• Μετά την ΔΕΘ θα κατατεθεί το νέο νομοσχέδιο στην Βουλή, όπου αναμένονται αρκετές αλλαγές και ο κεντρικός άξονας είναι οι συντάξεις χηρείας και η εισφορά αλληλεγγύης
Αυξήσεις στις συντάξεις, εφάπαξ οικονομική ενίσχυση, ελαφρύνσεις στις παρακρατήσεις, «θεραπείες αδικιών» και άλλες σημαντικές αλλαγές θα προωθηθούν από το φθινόπωρο, ευνοώντας πολυπληθείς ομάδες συνταξιούχων. Ακόμα και στην περίπτωση των συντάξεων χηρείας, όπου οι αλλαγές θα έχουν… άρωμα περικοπών, οι δικαιούχοι αναμένεται να πέσουν στα μαλακά καθώς το όλο θέμα θα αντιμετωπιστεί με κοινωνική ευαισθησία.
Στην ΔΕΘ ο πρωθυπουργός θα αναφερθεί στις αυξήσεις των συντάξεων και άλλων βασικών επιδομάτων, καθώς και στις εφάπαξ ενισχύσεις. Μετά τις 10 Σεπτεμβρίου αναμένεται να κατατεθείς την Βουλή το νέο μίνι Ασφαλιστικό, όπου ο κεντρικός άξονας θα είναι οι βελτιώσεις στις συντάξεις χηρείας και στην παρακράτηση της εισφοράς αλληλεγγύης συνταξιούχων (ΕΑΣ).
Σίγουρη θεωρείται η διόρθωση της στρέβλωσης που ισχύει σήμερα για τους εργαζόμενους συνταξιούχους αναπηρίας, ενώ έτοιμος να οδεύσει προς τη Βουλή με 7 χρόνια καθυστέρηση είναι και ο νέος κανονισμός παροχών σε χρήμα του ΕΦΚΑ, με στόχο τον εξορθολογισμό του συστήματος.
Να σημειώσουμε ότι στον ασφαλιστικό οργανισμό υπολογίζουν απρόσμενα έσοδα άνω των 400 εκατομμυριών ευρώ που προήλθαν από την παρακράτηση του πόρου των εργαζόμενων συνταξιούχων, οι δηλώσεις των οποίων έχουν ήδη ξεπεράσει τις 180.000. Αυξημένα έσοδα από τις εισφορές προβλέπονται και από την αύξηση του κατώτατου μισθού, καθώς και των μέσων μισθών.
Από την άλλη πλευρά, αυξάνονται και οι δαπάνες καθώς οι αιτήσεις συνταξιοδότησης φαίνεται να ξεπερνούν και φέτος τις 200.000 και ένας από τους βασικούς λόγους είναι η δυνατότητα που δίνει ο νέος νόμους στους συνταξιούχους να συνεχίζουν να εργάζονται χωρίς να υφίστανται περικοπή της σύνταξής τους. Η χρονιά , όπως εκτιμά ο ΕΦΚΑ, θα κλείσει με 209.000 αιτήσεις τη στιγμή που το ρεκόρ των αιτήσεων (212.000) σημειώθηκε το 2021.
Οι βασικές αλλαγές στο Μίνι Ασφαλιστικό είναι οι ακόλουθες:
1. Αυξήσεις 2,5% στις συντάξεις
Η αύξηση στις συντάξεις όπως έχουμε γράψει πολλάκις τα προηγούμενα φύλλα από την 1η Ιανουαρίου του 2025 θα κυμανθεί στο 2,5% και θα την λάβουν περισσότεροι από 2,5 εκατομμύρια συνταξιούχοι. Για τα επόμενα χρόνια το πρόγραμμα σταθερότητας προβλέπει ανάπτυξη 2,4% (το 2024) και 2,6% (2025), ενώ ο πληθωρισμός θα υποχωρήσει από 2,6% το 2024 σε 2,3% το 2025. Με βάση αυτές τις εκτιμήσεις, η αύξηση των συντάξεων για το 2025 θα κινηθεί γύρω από το 2,5%, δηλαδή κατά μέσο όρο 25 ευρώ τον μήνα. Οι χαμηλές συντάξεις των 500 ευρώ ως 600 ευρώ θα αυξηθούν κατά μέσο όρο 15 ευρώ, ενώ οι μεσαίες των 1.000 ευρώ ως 1.400 ευρώ θα αυξηθούν 25-35 ευρώ. Το ακριβές ποσοστό της αύξησης θα ανακοινωθεί προς το τέλος του φθινοπώρου, όταν θα υπάρχει η τελική εκτίμηση για τα δύο βασικά οικονομικά μεγέθη.
