• Είναι μια μάχη για να αποδοθεί η αξία και η σημασία της εργασίας κάθε ενός συνταξιούχου που συνεισέφερε αδιάκοπα στην ανάπτυξη και την πρόοδο αυτής της χώρας
Του Κώστα Τσουκαλά*
Αυτές τις μέρες βρισκόμαστε σε ένα πολύ κρίσιμο σταυροδρόμι για τη δικαιοσύνη και τα δικαιώματα των συνταξιούχων στην χώρα μας, δικαιώματα που έχουν κερδηθεί με συνεχή αγώνα και αφοσίωσή στην καθημερινή εργασία δεκαετιών. Το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο αναμένεται να αποφασίσει για τα αναδρομικά που έχουν αφαιρεθεί από τις συντάξεις κατά την κρίσιμη περίοδο των μνημονίων στην χώρα μας. Μία απόφαση που θα αποτελέσει σταθμό και που θα καθορίσει το μέλλον της κοινωνικής δικαιοσύνης στη χώρα μας.
Η μάχη για τη δικαιοσύνη δεν είναι μόνο νομική αλλά και ηθική. Είναι μια μάχη για να αποδοθεί η αξία και η σημασία της εργασίας κάθε ενός συνταξιούχου που συνεισέφερε αδιάκοπα στην ανάπτυξη και την πρόοδο αυτής της χώρας και προσδοκούσε πως όταν θα ερχόταν ο ασφαλιστικός κίνδυνος του γήρατος η οργανωμένη κοινωνία δεν θα τον άφηνε αβοήθητο να μάχεται με την ακρίβεια χωρίς να δύναται να εξασφαλίσει ούτε τα αναγκαία προς το ζην.
Το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, το οποίο συγκροτήθηκε σύμφωνα με το άρθρο 100 του Συντάγματος συνεδρίασε στις 17 Απριλίου 2024 προκειμένου να αποφανθεί για τη συνταγματικότητα των περικοπών στα δώρα και τα επιδόματα,
Τι είναι όμως το ΑΣΕΔ που εσχάτως ήρθε στην κοινή γνώμη και οι συνταξιούχοι ακούν για εκείνο σε όλα τα μέσα ενημέρωσης. Το ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο θεσπίσθηκε με το άρθρο 100 του Συντάγματος και είναι το Ανώτατο Δικαστήριο του οποίου ο ρόλος είναι να αποφασίζει περί συνταγματικότας ενός νόμου όταν για αυτόν τον νόμο έχουν εκδοθεί αποφάσεις από Δικαστήρια διαφορετικής δικαιοδοσίας (π.χ. Άρειος Πάγος και Συμβούλιο της Επικρατείας όπως στην προκείμενη περίπτωση) οι οποίες κρίνουν διαφορετικά ως προς την συνταγματικότητα ενός νόμου. Η υπόθεση των περικοπών λοιπόν έφτασε να συζητηθεί από το ΑΕΔ διότι υπήρχε διχογνωμία μεταξύ ΣΤΕ και Αρείου Πάγου στις κρίσεις του περί της συνταγματικότητας. Αρχικά οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας έκριναν όχι μόνο ότι είναι αντίθετες στο σύνταγμα οι παραπάνω περικοπές αλλά και ότι παραβιάζουν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Αντίθετα η απόφαση του Αρείου Πάγου δεν περιλαμβάνει τέτοια κρίση ενώ το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο δεν έχει την αρμοδιότητα να επιλύσει αυτή την διαφωνία περί παραβίαση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Βασική σκέψη του Αρείου Πάγου ήταν πως οι περικοπές ήταν το μόνο μέτρο για την διάσωση της ελληνικής οικονομίας που αντιμετώπιζε έντονα προβλήματα και πως δεν απαιτούνταν ειδικές αναλογιστικές μελέτες.
Πως προκλήθηκε
Την δίκη προκάλεσε η υπόθεση ενός συνταξιούχου του Μετοχικού Ταμείου Υπαλλήλων της Τράπεζας της Ελλάδος ο οποίος με αγωγή του ζητούσε να του καταβάλει η Τράπεζα της Ελλάδος τα ποσά που αντιστοιχούν στις μειώσεις του Ν.4093 ΙΑ 6, δηλαδή τα Δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα και το επιδόματα Αδείας. Στην υπόθεση αυτή εκδόθηκε, τελικώς, η με αριθμό 1500/2023 απόφαση του β2 τμήματος του Αρείου Πάγου υπόθεση με την οποία απέρριψε τα αιτήματα του κρίνοντας συνοπτικά ότι οι περικοπές δυνάμει των Δώρων Χριστουγέννων και Πάσχα και Επιδομάτων αδείας είναι συνταγματικές προσθέτοντας ακόμη σε κάθε περίπτωση ότι ησύνταξη του ακόμα και μετά τις περικοπές είναι αυξημένη σε σχέση με τις συντάξεις του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ.
