• Ευρωπαϊκό έργο με τη συμμετοχή του ΙΤΕ, για την προστασία των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών της Μεσογείου, από την κλιματική κρίση
Με την κλιματική κρίση προ των πυλών και τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες να διευρύνονται και αναπόφευκτα να πιέζουν το περιβάλλον όλο και περισσότερο, η θάλασσα και οικοσυστήματα της, βρίσκονται στην πρώτη γραμμή κινδύνου.
Μέσω πολλαπλών πρωτοβουλιών παγκοσμίως, αλλά και σε επίπεδο ΕΕ, με κυρίαρχη αυτή της προστασίας και ανάπτυξης ανθεκτικότητας των θαλασσών, η σημασία των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών και η προσφορά τους στην υλοποίηση των στόχων της πράσινης συμφωνίας στο θαλάσσιο περιβάλλον αναδεικνύεται ως κυρίαρχη. Στο πλαίσιο αυτό, το Εργαστήριο Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας του ΙΤΕ συμμετέχει σε ένα σημαντικό έργο, το EFFECTIVE, με αντικείμενο να προστατευθούν υπάρχουσες αλλά και να θεσμοθετηθούν νέες Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές, μεγάλης κλίμακας, στη Μεσόγειο.
Στόχος του έργου είναι να συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη του θαλάσσιου περιβάλλοντος και στην υλοποίηση του στόχου της ΕΕ, που δεν είναι άλλος από την προστασία κατ’ ελάχιστον του 30% των θαλασσών της, ως το 2030. Το έργο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα HORIZON MISSION OCEAN της ΕΕ και όπως είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής του Εργαστηρίου Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας του ΙΤΕ, Νίκος Καμπάνης, στο πλαίσιο του έργου, αναπτύσσεται ένα ολοκληρωμένο μοντέλο διαχείρισης, προστασίας και αποκατάστασης του «Μεσογειακού Γαλάζιου κεφαλαίου» της ΕΕ, χρησιμοποιώντας καινοτόμες τεχνολογικές λύσεις που βασίζονται και μιμούνται τις διεργασίες της φύσης, που χαρακτηριστικά ονομάζονται «λύσεις βασισμένες στη φύση (Nature Based Solutions)».
Σε τέσσερις περιοχές
«Το εργαστήριο, με την τεχνογνωσία που έχει αποκτήσει από τη συμμετοχή του στο έργο ILIAD που δημιουργεί το ψηφιακό δίδυμο της θάλασσας για την ΕΕ, συμμετέχει στη δημιουργία ψηφιακών διδύμων των προστατευόμενων περιοχών. Επίσης, δημιουργεί δείκτες εκτίμησης της κοινωνικοοικονομικής τρωτότητας, που συσχετίζουν το “γαλάζιο κεφάλαιο” με την κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα των παράκτιων κοινοτήτων. Οι δείκτες παρέχουν κριτήρια για τη διαχείριση θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, δηλ. τη προστασία του περιβάλλοντος, την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης και τη δημιουργία θαλάσσιου γραμματισμού (literacy) στην κοινωνία» είπε ο Νίκος Καμπάνης, διευκρινίζοντας ότι τα αποτελέσματα του έργου εφαρμόζονται σε τέσσερεις πιλοτικές περιοχές της Μεσογείου. Στην Mar de l’ Empordà και Ebro Delta στην Ισπανία, την Sardinia Septentrional στην Ιταλία και το CavoGreco στην Κύπρο, οι οποίες θεωρούνται στρατηγικές ως τμήματα ενός από τους βασικούς διαδρόμους μετακίνησης για τα κητώδη στη Μεσόγειο. Είναι γνωστό ότι οι πληθυσμοί των κητωδών βρίσκονται υπό πίεση και η ΕΕ θέλει να προστατεύσει και να διατηρήσει σε καλή κατάσταση αυτούς τους διαδρόμους καθώς φιλοξενούν σημαντικά ενδιαιτήματα και βιοποικιλότητα.
