Παρά την εντυπωσιακή αύξηση στις αφίξεις τουριστών τα τελευταία χρόνια, τα έσοδα από τον τουρισμό δεν ακολουθούν την ίδια ανοδική πορεία. Οι επισκέπτες μένουν λιγότερο και ξοδεύουν λιγότερα, γεγονός που εγείρει ερωτήματα για τη βιωσιμότητα του ελληνικού τουριστικού μοντέλου.
Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα μελέτης της Eurobank με τίτλο «Πυλώνας τουρισμού: Βασικά χαρακτηριστικά, επίδραση στην οικονομία, προκλήσεις, ευκαιρίες και προτάσεις πολιτικής» που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα, τα τελευταία χρόνια το μοντέλο του ελληνικού τουρισμού μεταβάλλεται προς την κατεύθυνση «όλο και περισσότεροι τουρίστες οι οποίοι διαμένουν όλο και λιγότερο στη χώρα και αφήνουν όλο και λιγότερα χρήματα». Σε έναν βαθμό αυτό οφείλεται σε μεταβολές στα μοτίβα της εξωτερικής ζήτησης. Ωστόσο, στον βαθμό στον οποίο η διόγκωση της ζήτησης μεταφράζεται σε υποβάθμιση του περιβάλλοντος και του επιπέδου παρεχόμενων υπηρεσιών, η διατηρησιμότητα αυτής της ζήτησης στο μακροχρόνιο διάστημα δεν είναι δεδομένη.
Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, το κλειδί στην προσπάθεια στροφής σε ένα πιο διατηρήσιμο τουριστικό μοντέλο, είναι η επιδίωξη της αύξησης της οικονομικής συνεισφοράς του κλάδου, όχι μέσω αύξησης του αριθμού των αφίξεων, αλλά μέσω αύξησης της δαπάνης ανά επισκέπτη. Αυτό με τη σειρά του προϋποθέτει την παραδοχή ότι η βιωσιμότητα του τουριστικού «προϊόντος», σε κάθε προορισμό, συνδέεται με τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της παράδοσης κάθε τόπου, την προστασία του περιβάλλοντος και τη διατήρηση της ομορφιάς των φυσικών τοπίων. Οι συγκεκριμένοι παράγοντες εγγυώνται την αυθεντικότητα της εμπειρίας. Αυτά δύσκολα είναι συμβατά με ένα μοντέλο μαζικού τουρισμού χαμηλής δαπάνης. Επομένως, το κριτήριο με το οποίο πρέπει να δομείται το στρατηγικό σχέδιο για τη δημιουργία -δημόσιων και ιδιωτικών- υποδομών για την ανάπτυξη του τουριστικού «προϊόντος», πρέπει να αποσκοπεί στην διατηρησιμότητα, καθώς και την εμπέδωση συμβιωτικών και συνεργατικών και όχι ανταγωνιστικών σχέσεων με άλλες οικονομικές δραστηριότητες. Επιπροσθέτως, οι τουριστικές υπηρεσίες πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους και να προσαρμόζονται στις διεθνείς τάσεις που διαμορφώνονται στο κοινωνικό, οικονομικό, γεωπολιτικό και τεχνολογικό πεδίο, αλλά και στα νέα δεδομένα που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή, έτσι ώστε να βελτιώνεται συνεχώς η εμπειρία του κάθε ταξιδιώτη.
Οι επιδόσεις του ελληνικού τουρισμού στο πεντάμηνο
Στο πρώτο πεντάμηνο του έτους οι διεθνείς αεροπορικές αφίξεις σημείωσαν άνοδο, σύμφωνα με το στατιστικό δελτίου του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου 2025, καταγράφηκαν 6,3 εκατ. διεθνείς αεροπορικές αφίξεις, παρουσιάζοντας αύξηση κατά +351 χιλ./+5,9% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2024. Τον Μάιο καταγράφηκαν 3 εκατ. διεθνείς αφίξεις, παρουσιάζοντας αύξηση κατά +153 χιλ./+5,3% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2024. Ανοδική παραμένει η πορεία στις επιμέρους γεωγραφικές ενότητες την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου 2025. Ειδικότερα, οι περισσότερες διεθνείς αεροπορικές αφίξεις καταγράφηκαν στην Κρήτη, με 1,0 εκατ. επιβάτες, αυξημένες κατά +54 χιλ./+5,6% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2024. Ακολούθησαν τα Δωδεκάνησα, με 786 χιλ. αφίξεις (+26 χιλ./+3,3%) και τα Ιόνια Νησιά, με 547 χιλ. επιβάτες, παρουσιάζοντας αύξηση +27 χιλ./+5,2%. Στην Πελοπόννησο, οι αφίξεις ανήλθαν σε 38 χιλ. επιβάτες (+5 χιλ./+16%). Αντίθετα, οι Κυκλάδες αποτέλεσαν τη μοναδική γεωγραφική ενότητα με μείωση, καθώς καταγράφηκαν 133 χιλ. αφίξεις, μειωμένες κατά -24 χιλ./-15,3% σε σύγκριση με το 2024.
