- Πώς αξιοποιείται ο χρόνος εργασίας/αυτοαπασχόλησης- Ποιες είναι οι διευκρινίσεις που δόθηκαν από τον ΕΦΚΑ
Της Αγγελικής Α. Μητροπούλου*
Με το υπ’ αριθ. πρωτ. οικ.426839/21-3-2024 γενικό έγγραφο του e-ΕΦΚΑ δόθηκαν συμπληρωματικές οδηγίες για την απασχόληση των συνταξιούχων λόγω γήρατος και αναπηρίας, σύμφωνα με τις παρ. 7 και 8 του άρθρου 114 του ν. 5078/2023 (ΦΕΚ Α 211).
Ειδικότερα, στην παρ. 7 του άρθρου 114 του ν. 5078/2023 ορίζεται ότι: «Ο χρόνος ασφάλισης που δημιουργείται από την απασχόληση συνταξιούχου αξιοποιείται για την προσαύξηση της ήδη καταβαλλόμενης σύνταξης (κύριας ή και επικουρικής) και για τη χορήγηση συμπληρωματικής εφάπαξ παροχής, κατόπιν αιτήσεως του απασχολούμενου συνταξιούχου, μετά τη διακοπή της απασχόλησης. Το ποσό της προσαύξησης για την κύρια σύνταξη υπολογίζεται με βάση τα ποσοστά αναπλήρωσης και τις συντάξιμες αποδοχές των άρθρων 8 και 28, και μόνο για το χρονικό διάστημα της απασχόλησης ως συνταξιούχου και τα οικονομικά αποτελέσματα της προσαύξησης εκκινούν από την πρώτη μέρα του επόμενου μήνα υποβολής της αίτησης προσαύξησης. Για την επικουρική σύνταξη χορηγείται ποσό που προκύπτει με βάση τον υπολογισμό της επικουρικής σύνταξης και μόνο για το χρονικό διάστημα της απασχόλησης μετά τη συνταξιοδότηση, σύμφωνα με το άρθρο 96. Ο πόρος υπέρ e-ΕΦΚΑ δεν είναι ανταποδοτικός και δεν αξιοποιείται για την προσαύξηση της ήδη καταβαλλόμενης σύνταξης ή για τη χορήγηση δεύτερης σύνταξης με το άρθρο 30 ή αντίστοιχες διατάξεις.
Απαραίτητη προϋπόθεση για τη χορήγηση συμπληρωματικής εφάπαξ παροχής είναι η προσμέτρηση του πρόσθετου χρόνου ασφάλισης στην κύρια σύνταξη. Σε περίπτωση μη αξιοποίησης του χρόνου στην κύρια σύνταξη, εφαρμόζεται η παρ. 7 του άρθρου 35.».
Εξάλλου στην παρ. 8 του ίδιου άρθρου του ν. 5078/2023 ορίζονται τα εξής: «Για τους απασχολούμενους συνταξιούχους την 12η.5.2016, οι οποίοι συνέχισαν απασχολούμενοι χωρίς διακοπή και μετά την έναρξη ισχύος του ν. 4387/2016, ο χρόνος εργασίας ή η αυτοαπασχόληση ή μέρος αυτού, οποτεδήποτε και εάν διανύθηκε, αξιοποιείται σύμφωνα με την παρ. 7, εφόσον από τις προϊσχύουσες του ν. 4387/2016 διατάξεις προβλέπεται αξιοποίηση του χρόνου απασχόλησης.».
Μεταξύ άλλων, στο ανωτέρω με αριθ. πρωτ. οικ.426839/21-3-2024 έγγραφο του e-ΕΦΚΑ αποσαφηνίζεται ότι η αξιοποίηση του χρόνου εργασίας ή αυτοαπασχόλησης των συνταξιούχων δύναται να γίνει:
α) με βάση τις παρ. 7 και 8 του άρθρου 114 του ν. 5078/2023,
β) με βάση τις διατάξεις του ν. 4387/2016 και
γ) συνδυαστικά, με βάση και τον ν.5078/2023 και τον ν. 4387/2016.
Πιο συγκεκριμένα, στο ανωτέρω έγγραφο του e-ΕΦΚΑ παρέχονται διευκρινίσεις για τη δυνατότητα αξιοποίησης του νέου χρόνου εργασίας ή αυτοαπασχόλησης των συνταξιούχων και ισχύουν τα παρακάτω:
- Αξιοποίηση με βάση τις παρ. 7 και 8 του άρθρου 114 του ν. 5078/2023
Σύμφωνα με το υπ’ αριθ. πρωτ. οικ.426839/21-3-2024 γενικό έγγραφο του e-ΕΦΚΑ, μετά τη διακοπή της εργασίας/αυτοαπασχόλησης, οι εργαζόμενοι/ αυτοαπασχολούμενοι συνταξιούχοι εξ ιδίου δικαιώματος δικαιούνται να αιτηθούν αξιοποίηση του χρόνου ασφαλιστέας εργασίας/αυτοαπασχόλησης μόνο για την προσαύξηση του ποσού της ανταποδοτικής σύνταξης.