Στην εν λόγω δίκη ως είχαν δικαίωμα άσκησαν παρέμβαση υπέρ του Συνταξιούχου και συμμετείχαν περισσότερες από 14 συνδικαλιστικές οργανώσεις συνταξιούχων καθώς και μεμονωμένα πρόσωπα – συνταξιούχοι. Από την άλλη ο E-ΕΦΚΑ άσκησε πρόσθετη παρέμβαση υπέρ της Τραπέζης της Ελλάδας και κατά του συνταξιούχου. Μετά την συνεδρίαση του ΑΕΔ οφείλουμε να ενημερώσουμε τους συνταξιούχους που αγωνιούν πως η εισήγηση στο Δικαστήριο έχει το χαρακτήρα του εντοπισμού των νομικών ζητημάτων που κατά κύριο λόγο θα απασχολήσουν το Δικαστήριο και δεν αποτελεί προ απόφαση για την τελική κρίση ούτε απαραίτητα την άποψη του εισηγητή δικαστή ενώ σε κάθε δεν δεσμεύει ως προς τίποτα ούτε τον εισηγητή ούτε τον δικαστήριο.
Παρόλα αυτά είναι άξιο λόγου ότι η εισήγηση εντόπισε καταρχήν ότι υφίσταται ζήτημα ως προς το παραδεκτό της παραπομπής προς το ΑΕΔ, δηλαδή στο άν είναι η παρούσα υπόθεση εμπίπτει στα ζητήματα που δύναται να επιλύσει τελειωτικά και με ισχύ νόμου το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο σύμφωνα με το άρθρο 100 του Συντάγματος. Το ζήτημα του παραδεκτού εντοπίζεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Μετοχικού Ταμείου Υπαλλήλων της Τραπέζης της Ελλάδος, κυρίως ότι δεν ανήκει στο δημόσιο όπως ο ΗΕΦΚΑ που είναι νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου αλλά μια ανώνυμη εταιρεία, δηλαδή η Τράπεζα της Ελλάδος, το ότι τα δώρα δεν προβλέπονται από το νόμο από συλλογική Σύμβαση Εργασίας, η οποία σημειωτέο είναι μεταγενέστερη του Ν.4093/12, ενώ περισσότερο στο Δικαστήριο ακούστηκε και ο προβληματισμός ότι δεν υφίσταται η βασική προϋπόθεση παραπομπής στο Α.Ε.Δ που είναι οι αντίθετες δικαστικές κρίσεις για την ίδια διάταξη και μόνο διότι από την μια η απόφαση του Αρείου Πάγου κρίνει μόνο για τον Ν.4093/12 ΙΑ6 ενώ από την άλλη στην κρίση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας περιλαμβάνονται όλοι οι μνημονιακοί νόμοι που προέβλεπαν περικοπές στις συντάξεις.
Στην συγκεκριμένη δικαστική διαμάχη ο συνταξιούχους και όλοι οι υπέρ του παρεμβαίνοντες υποστήριξαν την ορθότητα των αποφάσεων της ολομελείας του ΣτΕ (2287/15 κλπ) με διάφορα επιχειρήματα με βάση το Σύνταγμα, την Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αλλά και πραγματικά στοιχεία όπως είναι ότι έχουν περάσει σχεδόν 12 έτη από την κατάργηση των δώρων και 9 έτη από την διάγνωση της αντισυνταγματικότητας από την Ολομέλεια του ΣτΕ, ότι το κράτος όχι μόνο υποσχέθηκε και δεσμεύτηκε προς τους συνταξιούχους πως θα τους επιστρέψει τα χρήματα και ότι θα σεβαστεί τις αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (2287/15 επόμενες) αλλά περισσότερο τους απέτρεπε να ασκήσουν αγωγές με αυτό το αίτημα. Η Τράπεζα και ο ΕΦΚΑ από την άλλη υποστήριξαν ενώπιον του δικαστηρίου ότι η αίτηση είναι απαράδεκτη και ότι ο νόμος είναι σύμφωνος με το Σύνταγμα, επικαλέστηκε δε διάφορα επιχειρήματα ενώ ακούστηκε και ο ισχυρισμός ότι εφόσον η μηνιαία σύνταξη που απομένει είναι ίση με το 40% του μισθού που είχε ως εργαζόμενος τότε δεν τίθεται ζήτημα αντισυνταγματικότητας των όποιων περικοπών, καθότι δύναται να διαβιώσει και δεν αποτελεί δυσανάλογο μέτρο η περικοπή.