Αλλαγές στην ταξιδιωτική συμπεριφορά
Όσον αφορά στην πρόθεση για ταξίδια τους επόμενους 12 μήνες περισσότεροι από 7 στους 10 Γερμανούς, Βρετανούς, Ισπανούς και Ιταλούς προτίθενται να κάνουν διακοπές στο εξωτερικό. Η γαλλική αγορά παρουσιάζει μικρότερη επιθυμία (περίπου 6 στους 10) αλλά, μεταξύ αυτών που θα ταξιδέψουν, πολύ μεγαλύτερο ποσοστό (25,4%) θα κάνουν 5 ή περισσότερα ταξίδια σε σχέση με τις άλλες αγορές που το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται μεταξύ 3,9% και 6,3%.
Βάσει μελέτης του ΙΝΣΕΤΕ προκύπτει ότι και στις πέντε υπό μελέτη αγορές πρώτον, περίπου 1 στους 2 προτίθεται να ξοδέψει όσο και πέρυσι και δεύτερον, οι ταξιδιώτες που προτίθενται να ξοδέψουν περισσότερα από πέρυσι είναι περισσότεροι από όσους προτίθενται να ξοδέψουν λιγότερα. Αναφορικά με το ποσό που είναι διατεθειμένοι να ξοδέψουν για διαμονή ανά διανυκτέρευση ανά άτομο (συμπεριλαμβανομένων φόρων), οι επικρατέστερες απαντήσεις είναι 86-115 ευρώ και 116-145 ευρώ για τη Γερμανία (25% και 16,4% αντίστοιχα). Στη Γαλλία οι επικρατέστερες απαντήσεις είναι 56-85 ευρώ και 86-115 ευρώ (24,8% και 22,9% αντίστοιχα). Στο Ηνωμένο Βασίλειο οι επικρατέστερες απαντήσεις είναι 76-100 λίρες ή 88-116 ευρώ (17,1%) και 101-125 λίρες ή 117 -145 ευρώ (16,7%). Στην Ισπανία οι επικρατέστερες απαντήσεις είναι 66-85 ευρώ (21,5%) και 86-105 ευρώ (18,4%), ενώ στην Ιταλία 46-65 ευρώ (20,5%) και 66-85 ευρώ (20,3%). Σε σχέση με πέρυσι, η γερμανική αγορά παρουσιάζει μείωση του ποσοστού αυτών που θα ξοδέψουν λιγότερο από 55 ευρώ και 56-85 ευρώ, ή περισσότερο από 280 ευρώ. Η γαλλική αγορά παρουσιάζει μικρή αύξηση σε όσους θα ξοδέψουν από 56 ευρώ έως 145 ευρώ και από 226 ευρώ και πάνω και μείωση στις υπόλοιπες κατηγορίες. Η βρετανική αγορά παρουσιάζει μείωση στις κατηγορίες δαπανών κάτω των 100 λίρες ή 116 ευρώ και άνοδο στις υπόλοιπες και, τέλος, η ισπανική αγορά παρουσιάζει μείωση στις κατηγορίες είναι 46-65 ευρώ και 216-260 ευρώ και αύξηση ή σταθερότητα στις υπόλοιπες.
Ο προγραμματισμός των διακοπών στο εξωτερικό φαίνεται να ξεκινάει από νωρίς με τους Γερμανούς και τους Βρετανούς να προγραμματίζουν πιο έγκαιρα τα ταξίδια τους σε σχέση με τους Γάλλους και ιδιαίτερα σε σχέση με τους Ισπανούς και τους Ιταλούς. Σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, παρατηρείται μια τάση για πιο έγκαιρο προγραμματισμό κρατήσεων, τόσο για τη διαμονή όσο και για τη μεταφορά και τις δραστηριότητες.
Οι διακοπές σε παραλία εξακολουθούν να είναι η πλέον προτιμητέα μορφή, ακολουθούμενη από διακοπές City Break, ταξίδια στη φύση, επίσκεψη σε αξιοθέατα, συγγενείς και φίλους και ταξίδια για περπάτημα ή πεζοπορία. Κύριο κίνητρο για διακοπές είναι η απόλαυση και η χαλάρωση, ενώ επικρατέστερη μορφή καταλύματος εξακολουθεί να είναι το ξενοδοχείο/μοτέλ. Σε σχέση με πέρυσι, καταγράφεται μείωση στην προτίμηση ξενοδοχείου/μοτέλ στη γερμανική και γαλλική αγορά, ενώ αντίθετα καταγράφεται αύξηση από το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ισπανία.
