• Οι αλληλεπιδράσεις και οι γεωγραφικοί περιορισμοί οδηγούν στη δημιουργία ιστορικών παρακαταθηκών και περιορισμών
Του Γιώργου Ατσαλάκη*
4. Παγκόσμιες διαμάχες
Σήμερα πλέον είναι διάχυτος ένας ανταγωνισμός που χαρακτηρίζεται από υψηλή διαταραχή και χαμηλή συνεργασία, και έχει χαρακτηριστικά ανταγωνισμού μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών, συγκεκαλυμένο με θρησκευτικές πτυχές, οι οποίοι συνασπίζονται ενάντια στον «Δυτικό» πολιτισμό που κυβερνάται από δημοκρατικά συστήματα και ενστερνίζεται την ατομική ελευθερία του ανθρώπου και την ισότητα των γυναικών.
Καθώς ο κόσμος κατακερματίζεται, εμφανίζονται κυρίως χώρες με αυταρχικά καθεστώτα, που κατάφεραν να συγκεντρώσουν πλούτο τις τελευταίεςδεκαετίες είτε μέσω εμπορικών πλεονασμάτων ή εξόρυξης πρώτων υλών. Το εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας το 2023 ήταν σχεδόν $1.000 δις το οποίο προέρχεται κατά $291 δις με την ΕΕ και κατά $275 δις με τις ΗΠΑ. Τον πλούτο αυτόν δεν τον διανείμουν δίκαια στους λαούς τους, ώστε να μορφώνονται και να ανέλθει το επίπεδο ευημερίας των πολιτών τους όπως κάνουν οι δημοκρατικές δυτικές κοινωνίες. Αντιθέτως τον δαπανούν σε στρατιωτικές δαπάνες και απόκτηση ισχύος ενώ αφήνουν τους λαούς τους να υποφέρουν από φτώχια υψηλό πληθωρισμό κλπ., και τους ωθούν στην μετανάστευση.
Ο Θουκυδίδης πριν 2.500 είχε γράψει ότι όποιο κράτος αποκτά στρατιωτική ισχύ θα έρθει η ώρα να την χρησιμοποιήσει στον πρώτο γείτονα του.
Σήμερα αυτό είναι πραγματικότητα με τις διαμάχες που έχουν ήδη ξεσπάσει ή τις πολεμικές απειλές που εκτοξεύονται. Επίσης δεν περνά απαρατήρητο ότι αυτά τα κράτη συνασπίζονται εναντίον των δυτικών κρατών και χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες για να κάνουν τις επιθέσεις τους πιο αποτελεσματικές αλλά και ύπουλες (π.χ. υβριδικές κυβερνο-επιθέσεις, κατασκοπευτική ψηφιακή τεχνολογία, τεχνητή νοημοσύνη για υβριδικά χτυπήματα κλπ.). Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί η Τουρκία που ετοιμάζεται να εισβάλει και στην Ελλάδα.
Η άλλοτε σοφή παγκόσμια συνεργασία, αποτέλεσμα των δεινών του Α’ & Β’ παγκοσμίου πολέμου, κυρίως μέσω διεθνών οργανισμών, εξασθενεί λόγω της εφαρμοζόμενης πολιτικής της Ρωσίας και Κίνας και άλλων αυταρχικών κρατών. Ο έλεγχος των πυρηνικών εξασθενεί ενώ είναι αδύνατη η συνεννόηση για την αποτροπή της αθέμητης χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης. Φαίνεται ότι η ειρήνη των τελευταίων 70 ετών είναι πλέον παρελθόν. Επί πλέον υβριδικά, και οργανωμένα, αμφισβητούνται τα επιτεύγματα του πολιτισμού μας, και σε συνδυασμό με την εκθετική εξάπλωσης οποιουδήποτε αναδυόμενηςκανονικότητας, πεποίθησης, ιδέας, τεχνολογίας, που εισέρχεται στα παγκόσμια ανθρώπινα δίκτυα, οδηγούν στην κατάρρευση της εθνικής συνοχής και αμφισβητούντην ασφάλεια που οιθεσμοί της χώραςπροσφέρουν στην κοινωνία τους.
