- Η κυβέρνηση επιβάλλεται στο άμεσο μέλλον, όπως άλλωστε είχε υποσχεθεί προεκλογικά, να καταργήσει τις παραπάνω διατάξεις του νόμου Κατρούγκαλου 4387/2016 που δυστυχώς έχουν ενσωματωθεί στη νεώτερη εκδοχή του, τον ισχύοντα νόμο Βρούτση 4670/2020.
Του Αλέξη Π. Μητρόπουλου*
O ν. 4670/2020 (ΦΕΚ Α’ 43) σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί νομοθετική πρόταση, υποστηρικτική του θεσμού τής Κοινωνικής Ασφάλισης ή τής βιωσιμότητας του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης (ΣΚΑ). Αντίθετα αποτελεί ασφαλιστική ΑΝΤΙμεταρρύθμιση που απαξιώνει περαιτέρω τον σημαντικότερο και κοινωνικότερο θεσμό του σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους.
Είναι πασιφανές ότι ο ν. 4670/2020 είναι ένας βαθιά νεοφιλελεύθερος, δομικός νόμος. Προϋποθέτει, διατηρεί, θωρακίζει και ενισχύει θεσμικά τον «νόμο Κατρούγκαλου» 4387/2016 (ΦΕΚ Α’ 85). Κρατάει, «πατά» και οικοδομείται πάνω στις βασικές δομικές του αρχές, αφού αποτελεί ολιστική και απόλυτη συνέχειά του.
Στο προηγούμενο φύλο είδαμε τις 6 πρώτες κοινές αρχές των νόμων Κατρούγκαλου και Βρούτση. Σήμερα θα αναλύσουμε τις υπόλοιπες επτά. Αναλυτικά:
7η) Ο ν. 4670/2020 ΔΙΑΤΗΡΕΙ την κατάργηση των κατωτάτων ορίων στις επικουρικές συντάξεις, που επέβαλε ο «νόμος Κατρούγκαλου» (άρθρο 96 παρ. 5 ν. 4387/2016). ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΕΙ και ΔΙΑΤΗΡΕΙ τις μεγάλες μειώσεις των κατωτάτων ορίων στις κύριες συντάξεις (από 492 € σε 384 και 345 €, αντίστοιχα).
Ο ν. 4670/2020 θεωρεί δεδομένη την κατάργηση των κατώτατων ορίων στις κύριες συντάξεις, που, μέχρι την ψήφιση του γ’ Μνημονίου και του «νόμου Κατρούγκαλου», ήσαν τουλάχιστον κατά 100 € υψηλότερες (492 €) από τις αντίστοιχες εθνικές τού «νόμου Κατρούγκαλου» ύψους 384 και 345 €, αντίστοιχα.
Επίσης, ο ν. 4670/2020 θεωρεί δεδομένη και ισχύουσα την κατάργηση των κατώτατων ορίων στις επικουρικές συντάξεις, που επέβαλε ο «νόμος Κατρούγκαλου» με τη διάταξη της παρ. 5 του άρθρου 96, σύμφωνα με την οποία «Από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου, το ΕΤΕΑ χορηγεί αποκλειστικά την επικουρική σύνταξη, όπως ρυθμίζεται με τις διατάξεις του άρθρου αυτού και καταργείται κάθε άλλη γενική ή ειδική διάταξη. Από την έναρξη ισχύος του παρόντος οι διατάξεις που προβλέπουν κατώτατα όρια επικουρικών συντάξεων καταργούνται και η χορήγηση της επικουρικής σύνταξης γίνεται αποκλειστικά με τους όρους του παρόντος.».
8η) Ο ν. 4670/2020 ΔΙΑΤΗΡΕΙ ως ελάχιστο χρόνο ασφάλισης για τη χορήγηση της πλήρους εθνικής σύνταξης την 20ετία ασφαλιστικού βίου (6.000 ημέρες ασφάλισης), όπως είχε θεσπίσει ο «νόμος Κατρούγκαλου» (άρθρο 7 παρ.6 ν.4387/2016).
