Κι επίσημα η διαγραφή των ασφαλιστικών οφειλών

Με την υπ’ αριθ. 34/2-6-2023 εγκύκλιο του e-ΕΦΚΑ(αριθ. πρωτ. 277602/Σ.699/2-6-2023) παρέχονται διευκρινίσεις για την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 60 του ν.5039/2023 (ΦΕΚ Α 83) και του άρθρου 72 (παρ. 2) του ν. 5043/2023 (ΦΕΚ Α 91) περί διαγραφής των ασφαλιστικών οφειλών θυμάτων και συγγενών του σιδηροδρομικού δυστυχήματος των Τεμπών στις 28-2-2023 και του σεισμού στη Σάμο στις 30-10-2020. Ειδικότερα:

1.Τι προβλέπουν οι πρόσφατοι νόμοι για τη διαγραφή ασφαλιστικών οφειλών των θυμάτων Τεμπών-Σάμου
Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 60 ν. 5039/2023 (ΦΕΚΑ83):
«1. Οι ανεξόφλητες κατά την 31η.3.2023, βεβαιωμένες και μη, ατομικές οφειλές προς ασφαλιστικά ταμεία: α) των αποβιωσάντων στο σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών της 28ης Φεβρουαρίου 2023, καθώς και β) των γονέων, των τέκνων, των αδελφών, των συζύγων ή των συμβίων των αποβιωσάντων, και γ) των θυμάτων στο σιδηροδρομικό δυστύχημα της περ. α), τα οποία υπέστησαν μόνιμη αναπηρία σε ποσοστό τουλάχιστον πενήντα τοις εκατό (50%) ή νοσηλεύτηκαν σε μονάδα εντατικής θεραπείας (Μ.Ε.Θ.), καθώς και των γονέων, των τέκνων, των αδελφών, των συζύγων ή των συμβίων των αποβιωσάντων, διαγράφονται αυτοδικαίως.
2. Ο χρόνος ασφάλισης, ο οποίος αντιστοιχεί στις οφειλές, οι οποίες διαγράφονται, παραμένει σε ισχύ. Για τον υπολογισμό των παροχών λογίζεται ότι οι εισφορές, οι οποίες διαγράφονται, έχουν καταβληθεί.
3. Κατ’ εξαίρεση, μετά τη διαγραφή ή, σύμφωνα με την παρ. 1, των οφειλών προς το Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (Τ.Ε.Κ.Α.) ή προς το Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης της παρ. 4τουάρθρου 36του ν.4052/2012 (Α’ 41), οι οφειλές, οι οποίες διαγράφονται, βεβαιώνονται στο όνομα του ελληνικού δημοσίου στο ύψος στο οποίο είχαν διαμορφωθεί κατά τον χρόνο της διαγραφής και καταβάλλονται από τον κρατικό προϋπολογισμό.».
Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 72 (παρ. 2) του ν. 5043/2023 (ΦΕΚΑ91) με τίτλο «Μέτρα στήριξης των οικογενειών των αποβιωσάντων του σεισμού της Σάμου της 30ης Οκτωβρίου 2020»:«2. Οι ανεξόφλητες κατά την 31η.3.2023, βεβαιωμένες και μη, ατομικές οφειλές προς ασφαλιστικά ταμεία των αποβιωσάντων στον σεισμό της Σάμου της 30ής Οκτωβρίου 2020, καθώς και των γονέων και των αδελφών αυτών, διαγράφονται αυτοδικαίως. Οι παρ. 2 και 3 του άρθρου 60 του ν.5039/2023(Α’ 83) εφαρμόζονται αναλόγως.».