2. Επίδομα προσωπικής διαφοράς 100-200 €
Οι συνταξιούχοι που δεν θα πάρουν αύξηση επειδή διατηρούν ακόμα προσωπική διαφορά θα ενισχυθούν με το επίδομα προσωπικής διαφοράς 100-200 ευρώ. Απαραίτητη προϋπόθεση η μηνιαία σύνταξή τους να μην υπερβαίνει τα 1.600 ευρώ. Το πλήθος των δικαιούχων του επιδόματος θα είναι σαφώς μικρότερο από πέρυσι που ήταν 742.772, άτομα, καθώς κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι συνταξιούχοι μειώνουν ή μηδενίζουν την προσωπική τους διαφορά και ανοίγουν τον δρόμο για μελλοντικές αυξήσεις στο χέρι.
3. Εφάπαξ ενίσχυση των ευάλωτων
Το κονδύλι για το επίδομα προσωπικής διαφοράς θα προέλθει από τη φορολόγηση των υπερκερδών των διυλιστηρίων που κυμαίνεται μεταξύ 250 και 300 εκατ. ευρώ. Κατ’ εκτίμηση, το κονδύλι για το επίδομα προσωπικής διαφοράς ανέρχεται σε 100 εκατ. ευρώ. Επομένως απομένουν άλλα 150-200 εκατ., τα οποία είτε θα διατεθούν για να δοθεί υψηλότερο επίδομα προσωπικής διαφοράς είτε θα κατευθυνθούν σε ευάλωτες ομάδες πολιτών με τη μορφή εφάπαξ οικονομικής ενίσχυσης (επιταγή ακρίβειας), δηλαδή σε χαμηλοσυνταξιούχους, άτομα με αναπηρία, οικογένειες με παιδιά, ανασφάλιστους υπερήλικες και άλλες κατηγορίες πολιτών, καθώς και σε εκείνους που εισπράττουν σε μηνιαία βάση το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα.
4. Μείωση εισφοράς αλληλεγγύης (ΕΑΣ)
Προς… διόρθωση οδεύει ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα μέτρα της μνημονιακής περιόδου, η εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων (ΕΑΣ), που αφορά περισσότερους από 500.000 συνταξιούχους με εισόδημα άνω των 1.400 ευρώ. Η βελτιωμένη εκδοχή της ΕΑΣ θα ενταχθεί στο μίνι Ασφαλιστικό και θα εφαρμοστεί από το 2025.
Στόχος του υπουργείου Εργασίας που επεξεργάζεται εδώ και μήνες σενάρια για τη μείωση της επιβάρυνσης είναι να ωφεληθούν οι συνταξιούχοι χωρίς να χαθούν πολύτιμοι για τον Προϋπολογισμό πόροι, καθώς τα ετήσια έσοδα από την ΕΑΣ που τροφοδοτούν τον ΑΚΑΓΕ ανέρχονται σε 730 εκατ. ευρώ.
Υπενθυμίζουμε ότι οι μηνιαίες παρακρατήσεις για την εισφορά αλληλεγγύης για τις κύριες συντάξεις διαμορφώνονται κλιμακωτά από 3% έως 14%, ενώ παρακράτηση εφαρμόζεται και στις επικουρικές συντάξεις άνω των 300 ευρώ. Το «ψαλίδι» μηδενίζει σε πολλές περιπτώσεις την αύξηση των συντάξεων, με αποτέλεσμα το καθαρό ποσό μετά την αύξηση και την παρακράτηση να είναι μικρότερο από το αρχικό. Για παράδειγμα, συνταξιούχος με σύνταξη 1.699 ευρώ, λαμβάνοντας την αύξηση 3% για το 2024, πήρε σύνταξη 1.751 ευρώ και υπέστη την κράτηση ΕΑΣ της δεύτερης κλίμακας με 6%. Πρακτικά η αύξησή του μηδενίστηκε λόγω ΕΑΣ.
