- Το συμπέρασμα που εξάγεται είναι ότι το Μνημόνιο Τσίπρα και ο νόμος Κατρούγκαλου νομιμοποίησαν τις περικοπές των συντάξεων και την κατάργηση των Δώρων που επιβλήθηκαν με τους νόμους Κουτρουμάνη-Βρούτση
Του Αλέξη Π. Μητρόπουλου*
Ι. Η προσωπική διαφορά, μηχανισμός μείωσης των συντάξεων
Με το γ’ Μνημόνιο (ν. 4336/2015, ΦΕΚ Α’ 94) αποφασίστηκε από τους δανειστές και την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ η περικοπή όλων των παλαιών συντάξεων. Ο τρόπος για τη μείωσή τους εφευρέθηκε και αποτυπώθηκε, λίγους μήνες μετά, στον νόμο Κατρούγκαλου 4387/2016 (ΦΕΚ Α’ 85) ως «προσωπική διαφορά».
Με τον ν. 4387/2016 νομοθετήθηκε αρχικά ο επανυπολογισμός-αναπροσαρμογή όλων των παλαιών συντάξεων, που λειτούργησε ως «προκρούστεια κλίνη».
Πιο συγκεκριμένα, οι διατάξεις του άρθρου 14 σε συνδυασμό με τις διατάξεις του άρθρου 33 του ν. 4387/2016προσδιόρισαν τη διαδικασία επανυπολογισμού και αναπροσαρμογής των ήδη καταβαλλομένων ή καταβλητέων στις 12-5-2016 κύριων συντάξεων των Φορέων Κύριας Ασφάλισης (πλην των συντάξεων του ΟΓΑ), σε εφαρμογή των κανόνων του ενιαίου ΕΦΚΑ.
Σύμφωνα με τις παραπάνω διατάξεις του ν. 4387/2016:
- Έως 31-12-2018 οι κύριες συντάξεις συνεχίζουν να καταβάλλονται στο ύψος που είχαν διαμορφωθεί σύμφωνα με τις ισχύουσες κατά την 12-5-2016 διατάξεις.
- Ο υπολογισμός της κράτησης υπέρ υγειονομικής περίθαλψης διενεργείται σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ.30 του άρθρου 1 του ν.4334/2015, όπως αναθεωρήθηκαν με τις διατάξεις του άρθρου 44 του ν. 4387/2016.
- Στις περιπτώσεις που το ποσό της καταβαλλόμενης σύνταξης είναι μεγαλύτερο του ποσού που θα προκύψει από την αναπροσαρμογή (δηλαδή αν η διαφορά είναι θετική), το επιπλέον ποσό εξακολουθεί να καταβάλλεται στον δικαιούχο ως «προσωπική διαφορά» και μετά την 1-1-2019, συμψηφιζόμενο κατ’ έτος και μέχρι την πλήρη εξάλειψή του με την εκάστοτε αναπροσαρμογή των συντάξεων της παρ.3α του άρθρου 14 του ν. 4387/16.
- Στις περιπτώσεις που το ποσό της καταβαλλόμενης σύνταξης είναι μικρότερο του ποσού που θα προκύψει από την αναπροσαρμογή (δηλαδή αν η διαφορά είναι αρνητική), τότε το ποσό της καταβαλλόμενης σύνταξης προσαυξάνεται κατά το 1/5 της διαφοράς, σταδιακά και ισόποσα, εντός πέντε ετών από την ολοκλήρωση του τότε τρέχοντος Προγράμματος Δημοσιονομικής Προσαρμογής (1-1-2019).
- Συντάξεις για τις οποίες η συνταξιοδοτική απόφαση εκδόθηκε μετά την 12-5-2016, αλλά η έναρξη συνταξιοδότησης ανέτρεχε σε προγενέστερη ημερομηνία και υπολογίζονταν με βάση το προγενέστερο νομοθετικό πλαίσιο, εμπίπτουν σαφώς στο πεδίο εφαρμογής των άρθρων 14 και 33 του ν. 4387/2016.
