Του Δημήτρη Περπατάρη
Οι συντάξιμες αποδοχές επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες, κυρίως από τα εισοδήματα επί των οποίων καταβάλλονται ασφαλιστικές εισφορές και από τις διατάξεις του συνταξιοδοτικού συστήματος. Συγκεκριμένα, για τους μισθωτούς, ο μέσος όρος των συντάξιμων αποδοχών καθ’ όλη τη διάρκεια του εργασιακού βίου καθορίζει την ανταποδοτική σύνταξη, ενώ για τους ελεύθερους επαγγελματίες, το ύψος των εισφορών στις διάφορες ασφαλιστικές κατηγορίες παίζει σημαντικό ρόλο.
Παράγοντες που επηρεάζουν τις συντάξιμες αποδοχές:
• Εισοδήματα και ασφαλιστικές εισφορές: Οι συντάξιμες αποδοχές συνήθως καθορίζονται από τα εισοδήματα επί των οποίων έχουν καταβληθεί ασφαλιστικές εισφορές.
• Διακυμάνσεις εισοδημάτων: Οι μισθωτοί που έχουν μεταβολές στο εισόδημά τους κατά τη διάρκεια της καριέρας τους, μπορεί να δουν τη σύνταξή τους να επηρεάζεται από τον μέσο όρο των συντάξιμων αποδοχών τους.
• Ασφαλιστικές κατηγορίες: Για τους ελεύθερους επαγγελματίες, η επιλογή της ασφαλιστικής κατηγορίας καθορίζει και το ύψος των εισφορών και συνεπώς τις συντάξιμες αποδοχές.
• Μισθοί με «μαύρα»: Η αμοιβή με μέρη του μισθού που δεν υπόκεινται σε ασφαλιστικές κρατήσεις μπορεί να μειώσει τις συντάξιμες αποδοχές.
• Ανασφάλιστη εργασία: Η εργασία χωρίς ασφάλιση για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το συνολικό χρόνο ασφάλισης και τις συντάξιμες αποδοχές.
• Αλλαγές στο συνταξιοδοτικό σύστημα: Οι αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού της σύνταξης, όπως η κατάργηση της προσωπικής διαφοράς, μπορεί να επηρεάσουν το τελικό ποσό της σύνταξης.
• Ποσοστά αναπλήρωσης: Τα ποσοστά αναπλήρωσης, που καθορίζουν το ποσοστό του συντάξιμου μισθού που λαμβάνεται ως σύνταξη, επίσης επηρεάζουν το τελικό ποσό.
Παραθέτουμε κατωτέρω μερικά ενδεικτικά παραδείγματα:
• Ένας μισθωτός με υψηλό μισθό στην αρχή της καριέρας του και χαμηλότερο αργότερα, θα έχει χαμηλότερο μέσο όρο συντάξιμων αποδοχών από κάποιον με σταθερό εισόδημα, επηρεάζοντας τη σύνταξή του.
• Ένας ελεύθερος επαγγελματίας που επιλέγει χαμηλότερη ασφαλιστική κατηγορία για να μειώσει το κόστος των εισφορών, θα έχει χαμηλότερες συντάξιμες αποδοχές.
Συμπερασματικά: Οι συντάξιμες αποδοχές είναι ένα σύνθετο ζήτημα που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Είναι σημαντικό να λαμβάνετε υπόψη σας όλους τους πιθανούς παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν τις συντάξιμες αποδοχές σας και να συμβουλεύεστε ειδικευμένους εργατολόγους για να εξασφαλίσετε ένα ασφαλές συνταξιοδοτικό μέλλον.
Ποια είναι τα πιο συχνά λάθη του ΕΦΚΑ στις συντάξεις
Στις υποθέσεις που μελετάμε παρατηρούμε δυστυχώς πλήθος σφαλμάτων ή μη κατανοητών από τον ασφαλισμένο δεδομένων. Όμως πάντα υπάρχουν λύσεις για να επιβεβαιώσουμε την απόφαση συνταξιοδότησης που λάβαμε.
Συγκεκριμένα βλέπουμε λάθος αποτελέσματα αναφορικά με:
• προϋπηρεσία
• συντάξιμες αποδοχές
• μέσο συντάξιμο μισθό / μήνες από το 2002
• ποσοστό αναπλήρωσης
Αυτό έχει ως συνέπεια μία συχνά δικαιολογημένη ανασφάλεια στους ασφαλισμένους. Ακόμα και σωστός να είναι ο υπολογισμός μια σύνταξης, οι ασφαλισμένοι έχουν σοβαρές αμφιβολίες καθώς βομβαρδίζονται καθημερινά από ειδήσεις για λάθη στον υπολογισμό των συντάξεών τους.
Επιπλέον, μη έχοντας επαρκή γνώση του συνταξιοδοτικού συστήματος, πολλοί συγκρίνουν τις δικές τους συντάξεις με αυτές των γνωστών-συναδέλφων- συγγενών τους, οι οποίες όμως μπορεί να είναι και τις περισσότερες φορές αποδεινύεται ότι είναι εντελώς διαφορετικές περιπτώσεις ή ακόμα και συντάξεις προ του νόμου Κατρούγκαλου.
