Σε όλες τις Κυκλάδες έχουν γίνει οι υπόσκαφες βίλες, που περισσότερο θυμίζουν παλάτια, παρά ένα πολυτελές σπίτι που διατηρεί την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, όπως επιβάλλει ο νόμος.
Τέτοιες υπόσκαφες βίλες υπάρχουν στην Μύκονο, την Τήνο, την Πάρο, την Νάξο, ενώ πλέον η… μόδα των υπόσκαφων παλατιών απειλούν και την Αντίπαρο. Στενοί χωματόδρομοι σε απότομες πλαγιές οδηγούν σε τοποθεσίες απομονωμένες. Εκεί που μέχρι πριν από λίγα χρόνια δεν υπήρχε καν ρεύμα, έχουν αρχίσει να ξεφυτρώνουν, κυριολεκτικά μέσα από τη γη, υπόσκαφες κατοικίες μοναδικής αισθητικής. Πρόκειται για βίλες εκατοντάδων τετραγωνικών μέτρων που δεν φαίνονται από μακριά. Δεν επιβάλλονται στο τοπίο, αντίθετα «χωνεύονται» μέσα σε αυτό. Οι ταράτσες τους καλύπτονται από φυσική βλάστηση, οι τοίχοι τους έχουν το χρώμα της πέτρας και οι πισίνες τους αντανακλούν τον ουρανό σαν λίμνες σε σπηλιά.
Οι αρχιτεκτονικές γραμμές παραπέμπουν σε φουτουριστικά concepts παρά σε παραδοσιακές κυκλαδίτικες κατασκευές. Το κοινό τους χαρακτηριστικό; Η απομόνωση. Οι ιδιοκτήτες τους, στην πλειονότητά τους οικονομικά ισχυροί ξένοι, επιλέγουν να παραμένουν αόρατοι. Πηγαίνουν στα νησιά των Κυκλάδων είτε με ελικόπτερα ή με ιδιωτικά ταχύπλοα και μεταφέρονται απευθείας στις κατοικίες τους.
Δεν κάνουν αισθητή την παρουσία τους, ούτε συμμετέχουν στη ζωή των νησιών. Τα Range Rover τους παραμένουν παρκαρισμένα σε υπόγεια, ή υπαίθρια γκαράζ και οι κατοικίες λειτουργούν ως καταφύγια. Η δημιουργία αυτών των υπόσκαφων κατασκευών έχει φέρει στο προσκήνιο μια νέα εποχή τώρα και για την Αντίπαρο. Οι περιοχές στις οποίες ανεγείρονται αυτές οι κατοικίες είναι συχνά αχαρτογράφητες για τη δημόσια διοίκηση, με δύσκολη ή και μηδενική οδική πρόσβαση, γεγονός που κάνει την επιτήρηση των κατασκευών σύνθετη υπόθεση.
Σύμφωνα με τις καταγγελίες που υπάρχουν σε όλα τα νησιά των Κυκλάδων, οι κατασκευαστές τέτοιων υπόσκαφων παλατιών έχουν σημαντικές άκρες. Στις περισσότερες περιπτώσεις από τις αρχές του 2000 αγόραζαν εκτάσεις σε απομονωμένες περιοχές, για τα οποία ουδείς μπορούσε να προβλέψει τι θα συμβεί.
Το «παράθυρο»
Μέχρι πριν από μερικά χρόνια τα υπόσκαφα κτίσματα ήταν στενά συνδεδεμένα με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Σαντορίνης. Εκεί η φυσική ανάγκη για προστασία από τα καιρικά φαινόμενα και η γεωλογική ιδιαιτερότητα του εδάφους είχαν οδηγήσει στη δημιουργία σκαμμένων κατοικιών μέσα στις ηφαιστειακές πλαγιές. Τα υπόσκαφα αυτών των νησιών προέκυψαν οργανικά από το τοπίο και λειτουργούσαν με σεβασμό προς αυτό.
Σήμερα, όμως, ο όρος «υπόσκαφο» χρησιμοποιείται με τελείως διαφορετική φιλοσοφία και σκοπιμότητα. Τα σημερινά υπόσκαφα δεν σχεδιάζονται πλέον με γνώμονα την ενσωμάτωση στο περιβάλλον, αλλά με στόχο την υπέρβαση των περιορισμών της νόμιμης δόμησης με τη σφραγίδα του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού του 2012 (Ν. 4067/12).
Αρχιτέκτονες με εμπειρία στις Κυκλάδες επισημαίνουν ότι το μέτρο, αντί να περιορίσει το οπτικό αποτύπωμα των κτισμάτων, έχει μετατραπεί σε παραθυράκι για την κατασκευή τεράστιων βιλών. Σε πολλές περιπτώσεις, η κλίση του εδάφους λειτουργεί ως πολυεργαλείο: οι ιδιοκτήτες επιλέγουν εκτάσεις με έντονες κλίσεις άνω του 30%, καθώς εκεί μπορούν να δικαιολογήσουν τεχνικά την ανάγκη για υπόσκαφα και να διπλασιάσουν τα τετραγωνικά τους. Οι εκσκαφές είναι συχνά εκτεταμένες και μη αναστρέψιμες, με αποτέλεσμα τη ριζική αλλοίωση του φυσικού αναγλύφου.
Ο βασικός στόχος είναι να εξαντλήσουν -και ενίοτε να ξεπεράσουν- τα πολεοδομικά όρια. Η μέθοδος της υπόσκαφης κατασκευής επιτρέπει σε πλούσιους ιδιοκτήτες να αποκτήσουν κατοικίες πολύ μεγαλύτερες από τα νόμιμα επιτρεπόμενα τετραγωνικά μέτρα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα περιλαμβάνουν βίλες άνω των 400 ή και 500 τ.μ. σε οικόπεδα που δικαιολογούν το μισό! Στο όνομα της οικολογίας, η νομοθεσία δίνει προνόμια που οδηγούν σε επιθετική δόμηση. Αυτό που ξεκίνησε ως καινοτομία έχει εξελιχθεί, σύμφωνα με τη συντριπτική πλειονότητα των επαγγελματιών του χώρου, σε μια από τις βασικές αιτίες αλλοίωσης του κυκλαδίτικου τοπίου.
Τομ Χανκς και Ομπάμα
Η έλευση του Τομ Χανκς και η δημοσιότητα που δόθηκε στη σχέση του με την Αντίπαρο ήρθαν να επισφραγίσουν αυτή τη μετάβαση. Το νησί κάθε χρόνο προσελκύει διασημότητες, όπως τον Ιούνιο του 2023, όταν ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα με την οικογένειά του φιλοξενήθηκε στο σπίτι του δημοφιλούς ηθοποιού επί τετραήμερο. Μέχρι και ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους του πλανήτη, ο billionaire Τζεφ Μπέζος, έκανε στάση στην Αντίπαρο τον Ιούλιο του 2021, κατά τη διάρκεια περιοδείας του στα ελληνικά νησιά με το θηριώδες σκάφος του.
Έτσι, η Αντίπαρος από χαμηλού προφίλ τουριστικός προορισμός μετατράπηκε σταδιακά σε προορισμό υψηλού εισοδηματικού επιπέδου, με επενδύσεις εκατομμυρίων και ακίνητα που δεν προορίζονται για την ευρύτερη αγορά.
Αυτό που προβληματίζει, είναι τι είδους τουριστικό μοντέλο υιοθετεί η Αντίπαρος; Η υπόγεια πολυτέλεια, όσο εντυπωσιακή κι αν είναι, φέρνει έναν βαθμό απομόνωσης.
12.800 ευρώ ανά τ.μ.
Η Αντίπαρος φαίνεται να παγιώνει τη φήμη της ως προορισμός για αγοραστές υψηλού εισοδήματος, με τις τιμές των ακινήτων να καταγράφουν εντυπωσιακή άνοδο τα τελευταία χρόνια. Ενδεικτικά, στην περιοχή του Κάμπου μια κατοικία 117 τ.μ. με δύο υπνοδωμάτια και βασικές παροχές διατίθεται προς πώληση αντί 1,5 εκατ. ευρώ, γεγονός που αντανακλά τη γενικότερη τάση ανατίμησης της γης στο νησί.
Η τιμή ανά τ.μ. διαμορφώνεται στις 12.800 ευρώ, τιμή που, υπό άλλες συνθήκες, θα συναντούσε κανείς μόνο σε παραθαλάσσιες πολυτελείς κατοικίες πολύ υψηλών προδιαγραφών. Το ακίνητο βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου από τη θάλασσα και η ένταξή του στο πρόγραμμα Golden Visa το καθιστά ελκυστικό για αγοραστές εκτός Ε.Ε, γεγονός που συμβάλλει επιπλέον στην τιμολογιακή του στόχευση.
Η διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση, κυρίως από ξένους, δημιουργεί νέα δεδομένα σε μια αγορά που διαφοροποιείται σταθερά από άλλες νησιωτικές περιοχές του Αιγαίου, διαμορφώνοντας μια οικονομική πραγματικότητα που αφήνει εκτός πολλούς από τους παραδοσιακούς ενδιαφερόμενους.
Τούτο επιβεβαιώνεται και από τις λίστες των ελληνικών καταχωρήσεων σε διεθνή μεσιτικά γραφεία. Σε ένα εξ αυτών η Αντίπαρος με 24 προσφερόμενα ακίνητα ξεπερνά τη Μύκονο με 23, ενώ την κούρσα οδηγούν η Κέα με 48 και η Πάρος με 35. Όσο για την πάντα δημοφιλή Σαντορίνη, υπάρχουν μόλις 7 ακίνητα, τα μισά δηλαδή σε σχέση με τα 14 της επίσης ανερχόμενης Κύθνου. Σε άλλο μεσιτικό γραφείο, στην Αντίπαρο διατίθενται 28 ακίνητα, στη Μύκονο 37, στη Σαντορίνη 5, ενώ στην Πάρο πάνω από 100. Μεταξύ αυτών και το Evolution 2, μια υπόσκαφη βίλα 480 τ.μ. σε οικόπεδο 5 στρεμμάτων, με πισίνα 95 τ.μ., που προσφέρεται από το Engel & Volkers στην τιμή των 3,5 εκατ. ευρώ (7.292 ευρώ το τ.μ.).