Κρίσιμες περιοχές
Η Αρκτική και η Ανταρκτική αναμένεται να εξελιχθούν σε κρίσιμες στρατηγικές περιοχές, με την κλιματική αλλαγή να δημιουργεί νέες ευκαιρίες για εμπορικές διαδρομές που μέχρι πρότινος ήταν αδύνατο να χρησιμοποιηθούν. Αυτή η εξέλιξη υπόσχεται να ανατρέψει την υπάρχουσα δυναμική του παγκόσμιου εμπορίου και της ναυσιπλοΐας, προσφέροντας πιο σύντομες και οικονομικά αποδοτικές μεταφορικές διαδρομές.
Παράλληλα, η ατμόσφαιρα και ο χώρος γύρω από τη Γη καθίστανται πεδία νέου ανταγωνισμού, ενισχυμένα από την ανάπτυξη και χρήση μη επανδρωμένων συστημάτων αεροσκαφών και την εξερεύνηση του διαστήματος. Οι εξελίξεις αυτές ενθαρρύνουν την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών για την ενίσχυση των δυνατοτήτων παρακολούθησης, πληροφόρησης και επικοινωνίας, διευρύνοντας τις στρατηγικές δυνατότητες των κρατών και των ιδιωτικών φορέων.
Η διαστημική εξερεύνηση και εκμετάλλευση, προβλέπεται να καταστεί ακόμη πιο κρίσιμο πεδίο ανταγωνισμού, πυροδοτώντας μια νέα εποχή αναζήτησης για κυριαρχία σε αυτό το τελικό σύνορο. Το διάστημα προσφέρει στρατηγικά, επιστημονικά, και οικονομικά πλεονεκτήματα, καθιστώντας το ένα κεντρικό στοιχείο για τη μελλοντική ανάπτυξη και ασφάλεια των κρατών.
Επιπλέον, ο κυβερνοχώρος αναμένεται να διαδραματίσει επίσης έναν ζωτικό ρόλο στο μέλλον, διαμορφώνοντας τις παγκόσμιες στρατηγικές και τις πολιτικές ασφάλειας. Η ολοένα και πιο στενή διασύνδεση του κυβερνοχώρου με τις επικοινωνίες, το εμπόριο, τις κρίσιμες εθνικές υποδομές και την πολεμική στρατηγική εισάγει μια νέα πολυπλοκότητα στον ανταγωνισμό και την ασφάλεια σε παγκόσμιο επίπεδο.
Αυτές οι εξελίξεις απαιτούν από τα κράτη και τις διεθνείς οργανώσεις να επανεξετάσουν τις στρατηγικές τους και να αναπτύξουν νέες πολιτικές για την αντιμετώπιση των προκλήσεων και την αξιοποίηση των ευκαιριών που προκύπτουν σε αυτά τα νέα πεδία ανταγωνισμού.
Η πολιτική, οικονομική και στρατιωτική κυριαρχία της Δύσης πιέζεται από τις Ανατολικές χώρες που συνεργάζονται μεταξύ τους. Η Δύση εκλέγει λαϊκιστές και δημαγωγούς κυβερνήτες οι οποίοι βυθίζουν σε περισσότερα προβλήματα τις χώρες τους και αμφισβητούν τις αξίες της συνεργασίας μεταξύ των χωρών και της ευημερίας που έφεραν μέχρι σήμερα οι ανοικτές οικονομίες. Αντί να αντιληφθούν ότι το παγκόσμιο κέντρο ανάπτυξης μετατοπίζεται προς τις Ανατολικές χώρες και να συμμετάσχουν ώστε να διευρύνουν το διεθνές εμπόριο και να αυξήσουν την ευημερία τους, λαμβάνουν μέτρα προστατευτισμού που αποτρέπουν οικονομικές συνεργασίες.