Η επιλογή αυτή του ν. 4387/2016, την οποία προστατεύει και ενισχύει θεσμικά ο ν. 4670/2020, κατ’ουσίαν σημαίνει αύξηση των ορίων εργασίας και ηλικίας για τη λήψη πλήρους εθνικής σύνταξης αφού, από 15 χρόνια που ήταν ο θεμελιωτικός ελάχιστος χρόνος (4.500 ΗΑ) με τον ν. 4387/2016 και παγιώνεται τώρα με τον ν. 4670/2020 ανέρχεται στα 20 χρόνια (6.000 ΗΑ).
Σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 6 του ν. 4387/2016 «Για την πρώτη εφαρμογή του νόμου αυτού η εθνική σύνταξη ορίζεται σε τριακόσια ογδόντα τέσσερα (384) ευρώ μηνιαίως και καταβάλλεται ακέραια εφόσον έχουν συμπληρωθεί τουλάχιστον 20 έτη ασφάλισης. Το ποσό της εθνικής σύνταξης βαίνει μειούμενο κατά 2% για κάθε έτος ασφάλισης που υπολείπεται των 20 ετών, εφόσον έχουν συμπληρωθεί τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης. Η εθνική σύνταξη αναπροσαρμόζεται, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παράγραφο 3 του άρθρου 14 του παρόντος.». Με τη διάταξη αυτή είχαμε στην ουσία έμμεση αύξηση των ορίων ηλικίας για θεμελίωση του δικαιώματος για λήψη κατώτατης σύνταξης.
Τα μεγάλα θύματα αυτού του μεταρρυθμιστικού …οίστρου των Κατρούγκαλου και Βρούτση είναι ότι όσοι/όσες στη νέα αγορά εργασίας δεν καταφέρουν να συμπληρώνουν τις ελάχιστες προϋποθέσεις για τη λήψη της πλήρους εθνικής σύνταξης (384€) με 20 χρόνια ασφάλισης (6.000 ΗΑ) ή της μειωμένης εθνικής σύνταξης (345€) με 15 χρόνια (4.500 ΗΑ), τίθενται αυτομάτως εκτός συστήματος αφού δεν πληρούν τη βασική προϋπόθεση για θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος.
Και αυτό το «διακομματικό» μέτρο ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ λαμβάνεται με συνείδηση του ότι, καθ’ όλη τη διάρκεια της μνημονιακής κρίσης που δυστυχώς συνεχίζεται με μεγαλύτερη ένταση μετά την εμφάνιση του κορωνοϊού, πολλοί συμπολίτες μας (και κυρίως οι γυναίκες) τέθηκαν βίαια εκτός αγοράς εργασίας και συστήματος ασφάλισης και θα εξακολουθούν να βρίσκονται χωρίς ενεργό εργασιακό-ασφαλιστικό βίο για πολλά δυστυχώς χρόνια.
Μέχρι το γ’ Μνημόνιο ο θεμελιωτικός χρόνος για συνταξιοδότηση είχε οριστεί στα 15 χρόνια (ή 4.500 ημέρες ασφάλισης). Αλλά και με αυτά τα θεσπισμένα όρια, το 22% περίπου των ασφαλισμένων δεν έφτανε ποτέ στην πολυπόθητη σύνταξη! Γι’ αυτό διάφορες συλλογικότητες κυρίως της Αριστεράς, αλλά και ορισμένα Συνδικάτα, ζητούσαν ανέκαθεν να θεσπιστεί η λεγόμενη «αναλογική σύνταξη», ώστε, μετά από 8-10 χρόνια πλήρους ασφάλισης (ή πάνω από 2.400-3.000 ΗΑ κατά περίπτωση), να δινόταν η δυνατότητα και στους «απόβλητους» της αγοράς εργασίας να παίρνουν μια μικρή αναλογική σύνταξη.
9η) Ο ν. 4670/2020 ΔΙΑΤΗΡΕΙ τον ιδιότυπο κοινωνικό ρατσισμό εις βάρος των αναπήρων-συνταξιούχων, των ομογενών και αλλοδαπών ασφαλισμένων και ανασφαλίστων υπερηλίκων, όπως και ο ν. 4387/2016.
Ο ν. 4670/2020 δίνει συνέχεια και θωρακίζει θεσμικά την πρωτοφανή σε θεσμική βαρβαρότητα διάταξη του ν. 4387/2016 εις βάρος των ΑμΕΑ συνταξιούχων, οι οποίοι, ανάλογα με τα διαρκώς αναθεωρούμενα προς τα κάτω ποσοστά αναπηρίας, λαμβάνουν κλιμακούμενη τη λεγόμενη «εθνική σύνταξη».
