Του Κώστα Τσουκαλά
Έχουν ήδη περάσει περισσότερο από δύο έτη από την ψήφιση του πολυδιαφημισμένου νόμου 4921/2022, για την ταχύτερη απονομή συντάξεων (fast-track) τόσο στον ιδιωτικό τομέα, όσο και στο Δημόσιο. Με τον εν λόγω νόμο το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων προχώρησε στην θέσπιση διατάξεων απλοποίησης των διαδικασιών έκδοσης συντάξεων και επιτάχυνσης της απονομής αυτών.
Η προσπάθεια βέβαια σε κάθε τέτοια προσπάθεια κρίνεται πάντα εκ του αποτελέσματος. Ευχής έργον θα ήταν η συγκεκριμένη κυβερνητική επιλογή να μην έχει την τύχη των προηγουμένων, οι οποίες απέτυχαν παταγωδώς. Στην ουσία όμως δυστυχώς δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, συνεχίζοντας τις παλινωδίες της κυβέρνησης στο εν λόγω ζήτημα.
Μετά τις παλινωδίες λοιπόν της κυβέρνησης με την απονομή συντάξεων με ένα «κλικ», μετά την τοποθέτηση general manager στον ΕΦΚΑ αντί για προσλήψεις υπαλλήλων, μετά την «πανάκεια» της ανάθεσης διεκπεραίωσης των συντάξεων σε ιδιώτες λογιστές και δικηγόρους ήρθε ο νόμος για τις fast track συντάξεις να ολοκληρώσει το σκηνικό διάλυσης και θα εξηγήσουμε αναλυτικά και με παραδείγματα υποθέσεων τι εννοούμε.
Ο άξονας του νομοσχεδίου
Βασική διάταξη και άξονας όλου του νομοσχεδίου αποτέλεσε η διάταξη του άρθρου 48. Στο εν λόγω άρθρο τάχθηκε τρίμηνη προθεσμία ώστε ο ΕΦΚΑ να εκδίδει οριστική πράξη απονομής κύριας σύνταξης γήρατος (η αντίστοιχα να απορρίπτεται η αίτηση αν δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις). Μετά από την πάροδο της εν λόγω προθεσμίας, η πράξη απονομής της σύνταξης εκδίδεται με βάση τα δεδομένα του ασφαλιστικού ιστορικού που τηρούνται στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΑΤΛΑΣ», το οποίο είναι προσβάσιμο μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης της Δημόσιας Διοίκησης (ΕΨΠ-gov.gr), ή σε άλλα μηχανογραφικά συστήματα του e-Ε.Φ.ΚΑ, χωρίς να απαιτείται επαλήθευση των δεδομένων αυτών από τον e-Ε.Φ.Κ.Α. πριν από την έκδοση της πράξης. Η αναγνώριση επιπλέον ασφαλιστικού χρόνου, σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 17 του ν. 4670/2020 (Α` 43), περί της αναγνώρισης χρόνου ασφάλισης που δεν έχει ψηφιοποιηθεί ή πιστοποιηθεί ως έγκυρος και δεν αποτελεί δεδομένο του Πληροφοριακού Συστήματος «ΑΤΛΑΣ», γίνεται χωρίς έλεγχο των φυσικών παραστατικών που αποδεικνύουν τον χρόνο αυτό. Ενώ ο επιπλέον ασφαλιστικός χρόνος δύναται να θεμελιώνεται (αποδεικνύεται) και με βεβαιώσεις πιστοποιημένων επαγγελματιών που διαπιστώνουν χρόνο ασφάλισης, σύμφωνα με την υποπερ. α) της περ. β` της παρ. 1 του άρθρου 255 του ν. 4798/2021 (Α` 68).
