- Η πείνα και η δίψα αποτέλεσαν ένα σημαντικό πρόβλημα για τον ελληνικό στρατό, την ώρα που ο Κεμάλ οχυρωνόταν και τα «κόλλυβα του Γούναρη» που έμειναν στην ιστορία
Της Αγγελικής Κίτσου –Μαγαράκη*
Η Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι δεν έχει τη στήριξη των συμμάχων της – πλην της Αγγλίας που παρέχει ηθική και όχι οικονομική στήριξη – πιστεύει ότι η συντριβή του Κεμάλ είναι εφικτή. Αποφασίζεται μιας ευρείας κλίμακας πολεμική δράση. Σκοπός είναι η διάλυση των τουρκικών στρατευμάτων, ώστε να δημιουργηθεί διαπραγματευτικό πλεονέκτημα.
Ο Κεμάλ από την άλλη πλευρά κατορθώνει να έρθει σε μυστικές συνεννοήσεις με Γάλλους και Ιταλούς που κατέληξαν σε συμφωνίες. Οι Ιταλοί και οι Γάλλοι αποσύρουν τα στρατεύματά τους από τη Μ. Ασία με αντάλλαγμα οικονομικά οφέλη. Ο οπλισμός μάλιστα αυτών των στρατευμάτων προσφέρεται στον Κεμάλ. Αποχωρώντας δε οι Γάλλοι από την Κιλικία, δίνουν στους Τούρκους την ευκαιρία να αποδεσμεύσουν τα στρατεύματα που είχαν εκεί και να τα μεταφέρουν στο ελληνικό μέτωπο. Στη συνέχεια υπογράφεται σύμφωνο Φιλίας και Αδελφότητας μεταξύ Κεμάλ και Λένιν. Οι Μπολσεβίκοι υποστήριξαν με κάθε τρόπο τον Κεμάλ.
Νέα επιστράτευση
Για τη νέα στρατιωτική επιχείρηση καλούνται νέες κλάσεις στο στρατό, ο οποίος φτάνει τώρα τις 220.000 άνδρες (επί συνόλου 4.500.000 κατοίκων.) Η μεγαλύτερη στρατιά που έχει συγκεντρώσει το ελληνικό έθνος. Για την προετοιμασία της επίθεσης φτάνει στη Σμύρνη ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, όπου του γίνεται αποθεωτική υποδοχή, ανάλογη με εκείνη της αποβίβασης του ελληνικού στρατού. Τον συνοδεύει ο πρωθυπουργός Γούναρης.
Αρχίζει η μεγάλη εξόρμηση του Στρατού προς Εσκί Σεχίρ και Αφιόν Καραχισάρ. Καταλαμβάνεται η Κιουτάχεια και στη συνέχεια το Εσκί Σεχίρ, όμως ο κύριος όγκος του τουρκικού στρατού κατορθώνει να διαφύγει. Ο ελληνικός στρατός είχε πετύχει μία τακτική νίκη, όχι όμως στρατηγική. Το δίλημμα που είχε τώρα να αντιμετωπίσει η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία ήταν εάν έπρεπε να προχωρήσει ο στρατός σε καταδίωξη του εχθρού με σκοπό την τελική συντριβή του, ή όχι. Στη διάσκεψη που γίνεται στην Κιουτάχεια, παρά τις επιφυλάξεις του Παπούλα και την αινιγματική στάση του Κωνσταντίνου, αποφασίζεται η εκστρατεία προς την Άγκυρα. Ένθερμος υποστηρικτής της ο Γούναρης. Το «σύνδρομο» έναντι του Βενιζέλου τον ακολουθούσε παντού και πάντα.
Τον Αύγουστο του 1921 αρχίζει η προέλαση προς Άγκυρα. Ο στρατός οδεύει σ’ ένα υψίπεδο 800-100 μέτρων χωρίς σχεδόν καθόλου βλάστηση που το διασχίζει ένας από τους μεγαλύτερους ποταμούς της Τουρκίας, ο Σαγγάριος. Παρόλα αυτά το ηθικό των στρατιωτών ήταν ακμαίο, γιατί πίστευαν ότι αυτή η μάχη θα ήταν η τελευταία και θα επέστρεφαν στα σπίτια τους, αφού νικούσαν κατά κράτος τον Κεμάλ. Πάνω στις βοϊδάμαξες έγραφαν «Άγκυρα Εξπρές».
Στην Αλμυρά Έρημο
Αφού ο στρατός πέρασε το Σαγγάριο, άρχισε να βαδίζει στην Αλμυρά Έρημο. «Το χώμα μαλακό αμμουδερό. Τα πόδια βούλιαζαν κάνοντας πιο κουραστικό το βάδισμα. Από την αρχή ως το σούρουπο ένας ήλιος ανελέητος φλόγιζε τα πάντα. Ο ιδρώτας έτρεχε ποτάμι από τα κορμιά κι οι γυλιοί γίνονταν ασήκωτοι. Μόλις όμως βασίλευε ο ήλιος, άρχιζε η ψύχρα τσουχτερή που περόνιαζε ως το κόκαλο. Και πουθενά νερό να δροσίσουμε κάπως τα χείλια μας. Βρήκαμε κάποια πηγάδια μα το νερό δεν πινόταν. Βρομούσε υδρόθειο. Έτσι πάψαμε να παίρνουμε και το πρωινό τσάι που μας αναστήλωνε λιγάκι, πριν αρχίσει το μαρτύριο της πορείας. Το ψωμί τελείωσε. Μας μοίραζαν λιγοστή γαλέτα ή καμιά χούφτα μισοβρασμένο σιτάρι». Τα γνωστά «κόλλυβα του Γούναρη».
Κι όταν ο στρατός μας βγήκε από αυτή την κόλαση, με την ελπίδα ότι τον περίμεναν καλύτερες συνθήκες, αντίκρισε το θέαμα των ξερών κατάμαυρων βουνών σε αλλεπάλληλες σειρές. Πίσω από κάθε βουνό ξεπρόβαλε κι άλλο, κι άλλο, κι άλλο… Λες κι ο Θεός έχει ταμπουρώσει την Άγκυρα με τα πιο δυσκολοπάτητα βουνά του κόσμου.
Αυτά τα απροσπέλαστα βουνά τα οχύρωσε ο Κεμάλ με τρεις διαδοχικές αμυντικές γραμμές. Εκεί πολέμησαν οι στρατιώτες μας με πείσμα, ηρωισμό και θάρρος πρωτοφανέρωτο, καθώς κατέλαβαν υψώματα, κορυφές αντιμετωπίζοντας μια λυσσαλέα αντίσταση από τους Τούρκους που μάχονταν «υπέρ βωμών και εστιών». Κι όμως μπόρεσαν να φτάσουν κοντά στην Άγκυρα. Σε κάποια στρατιωτικά ημερολόγια αναφέρεται ότι έβλεπαν τα φώτα της.
- Η Αγγελική Κίτσου –Μαγαράκη, είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός
