Της Μαργαρίτας Κάρδαρη*
1) Ποιοι είναι οι δικαιούχοι;
Για θάνατο ασφαλισμένου/ης ή συνταξιούχου που απεβίωσε μετάτις 13/5/2016, είναι:
Α) επιζών/ώσα σύζυγος
Β) έτερο μέρος συμφώνου συμβίωσης
Γ) τέκνα θανόντος-θανούσας (νόμιμα, νομιμοποιημένα, αναγνωρισθέντα, υιοθετηθέντα και όσα εξομοιώνονται με αυτά)
Δ) διαζευγμένος-η σύζυγος, εφόσον πληρούνται οι κατά περίπτωση νόμιμες προϋποθέσεις για την απονομή ή τη μεταβίβαση σύνταξης
2) Ποιες είναι οι προϋποθέσεις χορήγησης σύνταξης λόγω θανάτου ασφαλισμένου ή συνταξιούχου που επήλθε από 13/5/2016 και μετά σε σύζυγο/ έτερο μέρος συμφώνου συμβίωσης;
Α) Συνταξιούχος θανών ή πραγματοποίηση από τον ασφαλισμένο θανόντα του απαραίτητου χρόνου ασφάλισης που απαιτείται για συνταξιοδότηση εξ ιδίου δικαιώματος ή ανικανότητας
Β) Έγκυρη σύμβαση γάμου / σύμφωνο συμβίωσης
Γ) Υποβολή της ανάλογης αίτησης μέχρι και τη συμπλήρωση 3 ετών από την ημερομηνία θανάτου
Γ1)- Η προϋπόθεση αυτή δεν ισχύει όταν
Ι) Ο θάνατος οφείλεται σε ατύχημα που προήλθε πρόδηλα και αναμφισβήτητα εξαιτίας της υπηρεσίας (κατά τις διατάξεις που ισχύουν για τους ασφαλισμένους στους τ. φορείς κοινωνικής ασφάλισης που εντάχθηκαν στον e-ΕΦΚΑ, πρόκειται για τις περιπτώσεις ατυχήματος που χαρακτηρίζεται εργατικό) ή σε ανθρωποκτονία.
ΙΙ) Κατά τη διάρκεια του γάμου γεννήθηκε ή με το γάμο νομιμοποιήθηκε, αναγνωρίστηκε ή υιοθετήθηκε τέκνο. Σύμφωνα με το όλο πνεύμα των διατάξεων του άρθρου 1463 του Α.Κ. και επ., πλήρης εξομοίωση του γεννημένου χωρίς γάμο τέκνου με τέκνο γεννημένο σε γάμο επιτυγχάνεται όταν παράλληλα με την αναγνώριση (εκούσια ή δικαστική) συναφθεί και γάμος ή σύμφωνο συμβίωσηςτων γονέων.
ΙΙΙ) Η χήρα κατά το χρόνο του θανάτου τελούσε σε κατάσταση εγκυμοσύνης, η οποία δεν διεκόπη και γεννήθηκε ζων τέκνο
IV) Συντρέχει η περίπτωση ανασύστασης προϋπάρξαντος γάμου. Ο αρχικός και ο εξ’ ανασυστάσεως γάμος, κατά τη διάρκεια του οποίου απεβίωσε ο σύζυγος, πρέπει να έχουν διαρκέσει συνολικά τουλάχιστον τρία έτη, ο δε εξ ανασυστάσεως πρέπει να είχε διάρκεια τουλάχιστον έξι μηνών.
3) Ποιες είναι οι προϋποθέσεις χορήγησης σύνταξης λόγω θανάτου σε τέκνα ασφαλισμένων ή συνταξιούχων που απεβίωσαν από τις 13/5/2016 και μετά;
Α) Τέκνα νόμιμα, νομιμοποιημένα, αναγνωρισθέντα, υιοθετηθέντα και όσα εξομοιώνονται με αυτά
Β) Να είναι άγαμα
Γ) Να μην έχουν συμπληρώσει το 24ο έτος της ηλικίας τους
-Δεν υφίσταται άλλη προϋπόθεση, ιδιαίτερα αναφορικά με τη φοίτηση του τέκνου σε οποιοδήποτε δημόσιο ή ιδιωτικό εκπαιδευτικό ίδρυμα
4) Ποιες είναι οι προϋποθέσεις χορήγησης σύνταξιοδότησης λόγω θανάτου σε διαζευγμένο-η σύζυγο ασφαλισμένου ή συνταξιούχου που απεβίωσε από τις 13/5/2016 και μετά;
Α) Oτέως σύζυγος μέχρι τον μήνα του θανάτου θα έπρεπε να κατέβαλλε διατροφή στον διαζευγμένο σύζυγο ή να υποχρεούτο να την καταβάλλει σε αυτόν, σύμφωνα με δικαστική απόφαση ή συναφθέν μεταξύ τους ιδιωτικό συμφωνητικό
Β) Συμπλήρωση 10 ετών έγγαμου βίουμέχρι τη λύση του γάμου με αμετάκλητη δικαστική απόφαση
Γ) Το διαζύγιο να μην οφείλεται σε ισχυρό κλονισμό της έγγαμης συμβίωσης που οφείλεται σε υπαιτιότητα του αιτούντος
Δ) Το μέσο μηνιαίο ατομικό φορολογητέο εισόδημά του αιτούντος πρέπει να μην υπερβαίνει το διπλάσιο του ποσού του επιδόματος Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ανασφάλιστων Υπερηλίκων, όπως καταβάλλεται και ισχύει σύμφωνα με την οικεία νομοθεσία
Ε) Ο αιτών διαζευγμένος σύζυγος να μην έχει συνάψει νεότερο γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης
5) Ποια είναι τα ποσοστά των δικαιούχων σύνταξης λόγω θανάτου ασφαλισμένου ή συνταξιούχου που απεβίωσε από τις 13/5/2016 και μετά;
Α) Για ΣΥΖΥΓΟ/ΕΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΣΥΜΦΩΝΟΥ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ: Στο 70% επί του ποσού της σύνταξης που δικαιούτο ή είχε χορηγηθεί στον αποβιώσαντα σύζυγο (εγκ. 36/2019)
– Αν ο γάμος έλαβε χώρα μετά την απονομή σύνταξης γήρατος στον θανόντα σύζυγο, το ποσοστό περιορίζεται ως ακολούθως (εγκ. 6/2018)
Αν η διαφορά ηλικίας μεταξύ του αποβιώσαντος και του συζύγου του, αφαιρουμένου του διαστήματος του γάμου τους, είναι μεγαλύτερη από δέκα έτη, η σύνταξη του επιζώντος συζύγου, υφίσταται, για κάθε πλήρες έτος διαφοράς, μείωση που καθορίζεται σε:
1% για τα έτη από το 10ο έως και το 20ό έτος, 2% για τα έτη από το 21ο έως και το 25ο έτος, 3% για τα έτη από το 26ο έως και το 30ό έτος, 4% για τα έτη από το 31ο έως και το 35ο έτος, 5% για τα έτη από το 36ο και άνω
Β) Για ΤΕΚΝΟ:
– Για κάθε τέκνο ποσοστό 25% επί της σύνταξης
– Για ορφανό τέκνο και από τους δύο γονείς, το ποσοστό ανέρχεται σε 50% για κάθε σύνταξη
– Για ορφανό τέκνο και από τους δύο γονείς, το ποσοστό ανέρχεται σε 100%, εφόσον σωρευτικά συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις:
• πάσχει από νοητική υστέρηση ή αυτισμό ή από πολλαπλές βαριές αναπηρίες ή από χρόνιες ψυχικές διαταραχές που επιφέρουν μόνιμο ποσοστό αναπηρίας εξήντα επτά τοις εκατό (67%) και άνω,
• οι ανωτέρω αναπηρίες έχουν επέλθει πριν τη συμπλήρωση του εικοστού τέταρτου (24ου) έτους της ηλικίας του τέκνου,
• δεν ασκεί υπακτέα στην ασφάλιση του e-ΕΦΚΑ απασχόληση, με εξαίρεση εκείνη του άρθρου 23 του ν. 4488/2017 (Α’ 137), περί απασχόλησης λόγω ψυχικών παθήσεων, και
• δεν λαμβάνει σύνταξη εξ ιδίου δικαιώματος.
Aν το τέκνο με αναπηρία δικαιούται σύνταξη θανάτου και από τον έτερο γονέα, λαμβάνει το 100% της μεγαλύτερης σε ύψος σύνταξης και το 50% της δεύτερης σύνταξης.
Αν υφίστανται περισσότερα του ενός τέκνα με τις ανωτέρω αναπηρίες, το ανωτέρω ποσοστό κατανέμεται ισομερώς.
Αν εκτός των αμφοτεροπλεύρως ορφανών τέκνων με αναπηρία συντρέχουν και δικαιοδόχα τέκνα χωρίς τις ανωτέρω αναπηρίες, το πλήρες ποσό της σύνταξης του θανόντος γονέα κατανέμεται ισομερώς και στα αμφοτεροπλεύρως ορφανά τέκνα με αναπηρία χορηγείται προσαύξηση είκοσι τοις εκατό (20%). Αν τα ποσά που προκύπτουν με βάση το προηγούμενο εδάφιο υπερβαίνουν το πλήρες ποσό της σύνταξης του θανόντος, τα ποσοστά των δικαιοδόχων παιδιών χωρίς αναπηρία μειώνονται ισομερώς.
Αν εκτός από τα δικαιοδόχα τέκνα με ή χωρίς αναπηρία, υπάρχει και επιζών σύζυγος ή και διαζευγμένος που δικαιούται σύνταξη, ο επιμερισμός του ποσού της κύριας σύνταξης διενεργείται λαμβάνοντας υπόψη και τα ποσοστά αυτών.
Ανεξαρτήτως ποσοστών, το συνολικό ποσό της κατά μεταβίβαση σύνταξης του επιζώντος συζύγου και των τέκνων σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό της σύνταξης του/της θανόντος/-ούσας. Σε περίπτωση που το άθροισμα των ποσοστών των δικαιούχων υπερβαίνει το ποσό της σύνταξης του θανόντος/-ούσας περιορίζεται ισόποσα το ποσοστό των τέκνων.
Κατ΄ εξαίρεση, το συνολικό ποσό της σύνταξης του επιζώντος συζύγου και των τέκνων είναι επιτρεπτό να υπερβαίνει το ποσό που καταβαλλόταν στον θανόντα όταν χορηγείται το κατώτατο ποσό σύνταξης λόγω θανάτου σε τουλάχιστον ένα από τα πρόσωπα αυτά. (εγκ. 6/2018, 36/2019, 49/2021)
Γ) Για ΔΙΑΖΕΥΓΜΕΝΟ ΣΥΖΥΓΟ
Εφόσον ο γάμος είχε διαρκέσει δέκα (10) έτη έως τη λύση του με αμετάκλητη δικαστική απόφαση, το ποσό σύνταξης που δικαιούται ο επιζών σύζυγος επιμερίζεται κατά εβδομήντα πέντε τοις εκατό (75%) για χήρο και είκοσι πέντε τοις εκατό (25%) για διαζευγμένο
Για κάθε έτος εγγάμου βίου πέραν του δέκατου (10ου) και μέχρι το τριακοστό πέμπτο (35ο) έτος διάρκειας του γάμουτο ποσοστό σύνταξης που δικαιούται ο χήρος μειώνεται κατά ένα τοις εκατό (1%) στον χήρο και αυξάνεται αντίστοιχα κατά ένα τοις εκατό (1%) στον διαζευγμένο. Προκειμένου περί έγγαμου βίου που διήρκησε πλέον των τριάντα πέντε (35) ετών έως τη λύση του κατά τα ανωτέρω, το ποσό σύνταξης που δικαιούται ο χήρος επιμερίζεται κατά πενήντα τοις εκατό (50%) στον χήρο και πενήντα τοις εκατό (50%) στον διαζευγμένο. Εάν ο θανών δεν καταλείπει χήρο, ο διαζευγμένος δικαιούται το αυτό ποσοστό του διαζευγμένου, κατά τα ως άνω, της σύνταξης που θα εδικαιούτο ο χήρος. Σε περίπτωση περισσοτέρων του ενός δικαιούχων διαζευγμένων το αναλογούν για τον διαζευγμένο κατά τα ως άνω ποσοστά ποσό σύνταξης κύριας και επικουρικής επιμερίζεται εξίσου μεταξύ αυτών.
6) Από πότε αρχίζει να καταβάλλεται η σύνταξη λόγω θανάτου;
Αρχίζει από την πρώτη ημέρα του μήνα που έπεται της ημερομηνίας θανάτου
Όμως, εάν η αίτηση συνταξιοδότησης για την αιτία αυτή κατατεθεί πολύ μεταγενέστερα, η έναρξη συνταξιοδότησης δεν μπορεί να ανατρέξει σε χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από ένα έτος πριν από το τέλος του μήνα στον οποίο υποβάλλεται η αίτηση συνταξιοδότησης, σε καμία δε περίπτωση πριν από την πρώτη μέρα του μήνα που έπεται της ημερομηνίας θανάτου.
7) Μέχρι πότε θα καταβάλλεται η σύνταξη θανάτου;
A) Σε σύζυγο/ έτερο μέρος συμφώνου συμβίωσης, ανεξάρτητα ηλικίας του, μέχρι τον τελευταίο μήνα πλήρωσης των προϋποθέσεων του δικαιώματος, ήτοι με τον θάνατο του δικαιούχου ή με τη σύναψη εκ μέρους του γάμου ή συμφώνου συμβίωσης
Β) Για τα τέκνα, η λήξη του δικαιώματος επέρχεται στο τέλος του μήνα θανάτου του δικαιούχου, σύναψης εκ μέρους του γάμου ή συμφώνου συμβίωσης ή συμπλήρωσης του 24ου έτους της ηλικίας του.
-Κατ’ εξαίρεση καταβάλλεται σε τέκνα μετά το 24ο έτος της ηλικίας όταν είναι άγαμα και ανίκανα για κάθε βιοποριστική εργασία και εφόσον η ανικανότητα αυτή επήλθε πριν τη συμπλήρωση του 24ου έτους της ηλικίας τους. Στην περίπτωση αυτή η λήξη του δικαιώματος επέρχεται για τους ίδιους ως άνω λόγους καθώς και στο τέλος του μήνα κατά τον οποίο, σύμφωνα με την εκτίμηση της αρμόδιας υγειονομικής επιτροπής, δεν υφίσταται πλέον ανικανότητα για την άσκηση κάθε βιοποριστικής εργασίας.
Η Μαργαρίτα Κάρδαρη είναι Δικηγόρος-Εργατολόγος