Το αεροπλάνο παραμένει το δημοφιλέστερο μέσο, με τους περισσότερους να προτιμούν πτήσεις διάρκειας έως 3 ωρών, ενώ, παράλληλα, υπάρχει ισχυρή προτίμηση για ταξίδια με αυτοκίνητο και το τρένο. Αναφορικά με την παρέα με την οποία προτιμά να ταξιδεύει κανείς, ξεχωρίζει με διαφορά το ταξίδι με τον/τη σύντροφο και τα ταξίδια με την οικογένεια. Από την άλλη πλευρά, παρατηρείται μια αξιοσημείωτη αύξηση στους ταξιδιώτες από τη Γερμανία που ταξιδεύουν μόνοι και, παρά το ότι ακόμα τα ποσοστά είναι πολύ χαμηλά, μια αξιοσημείωτη αύξηση σε όλες τις αγορές αυτών που ταξιδεύουν με το κατοικίδιό τους.
Οι δεξαμενές εσόδων
Είναι από τις πιο σημαντικές “δεξαμενές” εσόδων για τον ελληνικό τουρισμό, λόγω της σημαντικά αυξημένης δαπάνης ανά επίσκεψη σε σύγκριση με τις ευρωπαϊκές αγορές και της μεγάλης διάρκειας παραμονής. Είναι χαρακτηριστικό πως ΗΠΑ, Καναδάς, Κίνα, Ινδία και Αυστραλία δίνουν περίπου το 11% των συνολικών τουριστικών εισπράξεων (στοιχεία για το 2023).
Σύμφωνα με την τελευταία μελέτη του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, οι προοπτικές από τις μακρινές αυτές αγορές είναι ιδιαίτερα θετικές για φέτος, με τους ελληνικούς προορισμούς να κερδίζουν σε δημοφιλία και την χώρα μας να βρίσκεται σταθερά στις επιλογές των ταξιδιωτών.
Πιο συγκεκριμένα, στην ερώτηση για τις χώρες που σκέφτονται να επισκεφτούν τους επόμενους 12 μήνες, η Ελλάδα βρίσκεται στην 11η θέση για την αγορά της Αυστραλίας (με ποσοστό 9,8%) και του Καναδά (7,9%) και στην 13 η θέση για την αγορά των ΗΠΑ (με 8,4%). Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι στις ΗΠΑ και τον Καναδά, η διαφορά σε προτίμηση μεταξύ της Ελλάδας και των χωρών που προηγούνται κατά μια ή δυο θέσεις είναι της τάξεως της μιας ποσοστιαίας μονάδας.
Αναφορικά με τις αγορές της Κίνας και της Ινδίας, η Ελλάδα βρίσκεται εκτός τοπ-15, στην 31η και 26η θέση (με 3,8% και 5,9%) αντίστοιχα, καθώς οι αγορές αυτές έχουν στις πρώτες θέσεις προτίμησης κυρίως, ασιατικούς προορισμούς. Αξίζει να σημειωθεί όμως ότι ειδικά για την αγορά της Ινδίας, η Ελλάδα ανέβηκε 13 θέσεις σε σχέση με το 2024 που βρισκόταν στην 39η θέση.
Τονίζεται πως η έρευνα του ΙΝΣΕΤΕ με τίτλο “Το προφίλ σημαντικών αγορών του Ελληνικού Τουρισμού” διενεργήθηκε στις αρχές του έτους και περιέχει πληθώρα ερωτήσεων σχετικές με την καταναλωτική συμπεριφορά τους επόμενους 12 μήνες, εμπεριέχοντας τους καλοκαιρινούς μήνες που είναι καίριας σημασίας για τον ελληνικό τουρισμό.
Σχετικά με τους ανταγωνιστικούς προορισμούς της Ελλάδας στη Μεσόγειο, δηλαδή Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία, Πορτογαλία, Τουρκία και Κροατία, παρατηρείται ότι σε όλες τις αγορές, τις δύο πρώτες θέσεις καταλαμβάνουν η Γαλλία (πρώτη σε Καναδά, Κίνα και Ινδία) και η Ιταλία (πρώτη σε ΗΠΑ και Αυστραλία). Με εξαίρεση την Αυστραλία όπου η Ελλάδα (3η) προηγείται (οριακά) κατά μια θέση της Ισπανίας (4η ), στις άλλες χώρες την τρίτη θέση έχει η Ισπανία και ακολουθεί η Ελλάδα στην τέταρτη. Πορτογαλία, Τουρκία και Κροατία έπονται.