Αυτή είναι η πρώτη στρέβλωση που θα θεραπευτεί, με στόχο το καθαρό ποσό μετά την όποια αύξηση να μην πέφτει κάτω από το προηγούμενο, διόρθωση που έχει χαμηλή επιβάρυνση ύψους 10-20 εκατ. ευρώ. Ο υφυπουργός Εργασίας Πάνος Τσακλόγλου ξεκαθάρισε πρόσφατα ότι στις περιπτώσεις αρνητικής διαφοράς -όταν δηλαδή η εισφορά αλληλεγγύης «τρώει» ένα κομμάτι της αύξησης ή προκαλεί μείωση της σύνταξης- ο ΕΦΚΑ θα την καλύπτει και ο συνταξιούχος θα απολαμβάνει ολόκληρη την αύξηση.
Από εκεί και πέρα εξετάζονται εναλλακτικά σενάρια για την ελάφρυνση της επιβάρυνσης όπως:
– Μείωση των συντελεστών κατά 50%.
– Κατάργηση της εισφοράς για τις επικουρικές συντάξεις (με όφελος από 10 έως 71 ευρώ τον μήνα).
– Αλλαγή της αρχιτεκτονικής της ΕΑΣ ώστε αυτή να μην επιβάλλεται από το πρώτο ευρώ, αλλά μόνο στο ποσό που υπερβαίνει το πλαφόν κάθε κλιμακίου, όπως δηλαδή ακριβώς συμβαίνει και με τους φορολογικούς συντελεστές στη φορολογία εισοδήματος.
5. Συντάξεις χηρείας
Το θέμα που εκκρεμεί εδώ και 4 χρόνια έχει ήδη τεθεί επί τάπητος, καθώς οι συντάξεις χηρείας στον ιδιωτικό τομέα δεν έχουν περικοπεί, σε αντίθεση με τον δημόσιο τομέα και τον ΟΓΑ, στους οποίους το «ψαλίδι» εφαρμόζεται από το 2020. Τα σενάρια που εξετάζονται είναι διαφορετικά ώστε οι χήρες/οι να πέσουν στα μαλακά. Η περικοπή εκτιμάται ότι αφορά πάνω από 60.000 δικαιούχους συντάξεων χηρείας του ιδιωτικού τομέα μετά το 2016, στους οποίους δεν έχει εφαρμοστεί η διάταξη που προβλέπει ότι η σύνταξη χηρείας μειώνεται από το 70% της αρχικής στο 35% αν μετά την πρώτη τριετία από την καταβολή της η χήρα ή ο χήρος εργάζονται ή λαμβάνουν δική τους σύνταξη.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η πρώτη παρέμβαση θα έχει σχέση με τις αναδρομικές μειώσεις ώστε οι χήρες/οι να μην επιβαρυνθούν υπέρμετρα και να διευκολυνθούν με την επιστροφή των αχρεωστήτως καταβληθέντων σε πολλές δόσεις. Επίσης στο τραπέζι βρίσκονται τα εξής σενάρια:
– Επαναφορά της διάταξης που προβλέπει ότι σε περίπτωση που ο δικαιούχος σύνταξης χηρείας παίρνει και δική του σύνταξη, να έχει το δικαίωμα να επιλέξει η περικοπή να γίνει στη μικρότερη σύνταξη.
– Να μην εφαρμοστεί η μείωση σε όσους εξακολουθούν να απασχολούνται από το 2024 και μετά ώστε να επικρατήσει ισονομία με τους υπόλοιπους συνταξιούχους που εργάζονται και δεν υφίστανται πλέον περικοπή της σύνταξης.
– Η περικοπή να αφορά μόνο την εθνική σύνταξη (426,17 ευρώ) και όχι το σύνολό της μετά την 3ετία.