Στην πράξη όμως τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά από τα πανηγυρικά δελτία τύπου του αρμόδιου υπουργείου. Οι δικηγόροι της πράξης του ασφαλιστικού, αλλά κυρίως οι συνταξιούχοι γνωρίζουν την πραγματικότητα και την ταλαιπωρία που συνεχίζουν να βιώνουν. Ναι μεν οι συντάξεις εκδίδονται γρηγορότερα, πρώτιστη σημασία όμως έχει τι συντάξεις λαμβάνουν. Στις περισσότερες συντάξεις παρατηρούνται λάθη στον ασφαλιστικό χρόνο που ελήφθη υπόψη για την απονομή της παροχής. Τα λάθη αυτά δυστυχώς δεν είναι μικρά και απλά, καθώς πολλές φορές δεν υπολογίζονται μεγάλα χρονικά διαστήματα του προηγούμενου φορέα. Αποτέλεσμα των λαθών αυτών είναι πλήθος συνταξιούχων να λαμβάνουν συνταξιοδοτική παροχή πολύ μικρότερη από εκείνη που εν τέλει δικαιούνται να λάβουν.
Το γεγονός αυτό όμως προξενεί πολλά προβλήματα στους συνταξιούχους, οι περισσότεροι των οποίων έχουν ως μοναδικό εισόδημα τους την συνταξιοδοτική τους παροχή. Οι συντάξεις εκ της ίδιας της φύσης του ασφαλιστικού μας συστήματος αναπληρώνουν μέρος του εισοδήματος των συνταξιούχων όταν επέλθει ο ασφαλιστικός κίνδυνος του γήρατος. Όταν αυτό το εισόδημα μειώνεται περεταίρω από λάθη της υπηρεσίας και η διόρθωση παραμένει στις καλένδες δημιουργεί τεράστιο προβλήματα επιβίωσης στους συνταξιούχους. Στην πράξη, ο ΕΦΚΑ προχωρά στην έκδοση συντάξεων μόνο με το ασφαλιστικό χρόνο που έχει ψηφιοποιηθεί, με αποτέλεσμα είτε να εκδίδονται πολύ μικρότερες συντάξεις από αυτές που δικαιούνται οι ασφαλισμένοι είτε να εκδίδονται σωρηδόν απορριπτικές αποφάσεις.
Μάλιστα μετά την κατάργηση της υποχρέωσης πρόσκλησης για προηγούμενη ακρόαση στον ασφαλισμένο, οι υποψήφιοι συνταξιούχοι έχουν στερηθεί και το νόμιμο δικαίωμα ανάπτυξης των θέσεων τους πριν την απόρριψη του αιτήματος τους. Οπού η θεμελίωση δε του δικαιώματος απαιτεί αναγνώριση πλασματικών ετών, χορηγείται μειωμένη σύνταξη χωρίς τις εξαγορές. Στις περιπτώσεις που ο ασφαλισμένος θεμελιώνει με τις διατάξεις της διαδοχικής ασφάλισης, η σύνταξη τελικά εκδίδεται μόνο με τον χρόνο του τελευταίου φορέα και καταβάλλεται ποσό μικρότερο και από τη μισή σύνταξη. Ιδίως δε σε συνταξιούχους δημοσίους υπαλλήλους, που θα σταθούμε κυρίως σε αυτό το άρθρο και με παραδείγματα η διόρθωση των λανθασμένων αποφάσεων καθυστερεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, αφήνοντας τους συνταξιούχους έρμαια στην ακρίβεια και τον πληθωρισμό.
Συγκεκριμένα σε όλο τον ΕΦΚΑ Δημοσίου οι συντάξεις εκδίδονται κατά βάσει μόνο με τον χρόνο του Δημοσίου, χωρίς να συνυπολογίζεται ο χρόνος του ιδιωτικού τομέα. Το γεγονός αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι συνταξιούχοι για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα να λαμβάνουν πολύ μικρότερη συνταξιοδοτική παροχή από αυτή που πραγματικά δικαιούνται. Η διόρθωση των υποθέσεων αυτών παραμένει στις καλένδες, το χειρότερο δε οι περισσότεροι ασφαλισμένοι που έχουν συμπληρώσει το 62ο έτος της ηλικίας τους χωρίς τον χρόνο στον ιδιωτικό τομέα λαμβάνουν μειωμένη σύνταξη με πολύ μικρή παροχή και η διόρθωση μπορεί να υπερβαίνει και τα 3 έτη.