Σχήμα: Οι οικονομικοί κύκλοι διάρκειας 56 ετών
Όλα τα παραπάνω συμβαίνουν το 2024 όπου είναι το τέλος του μακροχρόνιου οικονομικού κύκλου και η έναρξη ενός νέου όπως δείχνε το σχήμα.
Κάθε κύκλος αποτελείται από 28 έτη στασιμότητας ή και ύφεσης με μειωτική απόκλιση της κατανάλωσης ενέργειας από την σιγμοειδή καμπύλη, όπου πραγματοποιούνται βαθιές και εκτεταμένες αλλαγές εξαιτίας της εμφάνισης νέων τεχνολογιών που επιφέρουν δραστικές μεταβολές στην οικονομία και την κοινωνία αυξάνοντας την παραγωγικότητα πυροδοτώντας τον επόμενο ανοδικό κύκλο των 28 ετών, όπου παρουσιάζεται αυξητική απόκλιση της κατανάλωσης ενέργειας από την σιγμοειδή καμπύλη. Κατά την διάρκεια των 28 ετών παρουσιάζονται μικρότεροι υπό-περίοδοι στην οικονομία περίπου επτά ετών.
Νέες τεχνολογίες
Η έναρξη κάθε οικονομικού κύκλου συνδέεται με την εμφάνιση νέων βασικών τεχνολογιών (υπό μορφή τεχνολογικών-βιομηχανικών επαναστάσεων) που οδηγούν σε μια νέα φθηνότερη πηγή ενέργειας, μια νέα υποδομή μεταφοράς, ένα νέο μεταφορικό μέσο, και σε μια πλειάδα νέων τεχνολογικών εφαρμογών που εμφανίζονται και αναπτύσσονται στα πρώτα 28 χρόνια, όπου στην οικονομία κυριαρχεί στασιμότητα, στασιμοπληθωρισμός ή αναιμική ανάπτυξη. Χρειάζονται αρκετά έτη έως ότου οι νέες τεχνολογίες διαδοθούν παντού για να αυξήσουν αλματωδώς την παραγωγικότητα δημιουργώντας τα επόμενα 28 έτη ανάπτυξης. Διαφορετικές υποδομές μεταφορικών μέσων αναπτύσσονται σε κάθε κύκλο, πρώτα αναπτυχθήκαν τα κανάλια μεταξύ των ποταμών, στη συνέχεια οι γραμμές τραίνων, οι αυτοκινητόδρομοι, οι αερογραμμές, και σήμερα εμφανίζονται οι μαγνητικές γραμμές τραίνων που θα είναι η νέα υποδομή μεταφορών του επόμενου κύκλου. Παρόμοιες ήταν και οι εναλλαγές στα μεταφορικά μέσα στους χερσαίους χώρους: ποταμόπλοια, τραίνα, αυτοκίνητα, αεροπλάνα, και σήμερα η εμφάνιση των τραίνων Maglev που αναπτύσσουν ταχύτητα 600 χιλ. την ώρα. Σε κάθε κύκλο, μια νέα χώρα εμφανίζεται ως ανερχόμενη δύναμη.
1800-1856: Πριν το 1800 οι άνθρωποι έκαιγαν ξύλα και αποξηραμένα κοπριά για να ζεστάνουν τα σπίτια και να μαγειρέψουν φαγητό, ενώ βασίζονταν στη μυϊκή δύναμη, τον άνεμο και τους νερόμυλους για να αλέσουν τα σιτηρά.
Η εμφάνιση των νέων τεχνολογιών το 1800-1828 επέτρεψαν την παραγωγή ενέργειας από το νερό και τον ανέμο, την κατασκευή εργοστασίων, της άμαξας που τραβούσαν τα άλογα κλπ. Αναδύθηκε η Αγγλία ως ισχυρή δύναμη.
