Της Μαρία Στ.-Α. Θεοδωρίδου
Η επικουρική ασφάλιση θεσμοθετήθηκε για την αύξηση της κύριας σύνταξης του άμεσα ασφαλισμένου παρέχοντας συμπληρωματική προστασία έτσι ώστε να εξασφαλίζεται μια ικανοποιητική αναπλήρωση των εισοδημάτων του ασφαλισμένου όταν επέλθει ο ασφαλιστικός κίνδυνος του γήρατος, της αναπηρίας ή του θανάτου (για τους επιζώντες συζύγους και τα τέκνα αυτών).
Η επικουρική ασφάλιση είναι υποχρεωτική από 01/02/1983 για το σύνολο των μισθωτών, δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, όπως και για κατηγορίες αυτοαπασχολούμενων και ελεύθερων επαγγελματικών (μηχανικοί, δικηγόροι, βενζινοπώλες, κ.α.), ενώ είναι προαιρετική για τους υπόλοιπους αυτοαπασχολούμενους, ελεύθερους επαγγελματίες (π.χ. ιατροί, καταστηματάρχες, κ.λπ.) και αγρότες.
Οι επικουρικές συντάξεις παρέχονται από τον κλάδο Επικουρικής Ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ, ,το Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ), το οποίο παρέχει κρατική επικουρική σύνταξη στους γεννηθέντες μετά την 1.1.2004 καθώς και στους νεοεισερχόμενους, από 1.1.2022, στην αγορά εργασίας, με υποχρέωση υπαγωγής στην επικουρική) και τους λοιπούς εκτός e-ΕΦΚΑ επικουρικούς φορείς ασφάλισης (π. χ. ΕΔΟΕΑΠ, ΤΑΠΙΛΤ-ΑΤ, ΣΟΕΛ, ΤΕΑΥΦΕ,ΤΕΑΥΕΤ,ΤΕΑ-ΕΑΠΑΕ, ΕΤΕΑΠΕΠ κ.λ.π.).
Προϋποθέσεις συνταξιοδότησης:
Οι ασφαλισμένοι στην επικουρική ασφάλιση του e-ΕΦΚΑ δικαιούνται επικουρική σύνταξη λόγω γήρατος εφόσον έχουν συμπληρώσει 4.500 ημέρες εργασίας ή 15 έτη εργασίας και έχουν δικαιωθεί σύνταξης για την ίδια αιτία από τον κύριο φορέα. Για την συμπλήρωση των 4.500 ημερών εργασίας εφαρμόζονται: α) οι διατάξεις του άρθρου 19 του ν. 4387/2016 για χρόνο ασφάλισης εντός του e-ΕΦΚΑ σε τ. φορείς επικουρικής ασφάλισης, κλάδους και λογαριασμούς, δηλαδή διαδοχικής και παράλληλης ασφάλισης β) οι διατάξεις του ν.δ. 4202/1961 περί διαδοχικής ασφάλισης και του άρθρου 4 του ν. 4225/2014 (φορείς επικουρικής ασφάλισης εκτός e-ΕΦΚΑ π.χ. επαγγελματικά ταμεία) ή και γ) συνδυαστικά οι προηγούμενες δυο περιπτώσεις.
Εφόσον ο ασφαλισμένος έχει δικαιωθεί μειωμένης σύνταξης στον κύριο φορέα, η μείωση εφαρμόζεται με το ίδιο ποσοστό και στην επικουρική σύνταξη στο τμήμα εκείνο που αφορά τον χρόνο ασφάλισης μέχρι την 31/12/2014 χωρίς να εξετάζεται κατά την απονομή η ύπαρξη ασφαλιστικού δεσμού.
Στις περιπτώσεις αίτησης απονομής σύνταξης λόγω ανικανότητας ή λόγω θανάτου οι ασφαλισμένοι δικαιούνται επικουρική σύνταξη εφόσον έχουν συμπληρώσει τον απαιτούμενο χρόνο ασφάλισης για θεμελίωση του κύριου και στον επικουρικό φορέα.