Το ποσό της προσαύξησης για την κύρια σύνταξη υπολογίζεται με βάση τα ποσοστά αναπλήρωσης και τις συντάξιμες αποδοχές των άρθρων 8 και 28 του ν. 4387/2016 (όπως ισχύουν) και μόνο για το χρονικό διάστημα της απασχόλησης, δηλαδή αυτοτελώς. Υπενθυμίζεται ότι ο πόρος υπέρ e-ΕΦΚΑ δεν είναι ανταποδοτικός και δεν αξιοποιείται.
Η αξιοποίηση με την παρ.7 του άρθρου 114 του ν. 5078/2023 αφορά συντάξεις εξ ιδίου δικαιώματος:
α) που είχαν χορηγηθεί με ημερομηνία έναρξης πριν από την 13-5-2016 (έναρξη ισχύος του ν. 4387/2016) και οι δικαιούχοι συνέχιζαν ανελλιπώς την εργασία/αυτοαπασχόλησή τους κατά την ημερομηνία αυτή και μετά.
Ειδικότερα, για τον πρώην ΟΓΑ η αξιοποίηση με τις διατάξεις αυτές αφορά συντάξεις εξ ιδίου δικαιώματος, που είχαν χορηγηθεί με ημερομηνία έναρξης πριν από την 13-5-2016(έναρξη ισχύος του ν. 4387/2016) και οι δικαιούχοι συνέχιζαν ανελλιπώς την εργασία/αυτοαπασχόλησή τους κατά την 28-2-2022 (ημερομηνία κατά την οποία εντάσσονται οι «παλαιοί συνταξιούχοι» στο πλαίσιο απασχόλησης συνταξιούχων του άρθρου20 του ν.4387/2016, σύμφωνα με τον ν.4670/2020) και μετά. Αξιοποιήσιμος θα είναι ο χρόνος ασφάλισης από 1-3-2022 (εφόσον καταβάλλονται εισφορές) και έως τη διακοπή της εργασίας/αυτοαπασχόλησης, δεδομένου ότι στον πρώην ΟΓΑ δεν υπήρχαν διατάξεις που να προέβλεπαν την αξιοποίηση του προγενέστερου χρονικού διαστήματος.
β) που είχαν χορηγηθεί με ημερομηνία έναρξης πριν από την 13-5-2016 (έναρξη ισχύος του ν. 4387/2016) και οι δικαιούχοι ανέλαβαν εργασία από την ημερομηνία αυτή και μετά.
γ) που χορηγήθηκαν από 13-5-2016 και οι συνταξιούχοι ήταν εργαζόμενοι/αυτοαπασχολούμενοι οποιοδήποτε χρονικό διάστημα από την ημερομηνία αυτή και μετά.
δ) για συνταξιούχους λόγω αναπηρίας του πρώην ΟΑΕΕ του άρθρου 50 του ν.3996/2011, χωρίς διακοπή επαγγέλματος, αξιοποιήσιμος είναι ο χρόνος από 1-1-2024 και μετά.
Έτσι, αιτήσεις συνταξιούχων που υπάγονται στις ανωτέρω περιπτώσεις κρίνονται με βάση τις διατάξεις της παρ. 7, ακόμα και αν κατά την 1-1-2024 ήταν εκκρεμείς σε οποιοδήποτε στάδιο της διοικητικής διαδικασίας. Αιτήσεις που τυχόν είχαν κριθεί οριστικά πριν από την 1-1-2024 με βάση τις διατάξεις του ν.4387/16 ή του ν. 4670/2020, θα πρέπει να επανεξεταστούν μετά την υποβολή αίτησης-όχλησης εκ μέρους των ενδιαφερομένων.
- Αξιοποίηση με βάση άλλες διατάξεις
Οι συνταξιούχοι εξ ιδίου δικαιώματος που ήταν εργαζόμενοι/αυτοαπασχολούμενοι πριν την 13-5-2016 και είχαν διακόψει την επαγγελματική τους δραστηριότητα, υπάγονται στις προϊσχύουσες διατάξεις του ν. 4387/2016 διατάξειςκαι ο χρόνος απασχόλησης μετά τη συνταξιοδότηση αξιοποιείται όπως ορίζεται.
