Η Γερμανική Επίθεση κατά της δύσης το 1940

Του Ιωάννη Κρασσά
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος (1939-1945) υπήρξε η μεγαλύτερη πολεμική σύρραξη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ο σημερινός παγκόσμιος καταμερισμός ισχύος υπήρξε μία από τις συνέπειές του. Η πλειονότητα των ανθρώπων γνωρίζει σε γενικές γραμμές τα κύρια γεγονότα, ενώ οι φιλίστορες αρέσκονται να μαθαίνουν τα «πως» και τα «διότι».
Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία
Ένα μεγάλο μέρος του γερμανικού λαού είδε στο πρόσωπο του Χίτλερ τον μεσσία, που θα τον λύτρωνε από τα δεινά που είχαν συσσωρευτεί από τους δυσβάστακτους όρους της συνθήκης ειρήνης των Βερσαλλιών και την ανέχεια, απόρροια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσεως του 1929. Την 19η Αυγούστου 1934, μετά τον θάνατο του Χίντεμπουργκ, ο Χίτλερ συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες στο πρόσωπό του και έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο του, προκειμένου η Γερμανία να καταστεί το ισχυρότερο κράτος της Ευρώπης.
Πίστευε σε μία ηγεμονία χιλιετούς διάρκειας, ως απότοκος της υπεροχής της «Άριας» φυλής των Γερμανών. Για να συμβεί αυτό έπρεπε να ανακτηθούν οι περιοχές που απώλεσε κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και να αποκτήσει σε βάρος των γειτονικών χωρών, το «ζωτικό χώρο» τον οποίο θεωρούσε απαραίτητο για την ανάπτυξη του Γ΄ Ράιχ. Για την πραγμάτωση του σκοπού του, προσάρτησε την Ρηνανία, την Αυστρία και την Τσεχία, δημιούργησε τον άξονα Βερολίνου-Ρώμης-Τόκυο, ενώ κατέστησε αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις υποχείριες της απληστίας του.
Άρχισε με εντατικούς ρυθμούς την ανασυγκρότηση εκ βάθρων των ενόπλων δυνάμεων της Γερμανίας, ακυρώνοντας την συνθήκη ειρήνης των Βερσαλλιών. Ο σκοπός του ήταν προφανής, αλλά η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία πίστευαν ότι οι εγγυήσεις τους για την εδαφική ακεραιότητα της Πολωνίας θα τον απέτρεπαν από το να επιτεθεί εναντίον της. Το αμυντικό σύμφωνο με τον Στάλιν, τού άναψε το πράσινο φως για την εισβολή στην Πολωνία. Η αποστολή στρατευμάτων από την Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο στην Πολωνία ήταν πρακτικώς αδύνατη.
Η έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
Την 1Η Σεπτεμβρίου 1939, η Γερμανία εισέβαλλε στη Πολωνία. Την 3η Σεπτεμβρίου, η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Γερμανίας, δεσμευόμενες από αμυντική συμφωνία που είχαν υπογράψει, εγγυώμενες την εδαφική της ακεραιότητα σε περίπτωση επιθέσεως από τρίτο κράτος.
Η 1η Σεπτεμβρίου 1939 θεωρείται από τους ιστορικούς ως η ημερομηνία ενάρξεως του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τις δύο χώρες ακολούθησαν η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, η Νότιος Αφρική και ο Καναδάς. Το Βέλγιο, η Ολλανδία και η Δανία επιστρατεύτηκαν, αλλά τήρησαν αυστηρή ουδετερότητα, για να μη προκαλέσουν την Γερμανία και να αποφύγουν την εμπλοκή τους στη σύρραξη. Την ίδια πολιτική ακολούθησε και ο Ιωάννης Μεταξάς, χωρίς να αποτρέψει όμως την εμπλοκή της Ελλάδος στο πόλεμο.