Διαφορετικά πλασματικά έτη
Οι πλασματικοί χρόνοι που μπορούν να συνυπολογιστούν στην επικουρική σύνταξη, με εξαγορά, και δεν είναι ίδιοι για κάθε επικουρικό ταμείο αλλά κρίνεται ανά περίπτωση, είναι όσοι προβλέπονται στα άρθρα 40 και 47 του ν. 2084/1992 (Α’ 165), στο άρθρο 20 του ν. 3232/2004 (Α’ 48), στην παρ. 7 του άρθρου 41 του ν. 3996/2011 (Α’ 170), στην περίπτωση β’ της παρ. 1 του άρθρου 15 και στην περίπτωση γ’ της παρ. 1 του άρθρου 34 του ν. 4387/2016. Στην περίπτωση θεμελίωσης δικαιώματος σε επικουρική σύνταξη με αναγνώριση, κατόπιν εξαγοράς, χρόνων ασφάλισης των ανωτέρω διατάξεων, το οφειλόμενο ποσό εξαγοράς, εφόσον δεν υπερβαίνει το ποσό των τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ, συμψηφίζεται ή παρακρατείται από το σύνολο των δικαιούμενων ποσών επικουρικής σύνταξης. Εφόσον το οφειλόμενο ποσό εξαγοράς υπερβαίνει τις τρεις χιλιάδες (3.000) ευρώ, κατά το μέρος που υπερβαίνει τις τρεις χιλιάδες (3.000) ευρώ εξοφλείται εφάπαξ πριν την έκδοση της απόφασης συνταξιοδότησης, κατά δε το υπόλοιπο μέρος συμψηφίζεται ή παρακρατείται από το σύνολο των δικαιούμενων ποσών επικουρικής σύνταξης.
Οι ασφαλισμένοι μπορούν να λάβουν επικουρική σύνταξη από τον Κλάδο Επικουρικής Ασφάλισης e-ΕΦΚΑ ακόμη κι αν έχουν οφειλές με συμψηφισμό αυτών με τις επικουρικές συντάξεις που δικαιούνται από τον Κλάδο (άρθρο 46 του ν. 4670/2020).
Οι ασφαλισμένοι του Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (Τ.Ε.Κ.Α.), που έχουν συμπληρώσει χρόνο ασφάλισης σε αυτό τουλάχιστον δεκαπέντε (15) ετών, δικαιούνται ισόβια μηνιαία επικουρική σύνταξη γήρατος, εφόσον συνταξιοδοτηθούν για την αυτή αιτία από τον φορέα κύριας ασφάλισής τους (άρθρο 52 του ν. 4826/2021). Ενώ δικαιούνται μηνιαία επικουρική σύνταξη αναπηρίας ή θανάτου , εφόσον λαμβάνουν σύνταξη για την αυτήν αιτία από τον φορέα κύριας ασφάλισής τους και για όσο χρόνο διαρκεί η καταβολή αυτής (άρθρο 54 και 55 του ν. 4826/2021).
Για τους λοιπούς εκτός e-ΕΦΚΑ επικουρικούς φορείς ασφάλισης ισχύουν οι προϋποθέσεις που προβλέπονται από τα καταστατικά των ταμείων τους και δε σχετίζονται με αυτές που ισχύουν στην επικουρική ασφάλιση του e-ΕΦΚΑ.
Τρόπος υπολογισμού:
Για τους ασφαλισμένους του e-ΕΦΚΑ μέχρι την 31/12/2013, οι οποίοι καταθέτουν αίτηση συνταξιοδότησης, από 01-01-2015 και εφεξής, εφαρμόζεται ένα μικτό σύστημα υπολογισμού η οποία αποτελείται από δύο τμήματα:
– Το πρώτο τμήμα αφορά το χρόνο ασφάλισης έως τις 31/12/2014 και προκύπτει από τον ακόλουθο τύπο: έτη ασφάλισης Χ 0,45 % Χ συντάξιμες αποδοχές.
– Το δεύτερο τμήμα αφορά στο χρόνο ασφάλισης από 01/01/2015 και εφεξής, και σε αυτό εφαρμόζεται το σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης (NDC), όπως και στους ασφαλισμένους μετά την 01/01/2014.