1856-1912: Η εμφάνιση των νέων τεχνολογιών την περίοδο 1856-1884 με την ευρεία διάδοση των ατμομηχανών και του κάρβουνου, έδωσε την ανάπτυξη του οικονομικού κύκλου 1884-1912 όπου το κάρβουνο συμμετείχε κατά 50% στο ενεργειακό μίγμα. Αναδύθηκαν οι ΗΠΑ ως νέα δύναμη.
1912-1968: Η εμφάνιση των νέων τεχνολογιών την περίοδο 1912-1940 με την ευρεία διάδοση των μηχανών εσωτερικής καύσεως και του πετρελαίου έδωσε την ανάπτυξη του οικονομικού κύκλου 1940-1968 όπου το πετρέλαιο συμμετείχε στο ενεργειακό μίγμα περίπου με 40%. Αναδύθηκαν η Ευρώπη & Ιαπωνία ως ισχυρές δυνάμεις.
1968-2024: Η ευρεία διάδοση της πληροφορικής και των αναρίθμητων εφαρμογών της κατά την στασιμότητα του 1968-1996 μαζί με την εμφάνιση του φθηνού φυσικού αερίου έδωσε την ώθηση του νέου κύκλου ανάπτυξης μέχρι το 2024. Όπου το 2022 το ενεργειακό μίγμα αποτελείται περίπου κατά 27% από άνθρακα, 31% από πετρέλαιο, 24% από φυσικό αέριο και 12% ανανεώσιμες πηγές. Αναδύθηκε η Κίνα ως νέα δύναμη.
Μετά το 1996 εμφανίστηκαν εταιρίες που δεν υπήρχαν πριν και σηματοδότησαν νέους οικονομικούς τομείς, όπως: iPhone, Facebook, YouTube, Instagram, Twitter, tick tock,Android,Bitcoin, Tesla, iPad, Gmail, Netflix Reddit,WhatsApp,Messenger, Google maps, Snapchat, LinkedIn, Skype, Airbnb κλπ.
2024-2080:Το 2024 είναι το σημαντικότερο έτος του παρόντα αιώνα. Είναι η αρχή των νέων εκθετικών αλλαγών που θα συγκλονίσουν τον κόσμο. Κατά την στασιμότητα που θα ακολουθήσει το 2024-2052 η ανθρωπότητα θα ανακαλύψει και θα εφαρμόσει νέες τεχνολογίες που όταν διαδοθούν ευρέως σε κάθε επιχείρηση και κάθε νοικοκυριό θα οδηγήσουν στο νέο κύκλο οικονομικής ανάπτυξης των ετών 2052-2080. ¨Όπως μετά το 1996 η πληροφορική και οι τηλεπικοινωνίες είχαν φθάσει να χρησιμοποιούνται από όλες τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά και ώθησαν την ανάπτυξη των τελευταίων 3 δεκαετιών, έτσι τις επόμενες τρεις δεκαετίες, άλλες νέες τεχνολογίες θα διαδοθούν και υιοθετηθούν από κάθε επιχείρηση και κάθε νοικοκυριό για να δημιουργήσουν την επόμενο αναπτυξιακό κύκλο. Μερικές από αυτές τις νέες τεχνολογίες θα επιτρέψουν την ευρεία διάδοση και την ενσωμάτωση στην παγκόσμια παραγωγική υποδομή του φθηνού, «καθαρού» και ανεξάντλητου καυσίμου παραγωγής ενέργειας από την πυρηνική σύντηξη (ήδη τον Νοέμβριο του 2022 έγινε η πρώτη επιτυχή δοκιμή από τις ΗΠΑ). Την δεκαετία του 2040 θα εμφανιστεί η εμπορική χρήση της πυρηνικής σύντηξης. Χωρίς φθηνή ενέργεια δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη των κρατών και αξιοπρεπή επιβίωση των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Η ελπίδα για φθηνή και σταθερή ενέργεια και φιλική στο περιβάλλον θα είναι η πυρηνική σύντηξη. Η εμφάνιση της θα αποδυναμώσει πολλές σημαντικές χώρες καθώς θα απωλέσουν τεράστια έσοδα που είχαν από τα ορυκτά καύσιμα.