Έτσι, είναι ακόμα πιθανότερο κάποιος να κάνει ένσταση για την απόφαση συνταξιοδότησης που έλαβε, επιβαρύνοντας ακόμα περισσότερο το σύστημα.
Τα πιο κοινά σφάλματα στους υπολογισμούς
Τα θέματα στα οποία βλέπουμε συχνά οι ασφαλισμένοι να έχουν απόλυτο δίκιο είναι συνήθως τέσσερα
1. Λάθη στον υπολογισμό της προϋπηρεσίας
Αυτή είναι μια σχετικά συνηθισμένη περίπτωση και έχουμε δει αρκετές αποφάσεις συνταξιοδότησης να μην αναγνωρίζουν κάποια έτη ασφάλισης. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για προϋπηρεσία σε διαφορετικό φορέα από τον τελευταίο (ναι μεν πλέον τυπικά ο φορέας είναι ο ΕΦΚΑ, αλλά στην πράξη πάλι μιλάμε για ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, ΟΓΑ, ΤΑΕ, κτλ ), δηλαδή για περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης. Για παράλληλη ασφάλιση δεν το συζητάμε καν. Ακόμα περιμένουμε να δούμε τι θα κάνει το ”λογισμικό”.
Συχνό είναι επίσης το φαινόμενο να μην προσμετρώνται πλασματικές εξαγορασμένες ημέρες (από στρατό, σπουδές κτλ). Από την άλλη, σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, έχουμε δει να αναγνωρίζουν μήνες στρατιωτικής θητείας σε γυναίκα.
Συνήθως τέτοια σφάλματα έχουν να κάνουν μόνο με το ποσοστό αναπλήρωσης, καθώς τις περισσότερες φορές μιλάμε για εργασία πριν το 2002.
2. Λανθασμένες συνολικές συντάξιμες αποδοχές
Εδώ παρατηρούμε συνήθως και τα περισσότερα προβλήματα. Και επειδή οι συνολικές αποδοχές είναι το βασικότερο στοιχείο της Ανταποδοτικής σύνταξης, η οποία με τη σειρά της αποτελεί το μεγαλύτερο τμήμα του τελικού ποσού, τότε καταλαβαίνουμε ότι τα λάθη εδώ είναι σοβαρότερα.
Οι συντάξιμες αποδοχές είναι το άθροισμα των εισφορίσιμων αποδοχών – ή των τεκμαρτών αποδοχών για ελ. επαγγελματίες – από το 2002 έως σήμερα, αναπροσαρμοσμένες με ένα συγκεκριμένο ΔΤΚ για κάθε έτος.
Παρόλο που στον ΔΤΚ δεν βλέπουμε ζητήματα, το πρόβλημα παρουσιάζεται και πάλι κυρίως σε περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης. Όταν, δηλαδή, έπρεπε να αθροιστούν όλες οι συντάξιμες αποδοχές από όλα τα ταμεία (π.χ. ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, ΟΓΑ).
Αμφιβολίες υπάρχουν επίσης όταν ο ασφαλισμένος αναμένει ένα σύνολο αποδοχών πολύ υψηλότερο καθώς ήταν υψηλόμισθος, αλλά εν τέλει του αποδίδονται πολύ λιγότερα. Συνήθως εκεί έχει εφαρμοστεί το πλαφόν των εισφορίσιμων αποδοχών παλιών ασφαλισμένων του ΙΚΑ.
Αν μιλάμε όντως για τυπικό μισθωτό του ΙΚΑ, εκεί δεν υπάρχει πρόβλημα. Ωστόσο, πάλι υπάρχουν αμφιβολίες όταν βλέπουμε τέτοια μεγάλη απόκλιση για το εάν ο εργαζόμενος ενέπιπτε σε αυτό το καθεστώς και πλήρωνε όντως εισφορές για χαμηλότερο μέρος του μισθού του.
Επίσης, και εδώ είναι πιθανό να μην μετρηθούν οι εισφορές που πληρώθηκαν για κάποια εξαγορά – εφόσον βέβαια η εξαγορά έγινε μετά το 2002. Μικρότερες συντάξιμες αποδοχές οδηγούν σε χαμηλότερο μέσο συντάξιμο μισθό και άρα σε χαμηλότερη Ανταποδοτική σύνταξη.
3. Λάθος στους μήνες ασφάλισης από το 2002 – συντάξιμο μισθό
Ο συντάξιμος μισθός είναι το πηλίκο των συντάξιμων αποδοχών από το 2002 προς τους μήνες ασφάλισης από το 2002.
Στην παραπάνω περίπτωση το πρόβλημα ήταν ο αριθμητής του κλάσματος, δηλαδή των σύνολο των αποδοχών. Υπάρχει και ένα πιο κρυμμένο λάθος το οποίο δεν είναι εύκολο να το δούμε στην πρώτη ανάγνωση μιας απόφασης.