Η ατολμία της Γαλλίας
Η Γερμανία, όταν το σύνολο σχεδόν του στρατού της συμμετείχε στην επιχείρηση κατά της Πολωνίας, την άμυνα από δυσμών είχαν επωμισθεί 11 μεραρχίες πεζικού, χωρίς τεθωρακισμένα και αεροπορία. Η Γαλλία επιστράτευσε 100 μεραρχίες, αλλά δεν τόλμησε να επιτεθεί κατά των σαφώς ασθενέστερων γερμανικών δυνάμεων. Οι Γάλλοι αισθάνονταν ασφαλείς, ένεκα της ισχυρής οχυρωματικής γραμμής «Μαζινώ» κατά μήκος των συνόρων της με την Γερμανία. Η ανάμνηση του 1,5 εκατομμυρίων νεκρών Γάλλων κατά το Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο(1914-18), τους οδήγησε να υιοθετήσουν το δόγμα της «Αποτροπής του Πολέμου», εκτιμώντας ότι ο αριθμός μεραρχιών που επιστρατεύθηκαν σε συνδυασμό με τη Γραμμή «Μαζινώ», θα απέτρεπαν τους Γερμανούς να επιτεθούν, λόγω των μεγάλων απωλειών που θα υφίσταντο.
Επί της ίδιας αρχής στηρίζεται και το «Ελληνικό Δόγμα Αποτροπής» έναντι της Τουρκίας, η οποία διαθέτει πολύ μεγαλύτερη συνολική στρατιωτική ισχύ σε σχέση με την ιδική μας. Για τους μύστες της σχεδιάσεως και διεξαγωγής των στρατιωτικών επιχειρήσεων, η εκστρατεία της Γερμανίας κατά της Δύσεως, σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας εποχής στο τρόπο διεξαγωγής του πολέμου. Ο Αντιστράτηγος Έριχ Φον Μανστάϊν, ο εμπνευστής του σχεδίου εισβολής και ο Αντιστράτηγος Βίλχελμ Γκουντέριαν, η αιχμή του δόρατος της γερμανικής επιθέσεως, υπήρξαν τα πρόσωπα κλειδιά του Γερμανικού θριάμβου.
Η Συμμαχική Διάταξη
Οι συμμαχικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των 13 Μεραρχιών Πεζικού του «Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος(ΒΕΣ)», ανέρχονταν σε 144 Μεραρχίες Πεζικού, υποστηριζόμενες από 14.000 πυροβόλα και 3.000 αεροσκάφη, υπό τη διοίκηση του 68χρονου Γάλλου Στρατάρχου Μορίς Γκαμελέν (ήρωας του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου). Πρόεδρος της Γαλλίας ήταν ο Αλβέρτος Λεμπράν και πρωθυπουργός ο Εντουάρντ Νταλαντιέ.
Οι σύμμαχοι διέθεταν 3.400 άρματα τα οποία διέσπειραν σε όλο το μέτωπο, σε αντίθεση με τους Γερμανούς που είχαν συγκροτήσει αμιγείς τεθωρακισμένους σχηματισμούς. Το Γαλλικό Επιτελείο εκτιμώντας ότι οι Γερμανοί θα επιτεθούν μέσω Ολλανδίας και Βελγίου όπως και κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σχεδίασε να εισέλθει ο γαλλο-βρετανικός στρατός στο Βέλγιο, αμέσως μετά την έναρξη της επιθέσεως. Για το σκοπό αυτό ενίσχυσαν το αριστερό της παρατάξεως, στην οποία εγκαταστάθηκε το Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα και ανέμεναν έχοντας παραχωρήσει την πρωτοβουλία στο Χίτλερ.
Ο κεραυνοβόλος πόλεμος
Κατά την εισβολή στη Πολωνία ο γερμανικός στρατός δοκίμασε για πρώτη φορά την τακτική μαζικής χρησιμοποιήσεως των τεθωρακισμένων με μηχανοκίνητο πεζικό, με άμεση υποστήριξη από την αεροπορία. Η τακτική αυτή ονομάσθηκε «Κεραυνοβόλος Πόλεμος (Blitzkrieg)», κύριος εμπνευστής της οποίας υπήρξε ο Στρατηγός Γκουντέριαν.