– Συγχώνευση των δύο εθνικών συντάξεων σε μία. Σήμερα οι δικαιούχοι σύνταξης χηρείας που έχουν ταυτόχρονα και δική τους σύνταξη παίρνουν δύο ανταποδοτικές και δύο εθνικές συντάξεις. Αυτό που θα εξεταστεί με το νέο καθεστώς είναι να μην καταργηθεί η δεύτερη εθνική σύνταξη αλλά να μετατραπεί σε ποσό προσωπικής διαφοράς ώστε να ισχύσει ο νόμος που προβλέπει τη χορήγηση μιας εθνικής σύνταξης ανεξαρτήτως αριθμού συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων.
Επίσης, στο πλαίσιο της προωθούμενης διάταξης αναμένεται να θεραπευτούν δύο αδικίες:
• Σήμερα οι συνταξιούχοι χηρείας με παιδιά δεν θεωρούνται μονογονεϊκή οικογένεια, με αποτέλεσμα να μην έχουν φορολογικές απαλλαγές και να μη λαμβάνουν επιδόματα ή παροχές με τα ίδια εισοδηματικά κριτήρια όπως οι λοιπές μονογονεικές οικογένειες. Αυτή η αδικία αναμένεται να διορθωθεί.
• Άδικη μεταχείριση θεωρείται και η περίπτωση συνταξιούχων του ΟΓΑ με σύνταξη χηρείας από άλλο Ταμείο. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι συνταξιούχοι έχουν διπλή περικοπή, καθώς χάνουν άμεσα το προνοιακό κομμάτι της σύνταξης του ΟΓΑ και το 50% της σύνταξης χηρείας μετά την πρώτη τριετία, με αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις να καταλήγουν με μικρότερη σύνταξη από αυτή που θα είχαν αν αποποιούνταν εξαρχής τη σύνταξη χηρείας.
Ωστόσο οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν σε ανώτατο κυβερνητικό επίπεδο καθώς τίθεται θέμα κοινωνικής ευαισθησίας.
6. Νέος τρόπος υπολογισμού αποδοχών
Σύμφωνα με τη νομοθεσία (ν.4387/2016), από το 2025 ο υπολογισμός των συντάξιμων αποδοχών θα γίνεται με τον δείκτη μεταβολής μισθών και όχι με τον δείκτη τιμών καταναλωτή, όπως ισχύει μέχρι σήμερα, όπου οι συντάξιμες αποδοχές αναπροσαρμόζονται από το 2002 και μετά προσαυξημένες κατ’ έτος με τη μεταβολή του δείκτη τιμών καταναλωτή. Η ομάδα που έχει συγκροτηθεί στο υπουργείο Εργασίας αναμένεται να «κατασκευάσει» τον δείκτη μεταβολής μισθών ως το τέλος της χρονιάς.
Αν το 2024 ο δείκτης μισθών καταγράψει αύξηση 3,5%-4%, όπως εκτιμάται, αυτό το ποσοστό θα αυξήσει και τον μισθό που θα ληφθεί υπόψη για την ανταποδοτική σύνταξη όσων αποχωρήσουν το 2025.
7. Μείωση εισφορών
Η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει την περαιτέρω μείωση των εισφορών σε δύο φάσεις, αρχής γενομένης από το 2025. Η μείωση θα είναι κατά μία μονάδα και θα μοιραστεί σε μισή μονάδα το 2025 και μισή το 2027, αν και υπάρχουν πιέσεις για επίσπευσή της είτε σε δεύτερο χρόνο εντός της επόμενης χρονιάς είτε εντός του 2026. Το επικρατέστερο σενάριο είναι η πρώτη μείωση να αφορά μόνο τις εργοδοτικές εισφορές για να ελαφρυνθεί το βάρος των επιχειρήσεων προκειμένου να λειτουργήσει ως κίνητρο για την πραγματική αύξηση των μισθών.