Και αυτή η νέα «μεταρρύθμιση» Βρούτση διατηρεί την ακραία θεσμική επιλογή που εισήγαγε και εφήρμοσε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ με το γ’ Μνημόνιο (ν. 4336/2015) αλλά κυρίως με τον «νόμο Κατρούγκαλου» (ν. 4387/2016), στο άρθρο 7 (παρ. 4) του οποίου ορίζεται ότι: «Στους συνταξιούχους που λαμβάνουν μειωμένη σύνταξη λόγω ανικανότητας με ποσοστό ανικανότητας από 67% έως και 79,99% χορηγείται το 75% της εθνικής σύνταξης και με ποσοστό ανικανότητας από 50% έως και 66,99% χορηγείται το 50% αυτής. Στους συνταξιούχους που λαμβάνουν μειωμένη σύνταξη λόγω ανικανότητας με ποσοστό ανικανότητας έως 49,99% χορηγείται το 40% της εθνικής σύνταξης. Στους συνταξιούχους με ποσοστό ανικανότητας 80% και άνω χορηγείται το πλήρες ποσό της εθνικής σύνταξης.». Αυτή την πρωτοφανή σε βαρβαρότητα διάταξη, που είχε θεσπίσει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ τον Μάιο του 2016, η σημερινή κυβέρνηση δυστυχώς την αποδέχεται και συνεχίζει τη νομική της ισχύ!
Ιδιαίτερα σκληρή συμπεριφορά επιφύλαξαν η Τρόικα των δανειστών και οι μνημονιακές κυβερνήσεις (κυρίως η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ) στις συντάξεις αναπηρίας, στις συντάξεις λόγω θανάτου (χηρείας), συντάξεις ομογενών, αλλοδαπών και ανασφάλιστων υπερηλίκων καθώς στα κοινωνικά επιδόματα και στον θεσμό της προσωρινής σύνταξης.
10η) Ο ν. 4670/2020 ΔΙΑΤΗΡΕΙ και ΕΝΙΣΧΥΕΙ τον θεσμό τής ανταποδοτικής σύνταξης με βάση τις αποδοχές τού συνόλου τού εργασιακού βίου, όπως θεσπίστηκε με τον ν. 4387/2016.
Αυτός ο θεσμός είναι η εφαρμογή τού απόλυτου νεοφιλελευθερισμού στο Ελληνικό Σύστημα Συντάξεων. Πρόκειται περί μιας ακραίας νεοφιλελεύθερης αρχής-«θεσμού» που οδηγεί σε δραστική μείωση τις συντάξεις. Σύμφωνα με υπολογισμούς της ΕΝΥΠΕΚΚ, μετά το 2028 ο μέσος όρος των συντάξεων θα είναι 500-600 ευρώ (βλ. την από 13-6-2022 ανακοίνωση της ΕΝΥΠΕΚΚ).
Αυτή την αρχή προσπάθησε να επιβάλλει η Θάτσερ στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά εν τέλει υποχώρησε υπό την πίεση των γενικευμένων απεργιών και της μεγάλης κοινωνικής αναταραχής που δημιουργήθηκε, κάτι που επαναλαμβάνεται και σήμερα για την ίδια αιτία με το σχέδιο Μακρόν.
Αυτή την ακραία νεοφιλελεύθερη συνταξιοδοτική αρχή επέβαλε δυστυχώς στη χώρα μας η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Η αρχή αυτή στην ουσία ακυρώνει όλα τα συστήματα που ισχύουν στις ευρωπαϊκές χώρες και ίσχυαν και στη χώρα μας πριν το γ’ Μνημόνιο (ν. 4336/2015) και τον ν. 4387/2016. Δηλαδή, αντί του «μισθού αναφοράς» τού τελευταίου μήνα ή χρόνου ή, εν πάση περιπτώσει, της καλύτερης πενταετίας, ο ν. 4387/2016 και τώρα το γνήσιο «τέκνο» του, ο ν. 4670/2020, επιμένει ως βάση υπολογισμού τής σύνταξης να λαμβάνεται ο μέσος μισθός τού συνόλου του εργασιακού βίου από το 2002 μέχρι το έτος υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης.