Ο Σύμμαχοι τελείως αδικαιολόγητα δεν μελέτησαν την νέα γερμανική τακτική. Αυτό συμβαίνει και στις ημέρες μας με το πόλεμο στην Ουκρανία που δεν αναλύουμε σε βάθος τα δεδομένα που έχουν προκύψει από την εφαρμογή νέων τακτικών και τη χρησιμοποίηση νέων μέσων και όπλων. Από τις 24 Οκτωβρίου 1940, ο Χίτλερ είχε θέσει τις γερμανικές δυνάμεις σε κατάσταση ετοιμότητας για την έναρξη της επιθέσεως προς Δυσμάς. Ο επερχόμενος όμως χειμώνας αποτέλεσε την κυρία αιτία αναβολής αναλήψεως δράσεως. Το οκτάμηνο απραξίας μέχρι την έναρξη των επιχειρήσεων ονομάσθηκε από τους ιστορικούς ως «Phoney War (Ψευδής Πόλεμος)».
Το σχέδιο επίθεσης
Το γερμανικό επιτελείο δεν σχεδίαζε σε καμία περίπτωση τη διάσπαση της «Γραμμή Μαζινώ». Το ίδιο έπραξε, όταν την 6η Απριλίου 1941 επιτέθηκαν κατά της Ελλάδος, παρακάμπτοντας τα οχυρά της «Γραμμής Μεταξά», κινούμενοι μέσω Σκοπίων. Προς τούτο επέλεξε να επιτεθεί μέσω Βελγίου, με αντικειμενικό σκοπό τη κατάληψη της Βορείου Γαλλίας, όπως έπραξε κατά το Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εφαρμόζοντας τον ελιγμό του «Σχεδίου Σλίφεν (Schlieffen-Plan)». Το σχέδιο έφερε την κωδική ονομασία «Κίτρινο Σχέδιο». Τα γερμανικά στρατεύματα κατανεμήθηκαν σε 3 «Ομάδες Στρατιών», με διάταξη από βορρά προς Νότο: Β ΄ Ομάδα Στρατιών υπό το Στρατηγό Φέντορ Φον Μποκ, Α΄ Ομάδα Στρατιών υπό το Στρατηγό Γκέρντ Φον Ρούστεντ και Γ΄ Ομάδα Στρατιών υπό το Στρατηγό Βίλχελμ Φον Λέεμπ. Τα μεγέθη και οι αριθμοί και μόνο προκαλούν ίλιγγο.
Ο επιτελικός εγκέφαλος
Ο καταρτισμένος και ταλαντούχος Αντιστράτηγος Έριχ Φον Μανστάϊν, Επιτελάρχης της Α΄ Ομάδος Στρατιών, με αξιοζήλευτες επιδόσεις, τόσο ως επιτελής, αλλά και ως διοικητής, εισηγήθηκε στη γερμανική στρατιωτική ηγεσία αλλαγή της κυρίας προσπάθειας. Ο Μανστάϊν πρότεινε την διάσπαση της αμυντικής διατάξεως με τεθωρακισμένους σχηματισμούς, που θα κινούντο μέσω Λουξεμβούργου από την δασώδη περιοχή των Αρδεννών, εκεί που κατέληγε η γραμμή Μαζινώ.
Η κίνηση θα συνεχιζόταν σε σχήμα «δρεπάνου» μέχρι την θάλασσα, με σκοπό τον εγκλωβισμό του συνόλου των συμμαχικών δυνάμεων. Στο σχέδιό του έδωσε την κωδική ονομασία «Κόψιμο με Δρεπάνι (Siechelschnitt)». Το επικρατούν πνεύμα στο επιτελείο του γερμανικού στρατού, οι επαγγελματικές αντιζηλίες, η επιδίωξη εύνοιας από την ηγεσία σε συνδυασμό με μία νοοτροπία που υπάρχει στα στρατιωτικά επιτελεία γενικότερα, σύμφωνα με την οποία οι ανώτεροι δεν αποδέχονται εύκολα ότι οι υφιστάμενοι μπορεί να παρουσιάζουν καλύτερες ιδέες από τις δικές τους, παρεμπόδιζαν την υποβολή της προτάσεως του επίμονου Μανστάϊν προς το Χίτλερ.