«Στις περιοχές αυτές, το EFFECTIVE προωθεί την οικοσυστημική διαχείριση (ecosystem-based management) δημιουργώντας ένα καινοτόμο ψηφιακό εργαλείο για τη διερεύνηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων σε αυτές, αλλά και τη συμβολή μιας συμμετοχικής παράκτιας κοινωνίας (πχ μέσω της επιστήμης των πολιτών). Επίσης, εκεί προχωρά στην προστασία και αποκατάσταση του θαλάσσιου βυθού με λύσεις που βασίζονται στη φύση, με έμφαση στη διατήρηση της ικανότητας του για δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα. Οι βέλτιστες πρακτικές που θα προκύψουν, θα αποτελέσουν βάση των πρωτοκόλλων διαχείρισης και επέκτασης των Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών στη Μεσόγειο, γενικά», τόνισε ο διευθυντής του Εργαστηρίου, το οποίο συμμετέχει στην ανάλυση κινδύνου στις πιλοτικές περιοχές και στη δημιουργία και λειτουργία των ψηφιακών διδύμων τους.
«Στο πλαίσιο της ανάλυσης κινδύνου δημιουργεί και αξιολογεί δείκτες εκτίμησης των συνεπειών ανθρωπογενών πιέσεων και φυσικών κινδύνων στις προστατευόμενες περιοχές και τους ενσωματώνει ως κριτήρια στα σχέδια διαχείρισης» ανέφερε ως προς το έργο που υλοποιείται από το Εργαστήριο, συμπληρώνοντας ότι ταυτόχρονα χρησιμοποιείται τεχνογνωσία που έχει αναπτύξει στη μοντελοποίηση υδροδυναμικών παραμέτρων, μέσα από την αναβάθμιση της προγνωστικής ωκεανογραφικής υπηρεσίας COASTAL CRETE σε ψηφιακό δίδυμο της Κρητικής θάλασσας, για να υπολογίζονται δείκτες ανθεκτικότητας ενδιαιτημάτων.
Θαλάσσιες εργασίες
Όπως πρόσθεσε ο κ. Καμπάνης, το Εργαστήριο θα εκτελέσει και θαλάσσιες εργασίες, με τον εξοπλισμό που διαθέτει για παράκτιες έρευνες ως mobile-lab μέλος της Εθνικής Υποδομής Πολιτιστικής Κληρονομίας, στη δράση αποκατάστασης των κοραλλιών στην πιλοτική περιοχή Sardinia Septentrional σε συνεργασία με την ισπανική εταιρία Coral Soul. Στόχος, όπως τόνισε, είναι η αξιολόγηση των κοραλλιογενών πληθυσμών και ο προσδιορισμός των βιοδεικτών στην περιοχή καθώς και ο προσδιορισμός των θέσεων για την τοποθέτηση υφάλων αποκατάστασης σε προβληματικά σημεία.
«Η περιοχή Sardinia Septentrional βρίσκεται στη βορειοανατολική Σαρδηνία, καλύπτεται από Εθνικά Πάρκα (LaMaddalena, Tavolara-Punta, Coda Cavallo και ArchipelagoToscano) και περιλαμβάνει δύο προστατευόμενα είδη, τα κοραλλιογενή λιβάδια και τα λιβάδια Poseidonia Oceanica, που θεωρούνται ως βασικοί οικότοποι», επισήμανε ο Νίκος Καμπάνης, ο οποίος διευκρίνισε ότι και σε εθνικό επίπεδο, η εμπειρία που δημιουργείται από τη συμμετοχή στο EFFECTIVE μπορεί να βοηθήσει στην ανάδειξη της οικολογικής σημασίας των ελληνικών θαλάσσιων οικοσυστημάτων και την αποτελεσματική προστασία τους με εφαρμογή του βελτιωμένου αντίστοιχου ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου.
«Αυτό μπορεί τουλάχιστον να γίνει σε θαλάσσιες περιοχές που έχουν ήδη θεσμοθετημένο καθεστώς προστασίας, πχ οι θαλάσσιες περιοχές του Εθνικού Καταλόγου Περιοχών του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura 2000, τα Θαλάσσια Εθνικά Πάρκα, όπως της Αλοννήσου και της Ζακύνθου, τα καταφύγια άγριας ζωής που αξιολογούνται ως περιοχές αναπαραγωγής ψαριών και συγκέντρωσης γόνου ή διέλευσης κητωδών, θαλάσσια προστατευόμενα τοπία και φυσικοί σχηματισμοί χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα μνημεία της φύσης» κατέληξε ο διευθυντής του Εργαστήριο Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας, του ΙΤΕ.