Για τους ασφαλισμένους στο Τ.ΕΚ.Α., η επικουρική σύνταξη γήρατος υπολογίζεται με βάση τις τεχνικές παραμέτρους που ισχύουν κατά την ημερομηνία υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης στο Ταμείο ή κατά τη συμπλήρωση του γενικού ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης, κατά περίπτωση. Το ύψος της μηνιαίας επικουρικής σύνταξης γήρατος των ασφαλισμένων που πληρούν τις προϋποθέσεις, υπολογίζεται με βάση το υπόλοιπο του ατομικού λογαριασμού κάθε ασφαλισμένου κατά την κατάργησή του, λαμβανομένου υπόψη ιδίως του πίνακα θνησιμότητας που στηρίζεται σε εγκεκριμένους αναλογιστικούς πίνακες και του προεξοφλητικού επιτοκίου . Για τον υπολογισμό της επικουρικής σύνταξης αναπηρίας, το υπόλοιπο του ατομικού λογαριασμού του ασφαλισμένου δεν μπορεί να υπολείπεται του κεφαλαίου που θα είχε συσσωρευτεί στην περίπτωση ασφαλισμένου στο Ταμείο με δεκαπέντε (15) έτη ασφάλισης και αποδοχές ίσες με τον νομοθετημένο κατώτατο μισθό υπαλλήλου για πλήρη απασχόληση, όπως αυτός έχει διαμορφωθεί κατά την επέλευση του κινδύνου. Σε αντίθετη περίπτωση, η διαφορά καλύπτεται με μεταβίβαση από τον Κρατικό Προϋπολογισμό (άρθρο 54 του ν. 4826/2021).Τα ανωτέρω ισχύουν και για την σύνταξη λόγω θανάτου ασφαλισμένου (άρθρο 55 του ν. 4826/2021).
Για τους λοιπούς εκτός e-ΕΦΚΑ επικουρικούς φορείς ασφάλισης ο τρόπος υπολογισμού των συντάξεων περιγράφεται στα καταστατικά τους ενώ υπόκεινται στις προβλεπόμενες από τις ετήσιες αναλογιστικές μελέτες του κάθε Ταμείου αναπροσαρμογές.
Έναρξη συνταξιοδότησης:
Για την απονομή επικουρικής σύνταξης απαραίτητη είναι η υποβολή αιτήματος ταυτόχρονα με την αίτηση της κύριας. Παρόλο που στους εντός e-ΕΦΚΑ επικουρικούς φορείς ασφάλισης δίνεται η δυνατότητα να υποβληθεί αίτημα επικουρικής σύνταξης εντός τριμήνου από την κοινοποίηση της απόφασης της κύριας σύνταξης και η έναρξη να ανατρέξει σε προγενέστερο χρονικό διάστημα και ειδικότερα στην ημερομηνία έναρξης της κύριας , αυτό δε συνίσταται καθώς μπορεί να απολεσθεί χρόνος και δικαιώματα. Για παράδειγμα αν σε κάποιον υπολείπεται χρόνος επικουρικής ασφάλισης και αυτός πρέπει να συμπληρωθεί με προαιρετική ασφάλιση αν η αίτηση υποβληθεί εντός της τρίμηνης προθεσμίας, από την κοινοποίηση της απόφασης της κύριας σύνταξης η έναρξη προαιρετικής ασφάλισης δε μεταφέρεται σε προγενέστερη ημερομηνία από αυτήν του αιτήματος απονομής καθώς η έναρξη της προαιρετικής ασφάλισης καθορίζεται αυστηρά από την ημερομηνία υποβολής του σχετικού αιτήματος (παρ. 5, άρθ. 18, ν.4387/16) και δεν μεταφέρεται σε προγενέστερο αυτής χρόνο. Τέλος θα πρέπει να σημειωθεί ότι η τρίμηνη προθεσμία αρχίζει από την ημερομηνία της αρχικά εκδοθείσας ηλεκτρονικής απόφασης της κύριας σύνταξης και όχι από την ημερομηνία έκδοσης τυχόν τροποποιητικής απόφασης.
Η Μαρία Στ.-Α. Θεοδωρίδου είναι Δικηγόρος Αθηνών
