24-377e-4763-aaf0-0419906d2ecd
Όπως επισημαίνει η Eurostat, το 2023 ο μέσος ετήσιος προσαρμοσμένος μισθός πλήρους απασχόλησης για τους υπαλλήλους στην ΕΕ ήταν 37.900 ευρώ, αυξημένος κατά 6,5% (από 35.600 ευρώ το 2022). Μεταξύ των χωρών της ΕΕ, ο υψηλότερος μέσος ετήσιος προσαρμοσμένος μισθός πλήρους απασχόλησης καταγράφηκε στο Λουξεμβούργο (81.100 €), ενώ ακολουθούν η Δανία (67.600 €) και η Ιρλανδία (58.700 €).
Αντίθετα, οι χαμηλότεροι μέσοι ετήσιοι προσαρμοσμένοι μισθοί πλήρους απασχόλησης για το 2023 καταγράφηκαν στη Βουλγαρία (13.503€), στην Ουγγαρία (16.895€) και στην Ελλάδα (17.013€).
Εντυπωσιακή είναι η περίπτωση της Λιθουανίας με μεγάλη αύξηση του μέσου μισθού από το 2010 στο 2023 (18.824 €), της Εσθονίας (αύξηση 14.072 €), αλλά και της Γερμανίας από 34.449 € το 2010 σε 50.998 € το 2023 (αύξηση κατά 16.549 €)
2.Από τη 14ηθέση το 2010 στην 25η το 2023 μεταξύ των 27 κρατών-μελών της ΕΕ η Ελλάδα! Μοναδική χώρα με μείωση μισθών η Ελλάδα την περίοδο 2010-2023!
Σύμφωνα με τα αποκαλυπτικά πρόσφατα στοιχεία της Eurostat για την περίοδο 2010-2023, η χώρα μας κατήλθε στο επίπεδο των μισθών πλήρους απασχόλησης από τη 14η θέση το 2010 (20.722 €), στην 25η το 2023 (17.013 €).
Παραθέτουμε τα επίσημα στοιχεία-δεδομένα της Eurostat, με επιλογή των χωρών Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία και Πορτογαλία και επιλογή των παρακάτω ετών ώστε συγκριτικά να οδηγηθούμε σε συμπεράσματα.
Κράτος 2010 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
Βουλγαρία 4.567 5.266 5.704 6.025 6.374 6.767 7.418 8.127 8.699 9.299 10.345 11.880 13.503
ΕΛΛΑΔΑ 20.722 19.056 17.523 17.052 17.002 16.540 16.575 15.920 15.967 15.859 16.018 16.407 17.013
Ρουμανία 6.080 6.094 6.402 6.812 7.051 8.016 8.986 11.337 12.437 12.681 13.245 15.064 17.739
Πορτογαλία 16.750 16.230 16.624 16.379 16.451 16.743 17.116 17.601 18.518 18.860 19.851 21.131 22.933
Από τα ανωτέρω επίσημα στοιχεία τής Eurostat αποδεικνύεται ότι οι Έλληνες εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα είναι οι τρίτοι φτωχότεροι το 2023, μετά τους Βούλγαρους (13.503 €) και τους Ούγγρους (16.895 €). Το 2022 κατείχαμε την 5η χαμηλότερη θέση και το 2021 την 4η!
Εξαγόμενο συμπέρασμα επίσης είναι ότι συνεχώς η Ελλάδα σημειώνει απόκλιση από το επίπεδο μισθών της Ευρωζώνης και συγκλίνει με τις χώρες των Βαλκανίων (Βουλγαρία, Ρουμανία κ.ά.). Πιο συγκεκριμένα, η μεγαλύτερη απόκλιση σημειώθηκε τα έτη 2018, 2019 και 2020 με ταυτόχρονη σύγκλιση προς τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία!
Χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση της Πορτογαλίας η οποία σε επίπεδο μέσου μισθού πλήρους απασχόλησης το 2010 υπολειπόταν της Ελλάδας κατά 3.972 ευρώ, ενώ το 2023 ξεπέρασε τη χώρα μας κατά 5.920 ευρώ!