Πρωτεύων ερώτημα
Βασικό και πρωτεύον ερώτημα για την έκβαση της υπόθεσης αποτελεί αν το ΑΕΔ κρίνει εάν η υπόθεση εισήχθη παραδεκτά ενώπιον του, εάν κρίνει ότι είναι απαράδεκτη αυτό συνεπάγεται ότι τα πράγματα παραμένουν ως έχουν για τους συνταξιούχους, όσοι ασκήσαν αγωγές ενώπιον των Διοικητικών Δικαστηρίων κατά το παρελθόν, εύλογα προσδοκούν να δικαιωθούν για το γνωστό 11μηνο, ενώ ταυτόχρονα όσοι άσκησαν αγωγές ενώπιον των Πολιτικών Δικαστηρίων έχουν να αντιμετωπίσουν μια δυσμενή νομολογία του Αρείου Πάγου.
Εάν όμως όντως το ΑΕΔ κρίνει πως παραδεκτά εισήχθη ενώπιον του η διαφορά υπάρχουν δύο πιθανά σενάρια για τους συνταξιούχους της χώρας. Το πρώτο να επιλυθεί η διαφωνία μεταξύ της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας και του Β2 τμήματος του Αρείου Πάγου, υπέρ της συνταγματικότητας του Ν.4093/12 ΙΑ6 αυτό συνεπάγεται αυτόματα την, καταρχήν, απώλεια των δώρων για όλους τους συνταξιούχους, διότι η απόφαση είναι δεσμευτική για όλα τα Δικαστήρια, ενώ η μόνη νομική βάση που θα μπορούσε ενδεχομένως να είχε προοπτική για τις αξιώσεις τους θα ήταν η επίκληση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου με όποιες δυσκολίες αυτή παρουσιάζει.
Σε κάθε περίπτωση οι εκκρεμείς αγωγές των συνταξιούχων πρέπει να “ξεπαγώσουν” και στην συνέχεια να εκδοθεί μια απόφαση η οποία θα απορρίπτει το αίτημα των Δώρων εκτός αν πείσει το Δικαστήριο η νομική για παραβίαση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Το δεύτερο να επιλυθεί η διαφωνία μεταξύ της απόφασης της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας και του Β2 τμήματος του Αρείου Πάγου κατά της συνταγματικότητας και να διαγνωσθεί ο νόμος 4093/12 ΙΑ6 ως αντισυνταγματικός, αυτό το ενδεχόμενο συνεπάγεται πρώτον ότι όλες οι αγωγές των συνταξιούχων ενώπιον όλων των Δικαστηρίων πρέπει να “ξεπαγώσουν” και να εκδοθούν αποφάσεις οι οποίες θα κάνουν αποδεκτό το αίτημα για Ν.4093/12 ΙΑ6.
Όλος ο νομικός κόσμος της χώρας αναμένει με μεγάλο ενδιαφέρον και προσοχή την απόφαση του ΑΕΔ και κυρίως οι συνταξιούχοι που σε αυτή στηρίζουν την διαβίωση τους. Το εισόδημα τους άλλωστε εξανεμίζεται τις πρώτες ημέρες κάθε μήνα και δυστυχώς πολλοί δεν δύνανται να εξασφαλίσουν ούτε τα προς το ζην. Στην παρούσα κατάσταση την λύση όφειλε να δώσει με πολιτική απόφαση η κυβέρνηση, χωρίς να περιμένει τις δικαστικές αποφάσεις και να μην παλινωδεί θέτοντας εμπόδια στην διεκδίκηση των αυτονόητων δικαιωμάτων των συνταξιούχων της χώρας.
• Ο Κώστας Τσουκαλάς είναι Δικηγόρος-Εργατολόγος-Υποψήφιος Ευρωβουλευτής με το ΠΑΣΟΚ