2. Δικαιούχοι της διαγραφής των ασφαλιστικών οφειλών
Τα πρόσωπα που δικαιούνται διαγραφή οφειλών, σύμφωνα με τις ανωτέρω διατάξεις, είναι:
Αναφορικά με το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών στις 28-2-2023:
οι αποβιώσαντες εξαιτίας του δυστυχήματος,
οι πληγέντες με μόνιμη αναπηρία σε ποσοστό τουλάχιστον 50% εξαιτίας του δυστυχήματος,
οι νοσηλευθέντες σε μονάδα εντατικής θεραπείας (Μ.Ε.Θ.) εξαιτίας του δυστυχήματος,
οι πλησιέστεροι συγγενείς των προαναφερόμενων προσώπων, δηλαδή οι γονείς, τα τέκνα, τα αδέρφια, οι σύζυγοι και τα έτερα μέρη συμφώνου συμβίωσης.
Αναφορικά με τον σεισμό στη Σάμο στις 30-10-2020, δικαιούχοι είναι οι αποβιώσαντες εξαιτίας του σεισμού, οι γονείς και τα αδέλφια τους.
3. Ποιές ασφαλιστικές οφειλές διαγράφονται
Σε διαγραφή υπόκεινται οι ατομικές ασφαλιστικές οφειλές των προαναφερόμενων προσώπων, βεβαιωμένες και μη, οι οποίες ήταν ανεξόφλητες στις 31-3-2023.
Ως ατομικές νοούνται οι οφειλές προς τον e-ΕΦΚΑ και τους ενταχθέντες σε αυτόν τέως φορείς, από κάθε είδους αιτία, με υπόχρεο τον δικαιούχο. Πρέπει δηλαδή οι οφειλές να έχουν βεβαιωθεί στον Αριθμό Φορολογικού Μητρώου (ΑΦΜ) του δικαιούχου.
Ως ανεξόφλητες στις 31-3-2023, λογίζονται οι απαιτητές ασφαλιστικές εισφορές, δηλαδή αυτές που ανάγονται σε χρονική περίοδο ασφάλισης έως και του Φεβρουαρίου 2023, καθώς και κάθε άλλη ασφαλιστική οφειλή, απαιτητή στις 31-3-2023.
4. Διαδικασία διαγραφής ασφαλιστικών οφειλών
Η διαγραφή των οφειλών των αποβιωσάντων πραγματοποιείται αυτεπάγγελτα και κεντρικά, βάσει στοιχείων που λαμβάνονται από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης και του Υπουργείου Υγείας.
Η διαγραφή των οφειλών των πληγέντων με μόνιμη αναπηρία σε ποσοστό τουλάχιστον 50% και των νοσηλευθέντων σε Μ.Ε.Θ. πραγματοποιείται αυτεπάγγελτα και κεντρικά, βάσει στοιχείων που παρέχονται από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης και του Υπουργείου Υγείας, καθώς και της Γενικής Διεύθυνσης Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (Γ.Δ.ΗΛΕ.Δ.) της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (Α.Α.Δ.Ε.).
Η διαγραφή των οφειλών των πλησιέστερων συγγενών των αποβιωσάντων (γονέων, τέκνων, αδερφών, συζύγων, ετέρων μερών συμφώνου συμβίωσης)
πραγματοποιείται αυτεπάγγελτα και κεντρικά, βάσει στοιχείων που λαμβάνονται από τα δεδομένα του Πιστοποιητικού Εγγυτέρων Συγγενών και του Πιστοποιητικού Οικογενειακής Κατάστασης των αποβιωσάντων.
Η διαγραφή των οφειλών των λοιπών δικαιούχων (γονέων, τέκνων, αδερφών, συζύγων και ετέρων μερών συμφώνου συμβίωσης των νοσηλευθέντων σε Μ.Ε.Θ. ή των πληγέντων με μόνιμη αναπηρία) πραγματοποιείται αυτεπάγγελτα και κεντρικά, βάσει στοιχείων που παρέχονται από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Γενικής Διεύθυνσης Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (Γ.Δ.ΗΛΕ.Δ.) της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (Α.Α.Δ.Ε.).