- Για τον καθορισμό της προσωπικής διαφοράς συγκρίνεται το καθαρό προ φόρου ποσό σύνταξης με βάση το προγενέστερο νομοθετικό πλαίσιο, δηλαδή το ακαθάριστο ποσό σύνταξης, με το καθαρό προ φόρου ποσό με βάση το νέο νομοθετικό πλαίσιο.
Η διαδικασία «αναπροσαρμογής» (δηλαδή, ουσιαστικά, αναγκαστικής «προσαρμογής» στις περικοπές των συντάξεων που είχαν γίνει ήδη από το 2012) αφορούσε όλες τις κύριες συντάξεις (γήρατος, αναπηρίας, θανάτου) των ΦΚΑ αρμοδιότητας του Υπουργείου Εργασίας που εντάσσονται στον ΕΦΚΑ από 1-1-2017 βάσει του άρθρου 53 του ν.4387/2016 (πλην ΟΓΑ).Από τη διαδικασία αναπροσαρμογής εξαιρούνταν επίσης και οι συντάξεις που χορηγούνταν από το Ταμείο Σύνταξης της Τράπεζας της Ελλάδος ΑΕ.
Η διαδικασία επανυπολογισμού-αναπροσαρμογής των κύριων συντάξεων καθορίστηκε με την υπ’ αριθ. 26083/887/7-6-2016 υπουργική απόφαση (ΦΕΚ Β’ 1605) και περιελάμβανε δύο διακριτά στάδια, προκειμένου στη συνέχεια να καθοριστεί η «προσωπική διαφορά» για κάθε συνταξιούχο, που υλοποιούν οι ΦΚΑ, ως εξής:
Μετά την αναπροσαρμογή της κύριας σύνταξης συγκρίνεται το ποσό της καταβαλλόμενης σύνταξης με βάση το προγενέστερο νομοθετικό πλαίσιο, με το ποσό της καταβαλλόμενης σύνταξης με βάση τις διατάξεις του ν. 4387/2016, δηλαδή συγκρίνεται το ποσό που αποφασίστηκε με την απόφαση συνταξιοδότησης εκάστου με το ποσό που προκύπτει μετά την προκρούστεια «αναπροσαρμογή» κατ’ εφαρμογή του νόμου Κατρούγκαλου και του γ’ Μνημονίου. Η διαφορά που προκύπτει ονομάστηκε «προσωπική διαφορά» του συνταξιούχου.
Εάν η προσωπική διαφορά είναι θετική (σύμφωνα με την αρχική πρόβλεψη του ν. 4387/2016), τότε εξακολουθεί να καταβάλλεται στον συνταξιούχο και μετά την 1-1-2019 μέχρι την οριστική εξάλειψή της με μελλοντικές αυξήσεις των συντάξεων. Με άλλα λόγια η προσωπική διαφορά θα εξαλειφθεί, αντισταθμιζόμενη με ενδεχόμενες μελλοντικές αυξήσεις!
Εάν η προσωπική διαφορά είναι αρνητική (δηλαδή αν το ποσό της σύνταξης που προκύπτει από την «αναπροσαρμογή» με το νέο καθεστώς είναι υψηλότερο σε σχέση με εκείνο που είχε υπολογιστεί βάσει του προγενέστερου νομοθετικού πλαισίου), τότε το ποσό της καταβαλλόμενης σύνταξης αυξάνεται όχι αμέσως, αλλά σταδιακά!
Έτσι οι ΦΚΑ, υπό το τερατούργημα του ενιαίου «ΕΦΚΑ», προχώρησαν στον καθορισμό της προσωπικής διαφοράς ανά συνταξιούχο που αφορά στην εισφορά υπέρ ΑΚΑΓΕ και στην εισφορά υπέρ ΕΟΠΥΥ (ασθενείας).
ΙΙ. Ο νόμος Βρούτση (4670/2020) επανανομοθέτησε την προσωπική διαφορά
Φτάνουμε στον ν. 4670/2020 (ΦΕΚ Α’ 43) που η κυβέρνηση της ΝΔ ονόμασε «νέα ασφαλιστική μεταρρύθμιση»! Με το άρθρο 25 του ν. 4670/2020, όχι μόνο δεν καταργήθηκε ο θεσμός τού επανυπολογισμού των παλαιών συντάξεων του ν. 4387/2016, αλλά αντιθέτως ενισχύθηκε, προστατεύθηκε και εφαρμόστηκε άμεσα. Με την υπ’ αριθ. Φ.80000/οικ.15982/596/7-12-2020 υπουργική απόφαση δόθηκαν οι σχετικές διευκρινιστικές οδηγίες για την υλοποίηση του άρθρου 25 του ν. 4670/2020 που επανα-νομιμοποιούσε και θωράκιζε τον νόμο Κατρούγκαλου και την προσωπική διαφορά.
Με όπλο τη «βρώμικη» διάταξη-«πλυντήριο» του άρθρου 14 παρ. 2 του ν. 4387/2016 (νόμος Κατρούγκαλου), η κυβέρνηση της ΝΔ επανα-νομοθέτησε τον επανυπολογισμό-αναπροσαρμογήτων «παλαιών» κύριων συντάξεων, καθώς και της προσωπικής διαφοράς, όπως ακριβώς και ο νόμος Κατρούγκαλου! Γι’ αυτό έχουμε πολλάκις αναφέρει ότι ο νόμος Βρούτση είναι συνέχεια του νόμου Κατρούγκαλου.
Ο νόμος Βρούτση 4670/2020 εφάρμοσε τη διάταξη του άρθρου 14 παρ. 2α του ν. 4387/2016, σύμφωνα με την οποία μέχρι 31-12-2018 οι κατά τον χρόνο έναρξης ισχύος του χρόνου αυτού καταβαλλόμενες συντάξεις «…. συνεχίζουν να καταβάλλονται στο ύψος που είχαν διαμορφωθεί κατά την 31-12-2014 σύμφωνα με τις τότε ισχύουσες διατάξεις….». Δηλαδή νομιμοποίησε τις συνταξιοκτόνες μειώσεις που επήλθαν με τις διατάξεις των ν. 4051/2012 και 4093/2012 και οδήγησαν στα Δικαστήρια εκατοντάδες χιλιάδες συνταξιούχων!
Η κυβέρνηση της Ν.Δ. και ο ΕΦΚΑ επικαλούμενοι δηλαδή την ανωτέρω διάταξη του νόμου Κατρούγκαλου ισχυρίστηκαν:
α)ότι το άρθρο 14 του νόμου Κατρούγκαλου νομιμοποίησε (ουσιαστικά «ξέπλυνε» νομοθετικά) τις περικοπές των συντάξεων και την κατάργηση των τριών Δώρων-Επιδομάτων με τους ν. 4051/2012 και 4093/2012, καθιστώντας εμμέσως ανίσχυρες τις αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου Επικρατείας του 2015 (2287-2288/2015) που είχαν κρίνει τους παραπάνω νόμους αντισυνταγματικούς και
β)οι μόνοι που δικαιούνταν αναδρομικά για τις περικοπές προ του νόμου Κατρούγκαλου ήταν ελάχιστοι μόνο συνταξιούχοι που είχαν προλάβει να δικαιωθούν με βάση τις υπ’ αριθ. 2287-2288/15 αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ!
ΙΙΙ. Το ΣτΕ για την προσωπική διαφορά
Στις 18-10-2019 δόθηκαν επίσημα στη δημοσιότητα οι είκοσι τρεις (23) αποφάσεις με αριθ. 1880-2003/2019, που εξέδωσε το ΣτΕ (εκδίκαση υποθέσεων στις 4-10-2017).
Οι πιο σημαντικές είναι οι υπ’ αριθ. 1880 και 1888-1891/2019, ενώ η πιο καταλυτική όλων ήταν η υπ’αριθ.1891/2019 που έλυσε, δυστυχώς σε βάρος των συνταξιούχων, το ζήτημα του επανυπολογισμού και της προσωπικής διαφοράς και έβαλε αμετάκλητα ταφόπλακα στο ζήτημα των αναδρομικών και των Δώρων.
Η απόφαση αυτή ανέτρεψε όλα τα μέχρι τότε δεδομένα για το Ασφαλιστικό Σύστημα της χώρας μας και έδωσε ισχυρά ερείσματα για περαιτέρω μειώσεις στις συντάξεις στο προσεχές μέλλον.
Η υπ’ αριθ. 1891/2019 απόφαση Ολομέλειας του ΣτΕ, που ελήφθη με πλειοψηφία 13 ψήφων υπέρ έναντι 12 κατά, και οδήγησε σε παραίτηση τον τότε Πρόεδρο του ΣτΕ κ. Νίκο Σακελλαρίου που αρνήθηκε να συναινέσει στις περικοπές, αποφάνθηκε εν τέλει για τους παλιούς συνταξιούχους τα εξής:
-Δεν δικαιούνται αναδρομικά-Δώρα, αμετάκλητα, οι «παλαιοί» και νέοι συνταξιούχοι.
-Είναι ισχυρές οι περικοπές Βρούτση του 2012 (περικοπή συντάξεων-κατάργηση Δώρων, ν. 4093/2012).
-Είναι ανίσχυρες οι αποφάσεις του 2015 που είχαν κρίνει αντισυνταγματικές τις περικοπές Βρούτση (υπ’αριθ. 2287-2290/2015 αποφάσεις ΟλΣτΕ).
–Είναι συνταγματικός ο επανυπολογισμός των «παλαιών» συντάξεων (προ 13/5/2016).
–Μένει ανοιχτό το ζήτημα για την κατάργηση της προσωπικής διαφοράς.
-Είναι νόμιμη η συγκράτηση των συνταξιοδοτικών δαπανών μέχρι το 2060 (νομιμοποίηση «ρήτρας ΔΝΤ»).
–Ισχύει η μνημονιακή δέσμευση για τη σύνδεση των συνταξιοδοτικών δαπανών με το χρέος-οικονομία (662/2012 απόφαση Ολομέλειας ΣτΕ, Πρόεδρος Παναγιώτης Πικραμένος).
Είχε ενημερώσει
Η ΕΝΥΠΕΚΚ, ήδη με την από 12-5-2018 ανακοίνωσή της, είχε ενημερώσει τους συνταξιούχους για την αρνητική αυτή δικαστική εξέλιξη, αμέσως μετά τη διάσκεψη της 11-5-2018 (που οδήγησε τελικά σε παραίτηση τον Πρόεδρο του ΣτΕ στις 16/5/2018, όπως προαναφέρθηκε). Επίσης με την από 4/10/2019 ανακοίνωσή μας είχαμε ενημερώσει τους συνταξιούχους για την αρνητική αυτή δικαστική εξέλιξη, καλώντας τους να μην προσφεύγουν εφεξής στα Δικαστήρια και να μην ξοδεύονται περαιτέρω για τα ίδια ζητήματα, αλλά να πιέσουν συντονισμένα και ενωτικά την κυβέρνηση για άμεση και δίκαιη λύση στο ζήτημα των αναδρομικών.
Από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι το Μνημόνιο Τσίπρα (ν. 4336/2015) και ο νόμος Κατρούγκαλου (ν. 4387/2016, άρθρο 14 παρ. 2 και άρθρο 33) νομιμοποίησαν τις περικοπές των συντάξεων και την κατάργηση των Δώρων που επιβλήθηκαν με τους νόμους Κουτρουμάνη-Βρούτση 4051/2012 και 4093/2012.
Δυστυχώς, το Ανώτατο Ακυρωτικό της χώρας, ανατρέποντας τις δικές του προηγούμενες αμετάκλητες αποφάσεις (2287 και 2288/2015) που είχε δικαιώσει τους συνταξιούχους, αποφάνθηκε αμετάκλητα με την υπ’ αριθ. 1439/2020 απόφασή του, ότι οι μνημονιακοί νόμοι 4051/2012 και 4093/2012 που «σφάγιασαν» τις κύριες και επικουρικές συντάξεις και κατήργησαν τα Δώρα, είναι ισχύουσες, νόμιμες και μόνιμες μετά τον νόμο Κατρούγκαλου (ν. 4387/2016)!
Τα βασικά σημεία
Τα 15 βασικά σημεία της υπ’ αριθ. 1439/2020 απόφασης είναι:
1-Ακυρώνει τις προηγούμενες δικές του αποφάσεις 2287/2015 και 2288/2015, που είχαν δικαιώσει τους συνταξιούχους αμετακλήτως!
2-Κάνει δεκτή τη δεύτερη χρονικά αίτηση του κ. Ι. Βρούτση, ενώ είχε απορρίψει δική του επίσης αίτηση το 2015, με το ίδιο ακριβώς αίτημα!
3-Επιδικάζει αναδρομικά ΜΟΝΟ 11 μηνών (Ιούνιος 2015-Μάιος 2016) αντί για 90 μήνες (Ιανουάριος 2013-Ιούνιος 2020), όπως διεκδικούσαν οι συνταξιούχοι (δηλαδή τους «κουρεύει» αναδρομικά 80 μηνών)!
4-Αναγνωρίζει ότι δικαιούνται αναδρομικά 11 μηνών ΜΟΝΟΝ όσοι έχουν καταθέσει αγωγές μέσα στα όρια της παραγραφής που ισχύουν για κάθε συνταξιούχο (σκέψη 3).
5-Επιδικάζει αναδρομικά τριάμισι (3,5) ετών (1/1/2013-12/5/2016) ΜΟΝΟΝ σε όσους συνταξιούχους είχαν καταθέσει αγωγές μέχρι 10-6-2015, ημερομηνία δημοσίευσης της υπ’ αριθ. 2287/2015 απόφασης Ολομέλειας ΣτΕ (σκέψεις 15, 20).
6-Αποφαίνεται ότι τα μνημονιακά κόμματα που ψήφισαν το γ’ Μνημόνιο (ν.4336/2015) νομιμοποίησαν και κατέστησαν συνταγματικές τις περικοπές και την κατάργηση των Δώρων του 2012, από 13-5-2016 και μετά!
7-Αποφαίνεται ότι τελικά με το άρθρο 14 παρ. 2 του ν. 4387/2016 νομιμοποιήθηκαν οι περικοπές του 2012 (σκέψη 18), βάζοντας οριστικά «ταφόπλακα» στη διεκδίκηση των αναδρομικών από τους συνταξιούχους!
8-Κρίνει ισχυρές, νόμιμες και ισχύουσες τις περικοπές των ν. 4051/2012 και 4093/2012 (νόμοι Κουτρουμάνη-Βρούτση), με τους οποίους έγιναν μεγάλες μειώσεις σε όλες τις κύριες και επικουρικές συντάξεις και καταργήθηκαν τα Δώρα των συνταξιούχων!
9-Κρίνει συνταγματικό και ισχύοντα τον επανυπολογισμό όλων των «παλαιών» συντάξεων, ήτοι αυτών προ της 13-5-2016 (σκέψη 17).
10-Κρίνει νόμιμη την κατάργηση σε βάθος πενταετίας της προσωπικής διαφοράς (σκέψη 18), σύμφωνα με τα οριζόμενα στον νόμο Κατρούγκαλου (ν. 4387/2016) και τον νόμο Βρούτση (ν. 4093/2012).
11-Αποφαίνεται υπέρ της συγκράτησης των συνταξιοδοτικών δαπανών μέχρι το 2060 νομιμοποιώντας τη «ρήτρα ΔΝΤ».
12-Αποφαίνεται ότι οι συνταξιοδοτικές δαπάνες πρέπει να συνδέονται, σε διαρκή βάση, με το εθνικό χρέος και την οικονομία, σύμφωνα με το σκεπτικό της υπ’ αριθ. 668/2012 απόφασης Ολομέλειας ΣτΕ (Πρόεδρος Παναγιώτης Πικραμένος), η οποία είχε απαραδέκτως νομιμοποιήσει όλες τις περικοπές τού α’ Μνημονίου.
13-Αποφαίνεται ότι το διατακτικό της απόφασής του περιλαμβάνει κύριες και επικουρικές συντάξεις, καθώς και τα τρία Δώρα-Επιδόματα (σκέψη 13).
14-Επιχειρηματολογεί υπερβαλλόντως και αποτρεπτικά για τους συνταξιούχους, για μη προσφυγή ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου (σκέψη 17).
15-Επιχειρηματολογεί ανεπαρκώς για ποιον λόγο απέρριψε το αίτημα των εκπροσώπων των συνταξιούχων για υποβολή προδικαστικού ερωτήματος προς το ΔΕΕ (σκέψη 17).
ΙV.Εδώ και τώρα να καταργηθεί η προσωπική διαφορά
Όπως έχουμε ήδη αναφέρει στην από 23-1-2022 ανακοίνωσή μας, στις 31-12-2022 λήγει ο νόμος της προηγούμενης κυβέρνησης που «πάγωσε» όλες τις συντάξεις στο ύψος του 2014(!) και απαγόρευσε τις αυξήσεις για την περίοδο 2015-2022 (ν. 4472 και 4475/2017). Έτσι από 1-1-2023 υπάρχει ο κίνδυνος όσοι συνταξιούχοι έχουν προσωπική διαφορά μεγαλύτερη από την αύξηση που θα δώσει η κυβέρνηση, να μην πάρουν αυξήσεις στις συντάξεις τους.
Γι’ αυτό καλούμε την κυβέρνηση, μαζί με την εξαγγελία και την απόφασή της για αύξηση όλων των συντάξεων από 1-1-2023, να καταργήσει και όλες τις διατάξεις για την προσωπική διαφορά ώστε όλοι οι συνταξιούχοι που είχαν τεράστιες απώλειες κατά την περίοδο των Μνημονίων και του κορωνοϊού να τις εισπράξουν πραγματικά!
Σημειώνουμε ότι οι συνταξιούχοι που είχαν σχετικά μεγάλη προσωπική διαφορά, δεν εισέπραξαν ούτε τα αναδρομικά που διέταξαν οι υπ’ αριθ. 1891/2019 και 1439/2020 αποφάσεις της Ολομέλειας ΣτΕ που αναφέραμε παραπάνω, αφού -σύμφωνα με απόφαση της κυβέρνησης- οι συνταξιούχοι με πάνω από 30 χρόνια ασφάλισης και με προσωπική διαφορά, μηδένισαν ή οι περισσότεροι μείωσαν την προσωπική διαφορά που τους είχε επιβάλλει με τον απαράδεκτο νόμο η προηγούμενη κυβέρνηση, αλλά δυστυχώς επαναθεσπίστηκε και με τον νόμο Βρούτση 4670/2020!!
Γι’ αυτό καλούμε την κυβέρνηση να καταργήσει άμεσα τις διατάξεις των νόμων Κατρούγκαλου-Βρούτση και μάλιστα αναδρομικά για την προσωπική διαφορά, χορηγώντας τις αυξήσεις επί των συντάξεων χωρίς προϋποθέσεις και χωρίς αποκλεισμούς, ώστε οι συνταξιούχοι να τις δουν πραγματικά στα πορτοφόλια τους σε μια συγκυρία υψηλού πληθωρισμού.
- Ο Αλέξης Π. Μητρόπουλος είναι Καθηγητής ΕΚΠΑ-Πρόεδρος ΕΝΥΠΕΚΚ