- Αξιοποίηση με βάση την παρ. 7 του άρθρου 114 του ν. 5078/2023 και με άλλες διατάξεις
Μεικτός τρόπος αξιοποίησης εφαρμόζεται στις περιπτώσεις συνταξιούχων που είχαν διακόψει την επαγγελματική τους δραστηριότητα στις 13-5-2016 και μεταγενέστερα ανέλαβαν νέα δραστηριότητα, οπότε εφαρμόζονται ξεχωριστά οι αντίστοιχες διατάξεις για τα εν λόγω χρονικά διαστήματα.
Από όσα αναπτύχθηκαν παραπάνω για όλες τις κατηγορίες των συνταξιούχων που απασχολούνται μετά τη συνταξιοδότηση, προκύπτει ότι ο χρόνος της νέας τους εργασία (με τις ανάλογες νέες εισφορές που καταβάλλονται) αξιοποιείται για την προσαύξηση της ήδη καταβαλλόμενης σύνταξης.
Το συμπληρωματικό ποσό της σύνταξης από την εργασία μετά την συνταξιοδότηση (προσαύξηση) υπολογίζεται με βάση τα ποσοστά αναπλήρωσης που αντιστοιχούν στα χρόνια απασχόλησης μετά τη συνταξιοδότηση. Σύμφωνα με την ισχύουσα διάταξη του άρθρου 8 του ν. 4387/2016 (ανταποδοτική σύνταξη), για μέχρι και 15 χρόνια εργασίας η σύνταξη προσαυξάνεται με ποσοστό 0,77% ανά έτος, για 16-18 χρόνια εργασίας με ποσοστό 0,84% ανά έτος και για 19-21 χρόνια εργασίας με ποσοστό 0,90% ανά έτος.
Έτσι, για παράδειγμα, συνταξιούχος, που πριν το 2016 εργάστηκε για 7 χρόνια, δικαιούται προσαύξηση στην ήδη καταβαλλόμενη σ’αυτόν σύνταξη ίση με 5,39% (7 Χ 0,77%) ενώ συνταξιούχος με εργασία πριν το 2016 που εργάστηκε 16 έτη, δικαιούται προσαύξηση σύνταξης με ποσοστό αναπλήρωσης (16 Χ 0,84%=) 13,44%.
Ειδικότερα, τα ποσοστά αναπλήρωσης, ανάλογα με τη χρονική διάρκεια της εργασίας ή αυτοαπασχόλησης, φαίνονται στον παρακάτω πίνακα:
| ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΕΤΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ | ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΑΠΛΗΡΩΣΗΣ | |
| ΑΠΟ | ΕΩΣ | |
| 0 | 15 | 0,77% |
| 15,01 | 18 | 0,84% |
| 18,01 | 21 | 0,90% |
| 21,01 | 24 | 0,96% |
| 24,01 | 27 | 1,03% |
| 27,01 | 30 | 1,21% |
| 30,01 | 33 | 1,42% |
| 33,01 | 36 | 1,59% |
| 36,01 | 39 | 1,80% |
| 39,01 | 42 και άνω | 2% |
Παρά την ένσταση που μπορεί να προβάλλει κάποιος για τη μαζική ένταξη ή επανένταξη συνταξιούχων στην αγορά εργασίας (αναμένονται να εργαστούν πάνω από 200.000 συνταξιούχοι) σε περίοδο μεγάλης ανεργίας (κυρίως νέων και γυναικών), η δυνατότητα που τους παρέχεται είναι θεμιτή, δεδομένου ότι οι συντάξεις στην πατρίδα μας είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ και ότι το ποσοστό των «φτωχών συνταξιούχων» («poor pensioners») είναι μεγάλο.
Η απασχόληση μετά τη συνταξιοδότηση προσαυξάνει την ήδη καταβαλλόμενη σύνταξη αφού το άρθρο 114 του ν. 5078/2023 παρέχει τη δυνατότητα προσμέτρησής της, λαμβάνοντας υπόψη ολόκληρο τον χρόνο ασφάλισης μετά τη συνταξιοδότηση για τον οποίο καταβλήθηκαν εισφορές.
«Γκρίζο» παραμένει το σημείο της καταβολής από τον απασχολούμενο συνταξιούχο-αυτοαπασχολούμενο του πρόσθετου πόρου υπέρ ΕΦΚΑ ύψους 10%, που κατά τον νόμο είναι «μη ανταποδοτικός» και δεν προσμετράται για την αύξηση της καταβαλλομένης σύνταξης. Ο πόρος αυτός, όπως έχουμε υποστηρίξει (φύλλο 107), είναι αντισυνταγματικός, πράγμα που πιθανολογείται να αποφανθεί και η Ελληνική Δικαιοσύνη, μετά τις προσφυγές που αναμένεται να κατατεθούν.
- Η Αγγελική Α. Μητροπούλου είναι Διδάκτωρ-Δικηγόρος