Στον παρακάτω πίνακα παραθέτουμε τη διαφορά τού μέσου μισθού των ετών 2010 και 2023 για κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ:
Χώρες 2010 2023 Διαφορά
Greece 20.722 17.013 -3.709
Cyprus 22.222 26.430 4.208
Italy 27.783 32.749 4.966
Spain 26.453 32.587 6.134
Portugal 16.750 22.933 6.183
Sweden 38.342 44.619 6.277
Hungary 10.044 16.895 6.851
Croatia 14.573 21.523 6.950
Poland 10.140 18.054 7.914
Slovakia 10.872 19.001 8.129
Bulgaria 4.567 13.503 8.936
France 33.303 42.662 9.359
Czechia 12.040 23.454 11.414
Finland 36.861 48.391 11.530
Malta 18.435 29.989 11.554
Romania 6.080 17.739 11.659
Slovenia 21.413 33.081 11.668
Latvia 8.880 22.293 13.413
Estonia 10.827 24.899 14.072
Denmark 51.665 67.604 15.939
Ireland 42.332 58.679 16.347
Germany 34.449 50.998 16.549
Austria 37.220 54.508 17.288
Belgium 39.696 57.989 18.293
Lithuania 8.354 27.178 18.824
Luxembourg 54.797 81.064 26.267
Άκρως εντυπωσιακό αλλά και τραγικά ανησυχητικό είναι το ότι είμαστε η μοναδική χώρα ανάμεσα στα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ που κατά την ίδια περίοδο είχαμε μείωση του μέσου μισθού πλήρους απασχόλησης και μάλιστα δραματική!
3. Στην 36η θέση μεταξύ 38 χωρών μάς κατατάσσει ο ΟΟΣΑ αναφορικά με το επίπεδο μισθών πλήρους απασχόλησης
Μετά την Ευρωπαϊκή Στατιστική Αρχή (Eurostat) και ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) μάς κατατάσσει στις τρεις τελευταίες χώρες μεταξύ των38 κρατών-μελών του αναφορικά με το επίπεδο μισθών πλήρους απασχόλησης.
Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω γράφημα του Παγκόσμιου Οργανισμού για την περίοδο 2010-2022 (σελίδα 38 της Ετήσιας Έκθεσης του ΟΟΣΑ για το 2024 με τίτλο «How’s Life? 2024: Well-being and Resilience in Times of Crisis»), στο οποίο η χώρα μας βρίσκεται μαζί με το Μεξικό και την Κολομβία στις τρεις χαμηλότερες θέσεις αναφορικά με το ύψος των ετήσιων αποδοχών των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα.
4. Η «ρήτρα βουλγαροποίησης» των ελληνικών μισθών: Μηχανισμός εσωτερικής υποτίμησης
Η «ρήτρα βουλγαροποίησης» των ελληνικών μισθών περιλαμβάνει:
-Μείωση κατώτατου μισθού.
-Θέσπιση «νεανικού υποκατώτατου»(για εργαζόμενους κάτω των 25 ετών).
-Κατάργηση επιδομάτων και πάγωμα τριετιών-οικογενειακών επιδομάτων («γυμνός μισθός»-«single minimum wage system»).
-Ενίσχυση επιχειρησιακών ΣΣΕ και ατομικών συμβάσεων εργασίας.
-Αδρανοποίηση ΣΣΕ.
-Εφαρμογή μέσω ΟΜΕΔ των μισθολογικών μνημονιακών περικοπών.