Για όσες από τις παραπάνω περιπτώσεις, δεν είναι εφικτή η αυτεπάγγελτη άντληση στοιχείων μετά από ενέργειες της Υπηρεσίας, τότε η διαγραφή πραγματοποιείται, κατόπιν υποβολής σχετικής αίτησης, στις Τοπικές Διευθύνσεις του e-ΕΦΚΑ, στις οποίες υπάγονται οι δικαιούχοι.
5. Ποιά δικαιολογητικά απαιτούνται για τη διαγραφή των ασφαλιστικών οφειλών
Με την αίτηση συνυποβάλλονται, κατά περίπτωση, τα ακόλουθα δικαιολογητικά:
Ληξιαρχική πράξη θανάτου του αποβιώσαντος οφειλέτη.
Φωτοαντίγραφο του δελτίου αστυνομικής ταυτότητας (και των δύο όψεων) ή του διαβατηρίου του δικαιούχου (όταν δεν πρόκειται για θανόντα).
Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης ή πιστοποιητικό εγγυτέρων συγγενών, εκδοθέν μετά την 1-3-2023, από το οποίο να προκύπτει η κρίσιμη ιδιότητα ή συγγενική σχέση (όταν πρόκειται για οφειλή συγγενικού προσώπου υπαγόμενου στον κύκλο των δικαιουμένων από το νόμο προσώπων).
Πιστοποιητικόπερί μόνιμης αναπηρίας σε ποσοστό τουλάχιστον 50% (προβλέπεται στην περ. ζ της παρ. 2 του άρθρου 57 του ν. 5039/2023), εκδοθέν μετά την 1-3-2023 (όταν πρόκειται για οφειλή θύματος του σιδηροδρομικού δυστυχήματος των Τεμπών στις 28-2-2023, που υπέστη μόνιμη αναπηρία σε ποσοστό τουλάχιστον 50%).
Βεβαίωση νοσηλευτικού ιδρύματος περί νοσηλείας σε Μ.Ε.Θ. (όταν πρόκειται για οφειλή θύματος του σιδηροδρομικού δυστυχήματος των Τεμπών στις 28-2-2023, που νοσηλεύτηκε σε Μ.Ε.Θ.).
6. Ειδικές περιπτώσεις διαγραφής ασφαλιστικών οφειλών
Αν δικαιούχος της διαγραφής ασφαλιστικών οφειλών είναι εργοδότης ατομικής επιχείρησης ή ιδιωτικών οικοδομοτεχνικών έργων(απογεγραμμένου στον ΑΦΜ του δικαιούχου), η Τοπική Διεύθυνση e-ΕΦΚΑ (βάσει της έδρας τής ατομικής επιχείρησης ή του ιδιωτικούοικοδομοτεχνικού έργου), θα πρέπει να ακολουθήσει τις εξής ενέργειες:
Α) Εάν έχει ήδη διενεργηθεί αυτόματος ή κεντρικός έλεγχος Δηλωθέντων-Καταβληθέντων Εισφορών (ΕΔΚ), από τον οποίο έχουν προκύψει καταλογιστικές πράξεις, δηλαδή έχουν εκδοθεί πράξεις βεβαίωσης οφειλών, πράξεις επιβολής εισφορών, πράξεις επιβολής προστίμου, πρόσθετες επιβαρύνσεις ΠΕΕ λόγω εκπρόθεσμης υποβολής Αναλυτικής Περιοδικής Δήλωσης κ.λπ., και αφορούν σε:
• μη καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές, που δηλώθηκαν μέσω Α.Π.Δ. ή/και
• πρόσθετα τέλη και λοιπές πρόσθετες επιβαρύνσεις λόγω εκπρόθεσμης υποβολής Α.Π.Δ. και καταβολής των αντίστοιχων ασφαλιστικών εισφορών, αναγόμενων σε μισθολογικές περιόδους έως και του Φεβρουαρίου 2023, αυτές πρέπει να ακυρώνονται οίκοθεν με τη γνωστή διαδικασία της έκδοσης, μέσω του μηχανογραφικού συστήματος, Απόφασης Ακύρωσης-Μείωσης Κινήσεων (Α.Κ.Μ.).