Με αυτό το νεοφιλελεύθερο και ετεροχρονισμένο τέχνασμα, οι συντάξεις μειώνονται δραστικά αφού, στα κύρια ευρωπαϊκά συστήματα μισθοδοσίας και ασφάλισης, οι καταληκτικοί μισθοί είναι πάντα οι πιο ώριμοι, οι πιο υψηλοί κι επομένως αποδίδουν μεγαλύτερη σύνταξη.
11η) Ο ν. 4670/2020 ΑΓΝΟΕΙ και περιφρονεί, όπως και ο νόμος Κατρούγκαλου (ν. 4387/2016), τις δικαστικές αποφάσεις και Εκθέσεις Ανεξάρτητων Αρχών (Συνήγορος του Πολίτη) που δικαίωσαν τους συνταξιούχους και ιδιαίτερα τις υπ’αριθ. 2287/2015 ΟλΣτΕ και 244/2017 ΟλΕλΣυν.
Όμως και οι δύο κυβερνήσεις των Μνημονίων (ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ-ΠΑΣΟΚ), όχι μόνο δεν εφήρμοσαν τις αποφάσεις που δικαίωσαν τους συνταξιούχους (όπως τις υπ’ αριθ. 2287-2288/2015 αποφάσεις Ολομέλειας ΣτΕ και την υπ’ αριθ. 244/21017 απόφαση Ολομέλεια Ελεγκτικού Συνεδρίου), αλλά έκαναν τα πάντα για να τις ανατρέψουν.
Τα κατάφεραν τελικά, όταν εκδόθηκαν οι υπ’ αριθ. 1888-1891/2019 και 1439/2020 αποφάσεις από την Ολομέλεια ΣτΕ και οι υπ’ αριθ. 1389/2021 και 1477/2021 αποφάσεις από την Ολομέλεια Ελεγκτικού Συνεδρίου, οι οποίες ανέτρεψαν προηγούμενες δικές τους αποφάσεις που είχαν δικαιώσει τους συνταξιούχους!
Συγκεκριμένα η υπ’ αριθ. 1439/2020 απόφαση Ολομέλειας ΣτΕ, που επιδίκασε στους συνταξιούχους τα αναδρομικά μόνο τού 11μήνου (Ιούνιος 2015-Μάιος 2016), την οποία η κυβέρνηση ΝΔ, όχι μόνο δεν εφήρμοσε, αλλά ψήφισε και τον ν. 4714/2020 (άρθρο 114), καταβάλλοντας το 11μηνο ΜΟΝΟ ως προς τις κύριες συντάξεις και απαγορεύοντας την άσκηση αγωγών για τις υπόλοιπες διεκδικήσεις (Δώρα, επικουρικές) μετά την 31-7-2020. Το άρθρο 114 του ν. 4714/2020 έκριναν ως νόμιμο και συνταγματικό οι πρόσφατες αποφάσεις 1403-1408/2022 της Ολομέλειας ΣτΕ.
Η Δικαιοσύνη, δυστυχώς, με την ανατροπή των ιστορικών αποφάσεων 2287-2288/2015 της Ολομέλειας ΣτΕ και 244/2017 της Ολομέλειας Ελεγκτικού Συνεδρίου, νομιμοποίησε όλες τις περικοπές του α’ και β’ Μνημονίου και του νόμου Κατρούγκαλου. Στη δικαστική νομιμοποίηση όλων των διατάξεων του νόμου Κατρούγκαλου στηρίχθηκε ο Νόμος Βρούτση και τον θωράκισε.
Εξάλλου, με την υπ’ αριθ. 668/2012 Ολομέλειας ΣτΕ (Πρόεδρος κ. Παναγιώτης Πικραμένος) είχαν κριθεί συμβατές με το Σύνταγμα όλες οι περικοπές του α’ Μνημονίου.