Ειδικότερα:
Α) Το περιεχόμενο της «ρήτρας βουλγαροποίησης» των μισθών
Η μεγάλη μείωση των ελληνικών μισθών δεν μας προκαλεί εντύπωση, αφού είναι γνωστή η σταθερή μας αντιμνημονιακή στάση από την είσοδό μας στα Μνημόνια το 2010 μέχρι και σήμερα, η οποία βασίζεται στη νομοθετημένη από τις εκάστοτε μνημονιακές κυβερνήσεις πορεία των εισοδημάτων των Ελλήνων πολιτών. Πιο συγκεκριμένα:
Με το β’ Μνημόνιο (ν. 4046/2012, σελ. 713 ΦΕΚ Α 28) είχε προβλεφθεί η σύγκλιση του ελληνικού κατώτατου μισθού με τους αντίστοιχους των χωρών της Κεντρικής καi Νοτιοανατολικής Ευρώπης («ρήτρα Βουλγαρίας»).Εκεί, μεταξύ των άλλων, αναφερόταν ότι «Τα μέτρα αυτά θα δώσουν τη δυνατότητα μείωσης της απόκλισης στο επίπεδο του κατώτατου μισθού σε σχέση με τους ανταγωνιστές μας (Πορτογαλία, Κεντρική και ΝΑ Ευρώπη)» και παρακάτω ότι «Αυτό θα ευθυγραμμίσει το πλαίσιο του κατώτατου μισθού της Ελλάδας με αυτό συγκρίσιμων κρατών και θα του επιτρέψει να εκπληρώσει τη βασική του λειτουργία, δηλαδή της διασφάλισης ενός ενιαίου δικτύου ασφαλείας για όλους τους υπαλλήλους».
Β) Νέος κατώτατος μισθός (-22%) και «νεανικός υποκατώτατος» (-32%)
Ακολούθησε η υπ’ αριθ. 6/28-2-2012 Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου (ΠΥΣ, ΦΕΚ Α 38), κατ’ εφαρμογή του β’ Μνημονίου (ν. 4046/2012, άρθρο 1 παρ. 6 και υποπαρ. ΙΑ.11), σύμφωνα με την οποία ο νόμιμος κατώτατος μισθός και το ημερομίσθιο μειώθηκαν εν σχέσει με τα προβλεπόμενα στην ΕΓΣΣΕ της 15-7-2010. Ο μηνιαίος μισθός κατέπεσε από 751 ευρώ μεικτά στα 586 ευρώ μεικτά (κατώτατος) για τους εργαζομένους άνω των 25 ετών (μείωση 22%) και στα 510 ευρώ μεικτά (μείωση 32%) για τους εργαζομένους κάτω των 25 ετών («υποκατώτατος»), με αντίστοιχα κατώτατα ημερομίσθια ύψους 26,18 και 22,83 ευρώ.
Με τον ν. 4093/2012 (ΦΕΚ Α 222), βασικό εφαρμοστικό νόμο που υλοποίησε τις δεσμεύσεις τού β’ Μνημονίου (ν. 4046/2012) και ο κατώτατος μισθός -και επίσημα πλέον- από 751 ευρώ (μεικτά) έπεσε για τους εργατοϋπαλλήλους άνω των 25 ετών στα 586,08 ευρώ (μεικτά), για δε τους κάτω των 25 ετών στα 510,95 ευρώ (μεικτά). Για τους εργατοϋπαλλήλους άνω των 25 ετών που αμείβονταν με ημερομίσθιο, όπως προαναφέρθηκε, ορίστηκε σε 26,18 ευρώ, για δε τους κάτω των 25 ετών σε 22,83 ευρώ.
Γ) Κατάργηση επιδομάτων-«Πάγωμα» τριετιών
Με τον ίδιο νόμο, όλα τα επιδόματα επί του κατώτατου μισθού καταργήθηκαν ενώ το επίδομα προϋπηρεσίας (τριετίες-πολυετίες) που παρέμεινε, «πάγωσε» μέχρι η ανεργία να πέσει κάτω του 10%!Η συγκεκριμένη διάταξη του ν. 4093/2012 (υποπαρ. ΙΑ.11 παρ.1), που ισχύει ακόμη και σήμερα, ρητά αναφέρει στο εδάφιο (ε) ότι «Πέραν της μηνιαίας τακτικής προσαύξησης λόγω προϋπηρεσίας, καμία άλλη προσαύξηση δεν περιλαμβάνει στον νομοθετικώς καθορισμένο κατώτατο μισθό και ημερομίσθιο» και στο εδάφιο (στ) ότι «Έως ότου η ανεργία διαμορφωθεί σε ποσοστό κάτω του 10% αναστέλλεται η προσαύξηση του νομοθετικώς καθορισμένου νόμιμου κατώτατου μισθού και ημερομισθίου για προϋπηρεσία που συμπληρώνεται μετά την 14-2-2012».