Καταλογιστικές πράξεις που περιλαμβάνουν και μισθολογικές περιόδους μετά τον Μάρτιο 2023, θα μειώνονται επίσης με την έκδοση Α.Κ.Μ., σύμφωνα με τα ανωτέρω, ώστε να παραμένουν ισχυρές για τα ποσά των μη καταβληθεισών εισφορών, που αντιστοιχούν στις μισθολογικές περιόδους από τον Μάρτιο 2023 και μετέπειτα.
Β) Εάν δεν έχει διενεργηθεί κεντρικός έλεγχος Δηλωθέντων-Καταβληθέντων Εισφορών, πρέπει να διενεργείται αυτόματος, αλλά και πριν την οριστική αποθήκευσή του πρέπει να εξετάζεται:
• η μη καταβολή ασφαλιστικών εισφορών έως και την μισθολογική περίοδο Φεβρουαρίου 2023 και
• η καταβολή ή μερική καταβολή ασφαλιστικών εισφορών μισθολογικών περιόδων από τον Μάρτιο 2023 κι εντεύθεν ώστε, ανάλογα με την περίπτωση, να εκδίδεται η αναγκαία Απόφαση Ακύρωσης-Μείωσης Κινήσεων.
Γ) Σε περίπτωση ιδιωτικού οικοδομοτεχνικού έργου, στο οποίο, πέραν του «δικαιούχου», υπάρχει και άλλο ή άλλα πρόσωπα ως υπεύθυνο/α (π.χ. συνιδιοκτήτης ή εργολάβος για έργο κατασκευαζόμενο με το σύστημα της αντιπαροχής), θα πρέπει, αποκλειστικά για πρακτικούς λόγους σχετιζόμενους με την υλοποίηση των εν λόγω ευνοϊκών νομοθετικών ρυθμίσεων, να τροποποιηθεί οίκοθεν στο Πληροφοριακό Σύστημα του e-ΕΦΚΑ η ημερομηνία έναρξης της περιόδου ευθύνης του «δικαιούχου» και να καταχωρηθεί η 1-4-2023 έναντι οποιασδήποτε άλλης καταχωρημένης. Για τους λοιπούς υπευθύνους του έργου δεν απαιτείται καμία ενέργεια εφόσον δεν είναι και αυτοί δικαιούχοι των άνω ρυθμίσεων.
7. Ισχυρός ο χρόνος ασφάλισης παρά τη διαγραφή των ασφαλιστικών εισφορών
Οι ανωτέρω διατάξεις του άρθρου 60 του ν.5039/2023 και του άρθρου 72 (παρ. 2) του ν. 5043/2023 προβλέπουν ρητά ότι, από τη διαγραφή των εν λόγω οφειλών, δεν θίγονται τα ασφαλιστικά δικαιώματα των δικαιούχων που απορρέουν από τον αντίστοιχο χρόνο ασφάλισης, ο οποίος παραμένει ισχυρός. Για τον υπολογισμό των παροχών λογίζεται ότι οι διαγραφείσες οφειλές έχουν καταβληθεί.