8. Εργαζόμενοι συνταξιούχοι με αναπηρία
Εν αναμονή της διάταξης που θα καταργεί τα εμπόδια για τη συνέχιση της απασχόλησής τους βρίσκονται εδώ και μήνες οι συνταξιούχοι αναπηρίας. Υπενθυμίζουμε ότι η ισχύουσα διάταξη απαιτεί τη διακοπή της εργασίας του εργαζόμενου με αναπηρία προκειμένου πρώτα να συνταξιοδοτηθεί και στη συνέχεια να αναλάβει εργασία χωρίς να περικόπτεται η σύνταξή του και χωρίς να έχει την υποχρέωση καταβολής του πόρου 10% επί του εισοδήματός του από την εργασία υπέρ ΕΦΚΑ. Η διάταξη θα επιλύσει το πρόβλημα και έτσι η συνταξιοδότηση λόγω αναπηρίας θα προχωρεί χωρίς διακοπή της εργασίας και οι συνταξιούχοι αναπηρίας θα προστατεύονται από αυτή την ταλαιπωρία.
9. Εξαγορά πλασματικών ετών για την επικουρική
Το μέτρο της fast track έκδοσης των επικουρικών με τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης δεν φαίνεται να αποδίδει όσο προσδοκούσε ο ΕΦΚΑ, με αποτέλεσμα οι εκκρεμείς επικουρικές να φθάνουν σήμερα τις 43.000. Για να πάρουν μια ανάσα οι υποψήφιοι συνταξιούχοι επικουρικών, το υπουργείο Εργασίας εξετάζει το ενδεχόμενο χορήγησης προκαταβολής επικουρικής σύνταξης κατόπιν αίτησης των ίδιων των συνταξιούχων, καθώς και την εξαγορά πλασματικών ετών για τη συμπλήρωση του ελάχιστου ορίου των 15 ετών ώστε να απονέμεται σε συντομότερο χρονικό διάστημα η επικουρική. Σημειώνουμε ότι η δυνατότητα αυτή δεν υπάρχει σήμερα στο πρώην ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, που καλύπτει τους περισσότερους ασφαλισμένους.
10. Συνταξιούχοι με οφειλές
Περισσότεροι από 4.000 οφειλέτες έχουν ήδη υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης με τα νέα αυξημένα όρια οφειλών και ελέγχονται από τον ΕΦΚΑ αν πληρούν τις προϋποθέσεις προκειμένου να προχωρήσει η διαδικασία για την απονομή της σύνταξής τους. Αν δεν εντοπιστούν παρατυπίες, οι πρώτοι οφειλέτες θα λάβουν συντάξεις τέλος Αυγούστου. Αίτηση μπορούν να υποβάλλουν οι οφειλέτες ελεύθεροι επαγγελματίες με χρέη έως 30.000 ευρώ (από 20.000) και οι αγρότες με χρέη έως 10.000 ( από 6.000) ευρώ. Οι οφειλέτες, ωστόσο, πρέπει να δώσουν τη συγκατάθεσή τους στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για την άρση του τραπεζικού απορρήτου, καθώς οι τραπεζικές καταθέσεις δεν πρέπει να υπερβαίνουν το ποσό των 12.000 ευρώ γενικά ή των 6.000 ευρώ αν πρόκειται για οφειλέτη του ΟΓΑ.
11. Υψηλότερη σύνταξη λόγω αυξημένων εισφορών
Οκτώ κατηγορίες ασφαλισμένων που υπέβαλαν ή θα υποβάλουν αίτηση συνταξιοδότησης μπορούν να προσδοκούν υψηλότερη σύνταξη, καθώς στο παρελθόν είχαν καταβάλει υψηλότερες εισφορές για κύρια σύνταξη από το γενικό ασφάλιστρο 20% που ισχύει για το πρώην ΙΚΑ. Πρόκειται για περίπου 100.000 εργαζόμενους σε ΔΕΚΟ και τράπεζες, αυτοαπασχολούμενους αλλά και παράλληλα ασφαλισμένους σε δύο Ταμεία. Για παράδειγμα, παλιοί ασφαλισμένοι (πρώτη ασφάλιση μέχρι 31/12/1992) σε πρώην Ταμεία ΔΕΚΟ – τραπεζών πλήρωναν μέχρι 31/12/2015 εισφορές άνω του 30%. Οι εν λόγω ασφαλισμένοι μπορούν να προσδοκούν ανταποδοτική σύνταξη αυξημένη έως και 80%.