Με τον ν. 4152/2013 (υποπαρ. ΙΔ.2 σελ. 1619, ΦΕΚ Α 107) καθορίστηκε χαμηλότερος κατώτατος και νέος «υποκατώτατος» μισθός για τους λεγόμενους «ωφελούμενους εργαζόμενους» των προγραμμάτων του ΟΑΕΔ το ποσό των 490 και 427 ευρώ μεικτά (για τους άνω και κάτω των 25 ετών), με αντίστοιχα κατώτατα ημερομίσθια ύψους 19,16 και 17,1 ευρώ. Ειδικότερα η παραπάνω ρύθμιση όρισε ότι: «Οι καθαρές αμοιβές ορίζονται κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας σε 19,6 ευρώ ημερησίως και όχι μεγαλύτερες από 490 ευρώ μηνιαίως για ωφελούμενους ηλικίας 25 ετών και άνω και σε 17,1 ευρώ ημερησίως και όχι πάνω από 427 ευρώ μηνιαίως για ωφελούμενους ηλικίας κάτω των 25 ετών».
Με τις ίδιες νομοθετικές παρεμβάσεις, όπως προαναφέρθηκε, στους εργατοϋπαλλήλους, που ήδη εργάζονταν στις 14-2-2012, αμείβονταν με τα κατώτατα όρια και ήταν άνω των 25 ετών, καταργήθηκαν όλα τα επιδόματα και αναγνωρίστηκε μόνο το επίδομα λόγω προϋπηρεσίας (τριετίες) μέχρι εννέα (9) έτη (3 τριετίες) με προσαύξηση 10% για καθεμία, ενώ για τους εργατοϋπαλλήλους κάτω των 25 ετών αναγνωρίστηκε μία (1) μόνο τριετία με την ίδια προσαύξηση 10%.
Για όλους, όμως, τους εργάτες και υπαλλήλους που άρχισαν για πρώτη φορά τον εργασιακό τους βίο μετά την 14-2-2012 και αμείβονταν με τον κατώτατο μισθό, τα επιδόματα καταργήθηκαν ενώ η προϋπηρεσία τους μετά την 14-2-2012 ΔΕΝ λαμβάνεται υπόψη για τη χορήγηση του επιδόματος λόγω προϋπηρεσίας (τριετίες, πολυετία) μέχρι η ανεργία να πέσει κάτω από 10%! Στην ουσία «πάγωσε» το βασικότερο επίδομα των εργατοϋπαλλήλων μέχρι την οριστική κατάργησή του!
Η επόμενη παρέμβαση στον κατώτατο μισθό και τις τριετίες έγινε με τον ν. 4254/2014 (ΦΕΚ Α 85), με τον οποίο (παρ. ΙΑ.7, σελ. 1430) η αμοιβή της τριετίας για νεοπροσλαμβανόμενους μακροχρόνια ανέργους μειώθηκε περαιτέρω από 10% στο 5% ανά τριετία!!
Συμπερασματικά, με τους δευτερομνημονιακούς εφαρμοστικούς νόμους 4093/2012, 4172/2013 και 4254/2014, σε εφαρμογή δέσμευσης του β’ Μνημονίου (ν. 4046/2012), ο κατώτατος μισθός, μέσω της αναστολής των τριετιών και της κατάργησης όλων των επιδομάτων, μειώθηκε περαιτέρω αφού:
α. καταργήθηκαν οι τριετίες πέραν της 3ης, δηλαδή μετά τα εννέα (9) χρόνια εργασίας (ν. 4093/2012 υποπαρ. ΙΑ.11 εδ.ε) για τους «παλαιούς εργαζόμενους» (πριν την 14-2-2012),
β. μειώθηκε η προσαύξηση των τριετιών από 10% σε 5% για τις τριετίες των νέων εργαζομένων, με πρόσχημα τη μακροχρόνια ανεργία τους (ν. 4254/2014 υποπαρ. ΙΑ.7),
γ. καταργήθηκαν όλα τα επιδόματα στον νέο νομοθετικώς καθοριζόμενο μισθό (ν. 4172/2013 άρθρο 103) και
δ. «πάγωσε» η προσαύξηση λόγω προϋπηρεσίας μέχρις ότου η ανεργία μειωθεί στο 10% (ν. 4093/2012 υποπαρ. ΙΑ.11. εδ.ε)!!