Καθώς συγχρόνως βρισκόμαστε στην τέλος του κύκλου χρέους, πολλά νομίσματα θα υποτιμηθούν και η ζήτηση για χρυσό θα αυξάνεται ως καταφύγιο αποθήκευσης του υπάρχοντος πλούτου. Όπως είχε συμβεί επανειλημμένα για χιλιάδες χρόνια, οι πολύ μεγαλύτερες οικονομικές απαιτήσεις για χρήματα, από τα πραγματικά χρήματα στην τράπεζα, οδήγησαν τον κόσμο σε μια φυγή κεφαλαίων για να πάρουν τα χρήματα και να αγοράσουν χρυσό. Αυτό οδηγεί στον πληθωρισμό και οι πληρωμές των χρεών θα γίνονται με υποτιμημένο νόμισμα.
Ο κάθε κύκλος ήταν μέρος της δημιουργίας ενός κύκλου γεωπολιτικής, η νέα δύναμη που θα αναδυθεί στον νέο κύκλο θα είναι η Ινδία.
Στον νέο κύκλο θα αναπτυχθούν νέοι τομείς της οικονομίας βασιζομένοι στην υψηλή τεχνολογία των μικροτσίπ, που θα παραγκωνίσουν ή θα φέρουν στο προσκήνιο νέες εταίρες, οικονομίες και χώρες. Η Ιαπωνία την δεκαετία του 1990 είχε 32 εταιρίες στις 50 μεγαλύτερες εταιρίες του κόσμου. Μέχρι πρόσφατα είχε μόνο την Toyota στην 42η θέση. Τέτοιες τεκτονικές αλλαγές θα συμβούν στον νέο οικονομικό κύκλο που ξεκινά το 2024. Νέες εταίρες ήδη εμφανίστηκαν (Nvidia, OpenAI, κλπ.). Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), η τρισδιάστατη εκτύπωση, οι τεχνολογίες νέων υλικών, η βιοτεχνολογία, κβαντική υπολογιστική κλπ., θα μεταμορφώσουν τις οικονομίες και τις κοινωνίες στις επόμενες δεκαετίες.
Δύο είδη εταιρειών
Μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας θα υπάρχουν δύο είδη εταιρειών: αυτές που χρησιμοποιούν πλήρως την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) και εκείνες που είναι εκτός λειτουργίας. Τα παιδιά θα έχουν προσωπικούς δασκάλους ΤΝ με απέραντη γνώση, οι επαγγελματίες θα έχουν προσωπικούς συμβούλους- βοηθούς ΤΝ, κάθε άτομο θα έχει ένα βοηθό να αυξάνει την αποτελεσματικότητα του. Θα μπορούμε να δημιουργήσουμε άφθονη νοημοσύνη για τον κόσμο και άφθονη ενέργεια, που θα συμβάλουν να έχουμε εκπληκτικές ιδέες, τα παιδιά μας να διδάσκονται περισσότερο από ποτέ, οι ανθρώποιθα είναι πιο παραγωγικοί, θαυπάρχει καλύτερη υγειονομική περίθαλψη κλπ.
Όλα αυτάθα μορφώσουν και θα κάνουν πιο σοφές τις κοινωνίες, θααναπτύξουν την αφθονία στα πάντα, και με την βοήθεια της φθηνής ενέργειας, θα δημιουργήσουν τον επόμενο μεγάκυκλο οικονομικής ανάπτυξης. Όμως θα υπάρχουν και οι αυταρχικές ηγεσίες που θα χρησιμοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες για να διατηρήσουν τα δικτατορικά καθεστώτα τους, να παρακολουθούν και να επιτηρούν τους λαούς τους, και τους αντιπάλους τους αλλά και για να βλάψουν την ανθρωπότητα.
Συνεχίζεται …
• Ο Γιώργος Σ. Ατσαλάκης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης- Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