Αυτό είναι στο πόσοι μήνες υπολογίστηκαν από το 2002 και μετά.Εάν δηλαδή το σύνολο των αποδοχών είναι σωστό, αλλά διαιρέθηκε με μεγαλύτερο αριθμών μηνών – γιατί π.χ. κάποιος είχε πολλούς εργοδότες και κάθε έτος του μετρήθηκε για 600 ή 700 ημερομίσθια – τότε και πάλι ο συντάξιμος μισθός είναι πολύ μικρότερος.
Εκτός από τους πολλούς εργοδότες, λάθος μπορεί να γίνει και στις περιπτώσεις παράλληλης απασχόλησης από το 2017 όπου ο ασφαλισμένος μπορεί να πληρώνει ταυτόχρονα και ΙΚΑ και ΟΑΕΕ. Εκεί ο συνολικός χρόνος ασφάλισης δεν μετράει διπλός (πχ 300 ημέρες ΙΚΑ και 12 μήνες ΟΑΕΕ για κάθε έτος), αλλά θα πρέπει να υπολογιστεί σαν 300 ημέρες με αθροιστικές τις δύο αποδοχές.
4. Χαμηλά ποσοστά αναπλήρωσης
Το πιο κοινό λάθος στα ποσοστά αναπλήρωσης είναι να εκδίδεται μια απόφαση με τις διατάξεις του Ν. Κατρούγκαλου και όχι με τα αυξημένα ποσοστά του Ν. Βρούτση.
Αυτό το βλέπουμε συνήθως στις πιο παλιές περιπτώσεις που ”ξεπάγωσαν” από το 2018 και 2019. Ωστόσο, ο νόμος από τότε έχει αλλάξει και πολλοί ασφαλισμένοι θέλουν – και ορθά – όχι μόνο το σωστό ποσό στη σύνταξή τους αλλά και τα σωστά αναδρομικά από την ημερομηνία ισχύος του Ν. Βρούτση.
Άλλο σύνηθες λάθος είναι στις περιπτώσεις αυξημένου ποσοστού αναπλήρωσης λόγω αυξημένων εισφορών.
Σε πολλές παλιές ΔΕΚΟ, οργανισμούς αλλά και τράπεζες οι ασφαλισμένοι πλήρωναν κρατήσεις άνω του 20%. Με βάση τη νομοθεσία, δικαιούνται προσαύξηση στο ποσοστό αναπλήρωσής τους σε κάθε περίπτωση.
Εκτός, φυσικά, από τις περιπτώσεις Βαρέων ενσήμων κατά τις οποίες ο ασφαλισμένος βγήκε νωρίτερα στη σύνταξη και δεν δικαιούται την προσαύξηση από τις αυξημένες εισφορές του.
Για παράδειγμα :
Εάν κάποιος ασφαλισμένος πλήρωνε εισφορές για σύνταξη στο 32%, αντί για 20%, για 10 έτη δικαιούται:
10 έτη * 12 μονάδες * 0,075% = 9% επιπλέον ποσοστό αναπλήρωσης.
Σε ένα θεωρητικό συντάξιμο μισθό 1.000€ μιλάμε για απώλεια 90€ μηνιαίως μικτά.
Τι μπορεί να κάνει ο συνταξιούχος
Το όλο ζήτημα μπορεί εύκολα να εξελιχθεί σε μια ατέρμονη σειρά ενστάσεων και δικαστικών προσφυγών χωρίς όμως αυτό να είναι πάντα αιτιολογημένο.
Επειδή, όμως, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να υπάρχει κάποιο λάθος, αλλά, πάνω από όλα, ο ασφαλισμένος πρέπει να είναι σίγουρος για το τι δικαιούται και να μη ζει μόνιμα με την αμφιβολία, πρέπει να γίνει ένας έλεγχος σε κάθε περίπτωση.
Και μάλιστα το συντομότερο δυνατόν καθώς οι προθεσμίες για τυχόν ενστάσεις είναι μικρές
1. Αρχικά θα πρέπει ο ασφαλισμένος να ελέγξει εάν η προϋπηρεσία είναι σωστή. Λίγο ή πολύ όλοι γνωρίζουμε πόσα χρόνια ασφάλισης έχουμε
2. Στη συνέχεια, θα πρέπει να αναζητήσει μερικές βασικές αρχές του υπολογισμού των συντάξεων και να προσπαθήσει να εξάγει μερικά δικά του συμπεράσματα.
3. Εφόσον έχει απευθυνθεί σε κάποιον εξειδικευμένο Εργατολόγο για να προχωρήσει την αίτηση συνταξιοδότησης, σίγουρα θα πρέπει να τον συμβουλευτεί και να ζητήσει τη γνώμη του
4. Εάν, μετά και τα παραπάνω, υπάρχουν ακόμα αμφιβολίες, μπορεί να απευθυνθεί εκ νέου σε εξειδικευμένο Εργατολόγο για τη διαδικασία ένστασης και δικαστικής προσφυγής για να αποφασίσει ανάλογα με γνώση και του σχετικού κόστους και αμοιβών τα επόμενα βήματά του .
Ο Δημήτρης Περπατάρης είναι Δικηγόρος στον Άρειο Πάγο – Εργατολόγος