Δ) Χωρίς οικογενειακά επιδόματα νέοι-νέες εργαζόμενοι μετά το 2012. Ανισότητα με τον δημόσιο τομέα
Η θεσμική αυτή ανισότητα σε βάρος των χαμηλόμισθων του ιδιωτικού τομέα επιτάθηκε μετά και την τελευταία νομοθετική πρωτοβουλία της σημερινής κυβέρνησης για σημαντική αύξηση της οικογενειακής παροχής στους δημοσίους υπαλλήλους που έχουν τέκνα και αριθμούν πάνω από το 50% του συνόλου (άρθρο 21 ν. 5045/2023). Αντίθετα, η οικογενειακή παροχή στον ιδιωτικό τομέα, για τους αμειβόμενους με τον κατώτατο μισθό, έχει καταργηθεί από το 2012 και δεν χορηγείται μέχρι και σήμερα.
Γι’ αυτό οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι αν και όλες οι ανωτέρω περικοπές των επιδομάτων είναι απαράδεκτες, δραματικότερη αλλά και αντίθετη στο Σύνταγμα είναι κυρίως η κατάσταση σε βάρος των εργαζομένων με τέκνα στον ιδιωτικό τομέα που διαιωνίζεται από το 2012 μέχρι και σήμερα και συνδέεται άρρηκτα με το ζήτημα του Δημογραφικού. Εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι γονείς, κυρίως οι αμειβόμενοι με κατώτατο μισθό, είχαν τεράστιες απώλειες στα εισοδήματά τους εκπέμποντας αποθαρρυντικά μηνύματα για τη δημιουργία οικογένειας σε όλη την ελληνική κοινωνία!
Εξάλλου, ενώ η σημερινή κυβέρνηση «ξεπάγωσε» τις τριετίες (όπως η ίδια υποστηρίζει) από 1-1-2024 με τη διάταξη του άρθρου 33 του ν. 5053/2023 (ΦΕΚ Α 58),ουδέν αποφάσισε για την επαναχορήγηση («ξεπάγωμα») των οικογενειακών επιδομάτων στον ιδιωτικό τομέα τόσο για την περίοδο από 2012 έως σήμερα (2024), όσο και για το μέλλον, γεγονός που δείχνει ότι η κατάργησή τους είναι οριστική.
Σημειωτέον ότι στην πρόσφατη υπ’ αριθ. 25058/29-3-2024 (ΦΕΚ Β 1974) απόφαση της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, με την οποία καθορίστηκε το νέο ύψος του κατώτατου μισθού-ημερομισθίου από 1-4-2024, ουδεμία αναφορά γίνεται στην οικογενειακή παροχή των αμειβομένων με τον νέο νομοθετημένο κατώτατο μισθό.
Συγκεκριμένα η ανωτέρω ΥΑ αναφέρει: «… αποφασίζουμε: Τον καθορισμό, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 103 του ν. 4172/2013 (Α’ 167), του νόμιμου κατώτατου μισθού και του νόμιμου κατώτατου ημερομισθίου, για πλήρη απασχόληση, για τους υπαλλήλους και τους εργατοτεχνίτες όλης της χώρας, χωρίς ηλικιακή διάκριση, ως εξής: α) Για τους υπαλλήλους ο κατώτατος μισθός ορίζεται στα οκτακόσια τριάντα ευρώ (830,00 €). β)Για τους εργατοτεχνίτες το κατώτατο ημερομίσθιο ορίζεται σε τριάντα επτά ευρώ και επτά λεπτά (37,07 €). Η απόφαση αυτή ισχύει από 1 Απριλίου 2024.».