12η) Ο ν. 4670/2020 νοθεύει την ανταποδοτικότητα συντάξεων-εισφορών, όπως και ο ν. 4387/2016
Παρά τα αντιθέτως διακηρυττόμενα, ο νόμος Βρούτση 4670/2020 θέσπισε ένα σύστημα «νόθας» ανταποδοτικότητας παραβιάζοντας την υπ’ αριθ. 1891/2019 απόφαση Ολομέλειας ΣτΕ που έκρινε τα ποσοστά αναπλήρωσης του νόμου Κατρούγκαλου (ν. 4387/2016) αντισυνταγματικά. Πράγματι η νέα ανταποδοτικότητα του ν. 4670/2020 δεν είναι αμιγής, αφού:
α) η σχέση εισφορών-παροχών κινείται για όλους σε απαράδεκτα χαμηλά επίπεδα,
β) «τιμωρεί» παράνομα και απαράδεκτα όσους ασφαλισμένους δεν μπόρεσαν (ή δεν θα μπορέσουν στο μέλλον) να ξεπεράσουν 30 χρόνια πλήρους ασφάλισης (ή 9.000 ΗΑ) και
γ) «τιμωρεί» κατά παράβαση της αρχής ανταποδοτικότητας και αναλογικότητας όσους έχουν πάνω από 41 έτη ασφάλισης και κυρίως όσους έχουν πάνω από 45 έτη, με ελάχιστες μόνο εξαιρέσεις.
Συνιστά ταυτόχρονα ευθεία παραβίαση του σκεπτικού και διατακτικού των υπ’ αριθ. 1890-1891/2019 αποφάσεων Ολομέλειας ΣτΕ, τις οποίες η κυβέρνηση απαρέγκλιτα όφειλε να εφαρμόσει.
13η) Ο ν. 4670/2020 νομιμοποιεί τη χορήγηση μόνο μιας εθνικής σύνταξης σε περίπτωση σώρευσης στο ίδιο πρόσωπο περισσοτέρων συντάξεων, όπως είχε πρωτονομοθετηθεί με τον νόμο Κατρούγκαλου (άρθρο 7 παρ.5 ν. 4387/2016).
Σύμφωνα με την παραπάνω διάταξη, σε περίπτωση σώρευσης συντάξεων χορηγείται ΜΙΑ εθνική σύνταξη.
Στην περίπτωση συνταξιούχου ή δικαιούχου μιας πλήρους και μιας μειωμένης κύριας σύνταξης, το ποσό της χορηγούμενης εθνικής σύνταξης είναι πλήρες. Στην περίπτωση συνταξιούχου ή δικαιούχου δύο (2) μειωμένων συντάξεων, καταβάλλεται το ποσοστό της εθνικής σύνταξης που αντιστοιχεί σε καθεμιά από αυτές, εφόσον το άθροισμά τους είναι μικρότερο ή ίσο με το πλήρες ποσό της εθνικής σύνταξης.
Όμως, η εθνική σύνταξη είναι συστατικό και αδιαχώριστο τμήμα της ενιαίας σύνταξης. Το κράτος και ο ΕΦΚΑ έχουν υποχρέωση σε κάθε συνταξιούχο που θεμελιώνει συνταξιοδοτικό δικαίωμα, να χορηγεί και εθνική και ανταποδοτική σύνταξη, ανεξαρτήτως του αριθμού των συντάξεων.
Γι’ αυτό επιβάλλεται να χορηγείται εθνική και ανταποδοτική σύνταξη για κάθε ξεχωριστή συνταξιοδοτική παροχή που κατά νόμο χορηγείται στον ασφαλισμένο.
Από όσα εκτέθηκαν παραπάνω και από την παράθεση όλων των σχετικών διατάξεων, προκύπτει αβίαστα ότι ο Νόμος Βρούτση 4670/2020 είναι καθολική και απόλυτη συνέχεια του Νόμου Κατρούγκαλου 4387/2016.
Γι’ αυτό η κυβέρνηση επιβάλλεται στο άμεσο μέλλον, όπως άλλωστε είχε υποσχεθεί προεκλογικά, να καταργήσει τις παραπάνω διατάξεις του νόμου Κατρούγκαλου 4387/2016 που δυστυχώς έχουν ενσωματωθεί στη νεώτερη εκδοχή του, τον ισχύοντα νόμο Βρούτση 4670/2020.
- Ο Αλέξης Π. Μητρόπουλος είναι Καθηγητής ΕΚΠΑ-Πρόεδρος ΕΝΥΠΕΚΚ