8. Προστασία δικαιούχων έως την ολοκλήρωση της διαδικασίας διαγραφής
Μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία διαγραφής, οι υποκείμενες σε διαγραφή οφειλές:
• δεν συμψηφίζονται με τυχόν ανταπαιτήσεις του δικαιούχου κατά του e-ΕΦΚΑ,
• δεν αποσβένονται με τα ποσά που καταβάλλονται από το δικαιούχο στον e-ΕΦΚΑ για την εξυπηρέτηση ή εξόφληση των μη υποκείμενων σε διαγραφή οφειλών του,
• δεν λαμβάνονται υπόψη για τη χορήγηση στο δικαιούχο Αποδεικτικού Ασφαλιστικής Ενημερότητας ή Βεβαίωσης Οφειλής για κάθε συναλλαγή,
• δεν αναγγέλλονται στη Φορολογική Διοίκηση (κατά τις διατάξεις της περ. 2 της Υποπαρ.ΙΑ.2, της Παρ. ΙΑ’ του άρθρου πρώτου του ν. 4254/2014 καθώς και της υπ’ αριθ. Β/7/35889/2582/16.10.2014 εξουσιοδοτικής ΚΥΑ) για τον συμψηφισμό τους με τυχόν επιστρεπτέα ποσά Φόρου Εισοδήματος και Φόρου Προστιθέμενης Αξίας.
• δεν λαμβάνονται υπόψη για την άσκηση ποινικής δίωξης για το αδίκημα της μη καταβολής ασφαλιστικών εισφορών του άρθρου 1 του α.ν. 86/1967,
• δεν λαμβάνονται υπόψη για την επιβολή από το ΚΕΑΟ μέτρων διασφάλισης, καθώς και μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης για την είσπραξη αυτών και
• δεν λαμβάνονται υπόψη κατά τον έλεγχο οφειλών για την απόδοση ασφαλιστικής ικανότητας.
Εάν διαπιστωθεί ότι, για τις υπό διαγραφή οφειλές, έχουν συντελεστεί οι παραπάνω ενέργειες, αυτές ανακαλούνται αμελλητί από το αρμόδιο όργανο του Φορέα, ενώ τυχόν εισπραχθέντα (κατά παράβαση των ανωτέρω) ποσά επιστρέφονται στον δικαιούχο.
Εξάλλου, με την υπ’ αριθ. 34/2023 εγκύκλιο του e-ΕΦΚΑ, δίνεται εντολή στους αρμόδιους υπαλλήλους να διεκπεραιώνουν κατ’ απόλυτη προτεραιότητα τις αιτήσεις που αφορούν στις ανωτέρω περιπτώσεις δικαιούχων και να ενημερώνουν άμεσα την Κεντρική Υπηρεσία του ΚΕΑΟ και την Γενική Διεύθυνση Εισφορών e-ΕΦΚΑ.
9. Να ισχύσουν οι ίδιες ευνοϊκές διατάξεις ΚΑΙ για τις οικογένειες των θυμάτων που επλήγησαν από φυσικές καταστροφές και δυστυχήματα, τα τελευταία χρόνια, σε όλη τη χώρα
Μετά τις ευνοϊκές διατάξεις που συμπεριελήφθησαν στις διατάξεις του άρθρου 60 του ν.5039/2023 και του άρθρου 72 (παρ. 2) του ν. 5043/2023 και εξειδικεύθηκαν με την υπ’ αριθ. 34/2023 εγκύκλιο του e-ΕΦΚΑ, καλούμε την κυβέρνηση να νομοθετήσει την επέκτασή τους και για τα θύματα ή τις οικογένειες των θυμάτων που επλήγησαν σε άλλες φυσικές καταστροφές ή δυστυχήματα τα τελευταία χρόνια στην πατρίδα μας, με έμφαση τα θύματα από την πυρκαγιά στο Μάτι, τις πλημμύρες στη Μάνδρα, τις πυρκαγιές στην Εύβοια και την Ηλεία.
Η θέσπιση πανομοιότυπων ευνοϊκών ρυθμίσεων επιβάλλεται από λόγους ισονομίας και ίσης μεταχείρισης των θυμάτων και των οικογενειών τους.

Η Αγγελική Α. Μητροπούλου είναι Διδάκτωρ-Νομικός
Ο Αλέξης Π. Μητρόπουλος είναι Καθηγητής-Πρόεδρος ΕΝΥΠΕΚΚ