Η ευθύνη δε προφανώς και δεν βαραίνει τους υπαλλήλους, οι οποίο μάχονται με τεράστιο όγκο εκκρεμών υποθέσεων. Οι δυνατότητες της νέας τεχνολογίας είναι πάντα χρήσιμες και βοηθούν στην γρηγορότερη διεκπεραίωση των συντάξεων, αλλά πάντα σημαντικότερο ρόλο θα έχουν οι υπάλληλοι. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι υπουργός εργασίας προτιμά να προσλαμβάνει στελέχη «golden boys», την ίδια ώρα δεν ανανέωσε τις συμβάσεις ορισμένου χρόνου εργαζομένων στον ΕΦΚΑ που βοηθούσαν αποφασιστικά στην ομαλή λειτουργία του φορέα.
Δεν είναι δυνατό σε κρίσιμες διευθύνσεις του ΕΦΚΑ να υπάρχουν 3 εισηγητές λ.χ. για όλους τους υγειονομικούς ή δημοτικούς υπαλλήλους της χώρας. Στο τέλος της ημέρας δεν αρκεί να εκδοθεί μια συνταξιοδοτική απόφαση απαιτείται να είναι ορθή. Ιδίως στις μέρες μας όπου η ακρίβεια και πληθωρισμός καλπάζουν δεν είναι δυνατόν συνταξιούχοι να περιμένουν επί μήνες με μικρό εισόδημα για να διορθωθούν οι λανθασμένες συντάξεις τους. Οι ανωτέρω ενέργειες του φορέα θίγουν τα δικαιώματα της κοινωνικής ασφάλισης και της περιουσίας των συνταξιούχων.
Δεν είναι απλοί φάκελοι
Όμως όλες οι συνταξιοδοτικές υποθέσεις δεν αποτελούν συνταξιοδοτικούς φακέλους και εκκρεμότητες που σβήνουν από ένα στοκ, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι μιλάμε για ανθρώπους με ανάγκες και τις οικογένειάς τους. Είναι άνθρωποι που δούλεψαν σκληρά έχοντας ως μοναδικό τους εισόδημα τους τον μισθό τους, έκαναν τον οικογενειακό τους προγραμματισμό παραιτήθηκαν προσμένοντας να λάβουν τα αυτονόητα που δικαιούνται και τελικά βρέθηκαν να περιμένουν την διόρθωση των συντάξεων τους χρόνια ολόκληρα. Οι υποχρεώσεις όμως δεν περιμένουν (δάνεια, ενοίκια) κτλ.
Το υπουργείο οφείλει να σταθεί στο πρόβλημα και να δώσει άμεσες λύσεις, σταματώντας και τους πανηγυρισμούς για την μείωση των εκκρεμοτήτων και την επιτάχυνση των απονομών των συντάξεων. Ενώ σίγουρα η αποψίλωση του ΕΦΚΑ από τους υπαλλήλους δεν κινείται προς την σωστή κατεύθυνση. Οι συνταξιούχοι είναι κατά γενική ομολογία μια από τις πιο ευάλωτες κοινωνικά ομάδες και αξίζουν σοβαρότερης αντιμετώπισης από το κράτος. Άλλωστε δείγμα πολιτισμού μιας χώρας είναι ο τρόπος αντιμετώπισης της προς τους πιο ευάλωτους πολίτες.
Ο Κώστας Τσουκαλάς είναι Δικηγόρος-Εργατολόγος-Εκπρόσωπος Τύπου του ΠΑΣΟΚ
