- Η σίτιση των στρατιωτών ήταν άθλια, καθώς μέσα στην ζέστη τους έδιναν ρέγκα, ενώ πολλοί αξιωματικοί απολαμβάνουν την τρυφηλή ζωή της Σμύρνης
Της Αγγελικής Κίτσου –Μαγαράκη*
Ο νέος αρχιστράτηγος Γεώργιος Χατζηανέστης αποδεικνύεται κατώτερος των περιστάσεων. Μία μόνο φορά επισκέφτηκε το μέτωπο κι αυτή για να επιβάλει ποινές σ’ αυτούς που δεν είχαν γυαλισμένα τα κουμπιά τους για παράδειγμα.
Βρισκόμαστε ήδη στο Μάιο του 1922. Ο ελληνικός στρατός εδώ κι ένα χρόνο βρίσκεται καθηλωμένος στη γραμμή Εσκί Σεχίρ- Αφιόν Καραχισάρ, σ’ ένα μέτωπο 700 περίπου χιλιομέτρων με πολλά κενά σημεία. Είναι στρατηγικό δόγμα ότι η αδράνεια ενός στρατού τον οδηγεί στην ήττα. Τα κρούσματα λιποταξίας πληθαίνουν, ενώ πολλοί στρατιώτες αυτοτραυματίζονται προκειμένου να μεταφερθούν στα μετόπισθεν κι από κει στα σπίτια τους.
Το όνειρο της επιστροφής, μέσα σ’ ένα αφιλόξενο τόπο, φουντώνει. Και δε φτάνει αυτό, η σίτιση είναι άθλια. Καθημερινό γεύμα η ρέγκα, ενώ πολλοί αξιωματικοί απολαμβάνουν την τρυφηλή ζωή της Σμύρνης.
Ο νέος αρχιστράτηγος συλλαμβάνει ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο, την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης. Αποσύρει από το μέτωπο 21.000 άνδρες και το αποδυναμώνει. Το σχέδιο είχε άδοξο τέλος καθώς οι σύμμαχοι είναι κατηγορηματικοί για το «απαραβίαστον της οθωμανικής πρωτευούσης».
Το μεγάλο δράμα
Η σκηνοθεσία του μεγάλου δράματος έχει συμπληρωθεί. Η εκκένωση της Μικράς Ασίας είναι αποφασισμένη. Δε μένει παρά η εκτέλεση που έχει ανατεθεί στον Χατζηανέστη. Η Αθήνα δεν επιτρέπει τη μετανάστευση των Μικρασιατών (Ν. 2870/1922) και απαγορεύει στο Στεργιάδη την έκδοση διαβατηρίων, αφού οι Μικρασιάτες ήταν Οθωμανοί υπήκοοι. Εκείνος το αποδέχεται. Άλλος όμως ήταν ο λόγος της απαγόρευσης.
«Απαίσιοι πραγματικώς όλοι οι εδώ Έλληνες εκτός ελαχίστων. Επικρατεί βενιζελισμός ογκώδης[..].Θα ήξιζε πραγματικώς να παραδώσωμεν την Σμύρνην εις τον Κεμάλ δια να τους πετσοκόψει αυτούς τους αχρείους.» ( Επιστολή πρ. Ανδρέα προς Ι. Μεταξά).
Όλοι περίμεναν τη μεγάλη επίθεση. Η 13η Αυγούστου 1922 ξημέρωνε. Οι στρατιώτες μας μουδιασμένοι στα χαρακώματα. Η αγωνία ξέσχιζε την ψυχή τους. Το τουρκικόπυροβολικό που εκσφενδόνιζε καυτό σίδερο όλη νύχτα σίγησε. Κι ήταν εκείνη η σιγή θανάτου. Κι άξαφνα η καταιγίδα ξέσπασε. Όλη η Πρώτη Στρατιά του εχθρού χύθηκε αλαλάζοντας κατά των γραμμών μας.
Δεν ήταν επίθεση εκείνη ήταν τρομερή θύελλα. Ο Κεμάλ στοχεύει στον αιφνιδιασμό. Ο στρατηγός του, Ρεσάτ Πασάς, του υπόσχεται ότι μέσα σε μισή ώρα θα καταλάβει το λόφο του Χασάν Μπελ, ένα στρατηγικό σημείο. Όμως δεν ξέρει ποιοι τον υπερασπίζονται. Είναι οι τσολιάδες του Πλαστήρα. Οι ώρα περνάει και το φυσικό φρούριο μένει απόρθητο. Ο Τούρκος στρατηγός αυτοκτονεί που δεν μπόρεσε να τηρήσει την υπόσχεσή του.
Η άμυνα του στρατού
Η επόμενη μέρα βρήκε το στρατό μας γαντζωμένο στην αμυντική του γραμμή, αλλά οι Τούρκοι είχαν πραγματοποιήσει βαθιές διεισδύσεις. Μόνο μια γενική αντεπίθεση θα μπορούσε να σώσει την κατάσταση, όμως εφεδρείες δεν υπήρχαν. Λίγες οι αξιόμαχες μονάδες που μένουν στη θέση τους. Κι όταν με το ξημέρωμα αρχίζει νέα θυελλώδης επίθεση των Τούρκων στο Αφιόν Καραχισάρ οι πρώτοι ριψάσπιδες εμφανίζονται.
Μάταια ο στρατηγός Νικόλαος Τρικούπης προσπαθεί να κρατήσει τη γραμμή άμυνας και να επικοινωνήσει με τη Σμύρνη. Το μεσημέρι δίνει το σύνθημα της υποχώρησης. Ολέθριο λάθος. Σύμπτυξη υπό το φως της ημέρας και υπό τα πυρά του εχθρού δεν μπορεί να γίνει με τάξη. Ολόκληρο το Α’ Σώμα φεύγει διαλυμένο. Ο Κεμάλ πανηγυρίζει. Η υποχώρηση και η ηττοπάθεια πέφτει σαν αρρώστια σε όλο το στράτευμα.
Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Μόνο στις 17 Αυγούστου η Σμύρνη μαθαίνει την κατάρρευση του μετώπου. Ο Χατζηανέστης μιλά για ελιγμό και για νίκη. Στο Αλή Βεράν δίνεται η τελευταία και πιο ηρωική μάχη. Τρεις χιλιάδες παλικάρια χάνουν τη ζωή τους κι άλλοι τόσοι μένουν εκεί πληγωμένοι και αβοήθητοι. «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Ο Τρικούπης κατορθώνει με τα υπολείμματα της στρατιάς να προχωρήσει μέσα σε μια κοιλάδα. Καλεί σε σύσκεψη τους αξιωματικούς. Νεκρική σιγή επικρατεί. Αποφασίζεται η παράδοση. Ένας θρήνος συγκλονίζει τον τόπο. Ραγίζουν και οι πέτρες! Πολλοί Μικρασιάτες στρατιώτες αυτοκτονούν, γιατί ξέρουν τι τους περιμένει. Ο Χατζηανέστης παύεται και προάγεται ο Τρικούπης σε αρχιστράτηγο.
- Η Αγγελική Κίτσου –Μαγαράκη, είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός
