Του Γεώργιου Βλασσόπουλου
Η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστη την αγορά εργασίας. Εν προκειμένω το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αναδιαμόρφωσης του εργασιακού περιβάλλοντος είναι η τηλεργασία.
Τηλεργασία είναι η παροχή εργασίας εξ αποστάσεως με τη χρήση της πληροφορικής και με αξιοποίηση σύγχρονων δικτύων επικοινωνίας. Στη χώρα μας η τηλεργασία αναπτύχθηκε ιδίως την περίοδο της πανδημίας ως μονομερές μέτρο προστασίας της δημόσιας υγείας. Πλέον η τηλεργασία στον ιδιωτικό τομέα ρυθμίζεται από τον νομοθέτη ολοκληρωμένα και παρέχεται κατά κανόνα σε εθελοντική βάση με συμφωνία εργοδότη και εργαζόμενου σύμφωνα με άρθρο 67 ν. 4808/ 2021 (που αντικατέστησε αρθρ.5 ν. 3846/2010).
Για τη τηλεργασία στον δημόσιοτομέα ισχύει ο ν. 4807/2021. Κομβικός άξονας της τηλεργασίας σύμφωνα και με τη σχετική ευρωπαϊκή συμφωνία πλαίσιο για τη τηλεργασία (έτους 2002)είναι η ίση μεταχείριση των τηλεργαζόμενων με τους λοιπούς εργαζόμενους του εργοδότη. Ως εκ τούτου, ο εργοδότης πέραν της υποχρέωσης καταβολής του μισθού υπέχει και τη βασική υποχρέωση πρόνοιας (βλ. ιδίως αρθρ.43 ν.3850/2010 ως προς την υγεία και ασφάλεια στην εργασία) . Η υποχρέωση αυτή δεν ισχύει μόνο έναντι των εργαζόμενων που απασχολούνται στις εγκαταστάσεις του, αλλά και έναντι εκείνων που εργάζονται από αποστάσεως.
Βασική εκδήλωση της υποχρέωσης πρόνοιας είναι η εκ των προτέρων λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων για την αποφυγή εργατικών ατυχημάτων ή επαγγελματικών ασθενειών (αρχή της πρόληψης). Επί του συγκεκριμένου ζητήματος η διάταξη του άρθρ.67 παρ. 9 ν. 4808/2021 θέτει τεκμήριο για αμφότερα τα μέρη: για τον μεν εργοδότη ότι στο χώρο εργασίας του τηλεργαζόμενου τηρούνται όλες οι προδιαγραφές ασφαλείας σύμφωνα με το νόμο, για τον δε εργαζόμενο ότι τηρεί τους κανόνες περί υγιεινής και ασφάλειας. Πάντως αυτό το τεκμήριο είναι μαχητό, οπότε χωρεί ανταπόδειξη και για τον εργαζόμενο και για τον εργοδότη.
Δεδομένη η πρόνοια
Ανεξαρτήτως τούτου, η υποχρέωση πρόνοιας του εργοδότη και επί τηλεργασίας είναι δεδομένη: αυτό σημαίνει ότι κάθε εργοδότης οφείλει να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία της υγείας, αλλά και της ζωής των εργαζομένων ανεξαιρέτως, είτεαπασχολούνται στις εγκαταστάσεις του είτε εκτός αυτών. Η υποχρέωση πρόνοιας συνδέεται αναπόσπαστα με το διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη να καθορίζει καταρχάς μονομερώς τους βασικούς όρους εργασίας, όπως τον τόπο, τον χρόνο, το είδος εργασίας σύμφωνα πάντα με το νόμο.
Από την άλλη πλευρά κατοχυρώνεται το δικαίωμα αποσύνδεσης του (τηλ)εργαζόμενου προς διευκόλυνση τήρησης του ωραρίου, αλλά και για προστασία της υγείας του ( αρθρ. 10 ν.4808/2021).
Αν λοιπόν συμβεί ατύχημα σε τηλεργαζόμενο (για παράδειγμα στην οικία του) αυτό καταρχάς θα πρέπει να θεωρηθεί ως εργατικό ατύχημα, όπως ακριβώς θα συνέβαινε αν ανάλογο ατύχημα εντός ωραρίου συνέβαινε στις εγκαταστάσεις της επιχείρησης ή του εργοδότη. Καταρχάς εν προκειμένω η ευθύνη του εργοδότη είναι αντικειμενική, αφού σύμφωνα με αρθρ.1 ν.551/1915( όπως ισχύει) εργατικό είναι κάθε βίαιο και αιφνίδιο συμβάν που συμβαίνει κατά την εκτέλεση ή εξ αφορμής της εργασίας και προκαλεί ανικανότητα για εργασία από 4 ημέρες και άνω. Ακόμη και ατυχήματα κατά τη συνήθη μετακίνησηαπό την οικία του εργαζόμενου προς την εργασία του ή αντιστρόφως μπορεί να θεωρηθούν ως εργατικά, αφού προέκυψαν μεν εκτός ωραρίου, αλλά εξ αφορμής της εργασίας, όπως ορθά έχει αποφανθεί και η νομολογία στη χώρα μας, αλλά και διεθνώς.
Αρχή μεταχείρισης
Η ερμηνεία αυτή περί τηλεργασίας και εργατικού ατυχήματος συνάδει και με την αρχή της ίσης μεταχείρισης στην εργασία που κατοχυρώνεται όχι μόνο στο Σύνταγμα(άρθρα 4, 22 Σ),αλλά και με την από 16/7/2002 Ευρωπαϊκή Συμφωνία – Πλαίσιο για τη Τηλεργασία (η οποία έχει καταστεί εθνικό δίκαιο, αφού προσαρτήθηκε στην Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας 2006-2007 και ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο με ν.3846/2010), κατ’ επέκταση με το πνεύμα της Ευρωπαικής Συμφωνίας Πλαισίου των κοινωνικών εταίρων για τη Ψηφιοποίηση ( 2020)και με το εν γένει ενωσιακό και διεθνές δίκαιο. Επιπλέον η ερμηνεία αυτή συνάδει με την αρχή της καλής πίστης, αλλά και ευρύτερα με το κοινό περί δικαίου αίσθημα να μη μείνει απροστάτευτο το θύμα, η σε περίπτωση θανατηφόρου εργατικού ατυχήματος η οικογένεια του θύματος το οποίο υπέστη βλάβη υγείας ή έχασε τη ζωή του εν ώρα εργασίας.
Σημειώνεται ότι η τηλεργασία μπορεί να αποτελέσει εναλλακτική απασχόλησης για ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, όπως ΑΜΕΑ, γυναίκες με οικογενειακές υποχρεώσεις, μονογονεικές οικογένειες, αλλά ακόμη και για εργαζόμενους με προβλήματα κινητικότητας ή και για συνταξιούχους εργαζόμενους.
Σε κάθε περίπτωση, ο τόπος εργασίας (π.χ. οικία τηλεργαζόμενου), το ωράριο και η τυχόν αναλογία τηλεργασίας και εργασίας στις εγκαταστάσεις του εργοδότη δηλώνονται στο Π.Σ. Εργάνη. Πέραν της τυχόν περαιτέρω διευκρίνισης των ισχυόντων επί του συγκεκριμένου ζητήματος, στο πλαίσιο του σχετικού κοινωνικού διαλόγου μπορεί να καλλιεργηθεί μεταξύ των μερών (εκπροσώπων εργοδοτών και εργαζομένων) η κουλτούρα πιο εξειδικευμένων συμφωνιών για τη τηλεργασία (όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες με μακρά παράδοση σε συστήματα τηλεργασίας, π.χ. Γερμανία, Γαλλία, σκανδιναβικές χώρες), είτε η τηλεργασία παρέχεται με πλήρες ωράριο, είτε μερικά ή εκ περιτροπής προς αποφυγή περιττών τριβών και μάλιστα για ένα εξαιρετικά ευαίσθητο εκ των πραγμάτων θέμα, όπως αυτό της υγείας και ασφάλειας κατά την παροχή τηλεργασίας.
Ο Γεώργιος Βλασσόπουλος είναι Δικηγόρος-Διδάκτωρ Νομικής