Στα τέλη Ιανουαρίου 1940, ένα αεροπλάνο που μετέφερε τον Επιτελή Επιχειρήσεων της 7ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας προσγειώθηκε λόγω ομίχλης εντός του Βελγίου. Έγγραφα και χάρτες σχετικά με το σχέδιο επιθέσεως περιήλθαν στη κατοχή των Συμμάχων. Την 27η Ιανουαρίου ο Μανστάϊν τοποθετήθηκε διοικητής του ΧΧΧVIII(38ου) Σώματος Στρατού που συγκροτείτο στα μετόπισθεν, προς γενική κατάπληξη όλων. Πριν την αναχώρησή του παρουσίασε το σχέδιό του στο Χίτλερ, στο γεύμα που συνήθιζε να παραθέτει σ’ όλους τους αναλαμβάνοντες Σωματάρχες. Μετά τη λήξη της εκδηλώσεως, ο Χίτλερ κάλεσε τον Μανστάϊν στο γραφείο, όπου στην κατ’ ιδία συνάντηση τον ενημέρωσε και τον έπεισε να υιοθετήσει το σχέδιο του.
Ο αιφνιδιασμός
Την 05:30 της 10ης Μαΐου 1940, ο γερμανικός στρατός επιτέθηκε κατά της Ολλανδίας, του Βελγίου, του Λουξεμβούργου και της Γαλλίας. Οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν 131 μεραρχίες πεζικού και 10 τεθωρακισμένες (2.445 άρματα), υποστηριζόμενες από 7.400 πυροβόλα και 5.600 αεροσκάφη. Σε απόλυτους αριθμούς οι δύο αντίπαλοι ήσαν ισοδύναμοι, 3,3 εκατομμύρια άνδρες έκαστος.
Οι Γερμανοί ανέλαβαν και διατήρησαν τη πρωτοβουλία μέχρι το τέλος του πολέμου. Τα γαλλικά τεθωρακισμένα επιτεθήκαν για την αναχαίτιση του επιτιθέμενου εχθρού, αλλά στερούμενα, ταχύτητας, αυτονομίας και ασύρματων αποτέλεσαν εύκολη λεία των υπέρτερων γερμανικών αρμάτων, παρότι διέθεταν ισχυρότερη θωράκιση και οπλισμό μεγαλύτερου διαμετρήματος.
Η αεροπορία επίσης υπέστη μεγάλες απώλειες από τα αποτελεσματικά γερμανικά αντιαεροπορικά πυρά. Οι Βρετανική Βασιλική Αεροπορία (Royal Air Force), μέχρι την 14η Μαΐου, έχασε 268 από τα 474 αεροσκάφη της.
Ο θρίαμβος και η παράδοση
Ο Αντιστράτηγος Χάϊντς Γκουντέριαν, διοικητής του ΧΙΧου Τεθωρακισμένου Σώματος Στρατού, αποτέλεσε την αιχμή του δόρατος της γερμανικής επιθέσεως, εφαρμόζοντας την αρχή που ο ίδιος διατύπωσε «Slug them out, don’t scatter them (Εκμηδένισε τους, μην τους διασκορπίζεις)» Δύο φορές ο Ταξίαρχος Τσάρλς Ντε Γκωλ προσπάθησε να τον σταματήσει, αλλά υποχώρησε με βαρείες απώλειες. Η ταχύτατη προέλασή του «τρόμαξε» ακόμη και τους προϊσταμένους του.
Την 24η Μαΐου αφίχθηκε στις ακτές της Μάγχης, ολοκληρώνοντας τον εγκλωβισμό ενός εκατομμυρίου Άγγλων και Γάλλων στρατιωτών. Ο Χίτλερ σταμάτησε τον Γκουντέριαν, από το να εμποδίσει την διαφυγή από την Δουνκέρκη των εγκλωβισμένων βρετανικών δυνάμεων, με μία «ανεξήγητη» διαταγή για την οποία έχουν δοθεί διάφορες ερμηνείες.
Την 22η Ιουνίου ο Χίτλερ υποχρέωσε στην ταπεινωμένη Γαλλία να υπογράψει την συνθήκη ανακωχής στην Κομπιέννη, στο ίδιο σιδηροδρομικό βαγόνι που η ηττημένη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου Γερμανία παραδόθηκε στους Γάλλους το 1918. Οι απώλειες των Συμμάχων ανήλθαν σε 360.000 νεκρούς και τραυματίες, ενώ των Γερμανών σε 160.000. Όλο το πολεμικό υλικό και η βιομηχανία της Γαλλίας αποτέλεσαν πολεμική λεία. Ο Χίτλερ συμφώνησε για την απόλυση του 1,3 εκατομμυρίων αιχμαλώτων με την συμφωνία ενισχύσεως του εργατικού του δυναμικού με 600.000 Γάλλους. Ο Γερμανός δικτάτορας, μετά τη κατάληψη της Πολωνίας είχε συντρίψει την νικήτρια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου Γαλλία, ενώ είχε απομονώσει την Μεγάλη Βρετανία στο νησί της. Είχε κάθε λόγο να αισθάνεται παντοδύναμος. Την 10η Ιουνίου 1940, ο Μουσολίνι εισήλθε στον πόλεμο στο πλευρό του Χίτλερ, όταν όλα είχαν πλέον κριθεί.
Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα
Η ολοκληρωτική κατάρρευση της Γαλλίας, μετά από 45 ημέρες αγώνος, συνέβη για τους εξής λόγους:
α. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας, παρακινούμενο από την ΕΣΣΔ, η οποία είχε υπογράψει σύμφωνο μη επιθέσεως με την Γερμανία, υπέσκαψε το ηθικό του στρατιωτών με τα ερωτήματα: «Γιατί; και για ποιόν; (Pourquoi? et Pour Qui?) ».
β. Ο Γαλλικός στρατός είχε χάσει το επιθετικό του πνεύμα, επαναπαυόμενος στην ασφάλεια της αμυντικής γραμμής «Μαζινώ».
γ. Η Γαλλική στρατιωτική ηγεσία είχε παραμείνει στις τακτικές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
δ. Η Γερμανική στρατιωτική ηγεσία είχε υιοθετήσει το δόγμα των σύγχρονων πολεμικών επιχειρήσεων, σχετικά με την μαζική χρησιμοποίηση τεθωρακισμένων με την συνεργασία μηχανοκίνητου πεζικού και την άμεση υποστήριξη της αεροπορίας.
ε. Ο πολλαπλασιαστής ισχύος του γερμανικού στρατού οι στρατηγοί διοικητές των σχηματισμών.
στ. Ο Χίτλερ είχε την ευφυΐα να αποδεχθεί το τολμηρό σχέδιο του Μανστάϊν, παρά την αντίθετη γνώμη της ηγεσίας του γερμανικού στρατού.
ζ. Ο γερμανικός στρατός αποδείχθηκε περισσότερο αξιόμαχος στο σύνολό του.
η. Η Γραμμή «Μαζινώ» που κατασκευάσθηκε να εξασφαλίσει τη Γαλλία, παρακάμφθηκε από το Γερμανικό Στρατό, επαληθεύοντας το κανόνα ότι «Ο επιτιθέμενος διατηρεί τη πρωτοβουλία των ενεργειών και είναι αυτός που διεξάγει το πόλεμο, ενώ ο αμυνόμενος τον υπομένει».
θ. Δεν θα μάθουμε ποτέ όμως ποια θα ήταν η εξέλιξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εάν οι Σύμμαχοι επετίθεντο στην Γερμανία την 3η Σεπτεμβρίου 1939, όταν της κήρυξαν τον πόλεμο. Η ιστορία όμως δεν γράφεται με τα «εάν».
Η νίκη του επί της Γαλλίας δεν σήμανε το τέλος του πολέμου, όπως προσδοκούσε ο Χίτλερ. 78 χρόνια μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έχει δημιουργηθεί ο Γαλλογερμανικός άξονας, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει παραμερισθεί, ενώ η Γερμανία αποτελεί το αφεντικό της Ευρώπης

Ο Ιωάννης Κρασσάς είναι Αντιστράτηγος ε.α.