- Ποιες είναι οι κοινές αρχές των δύο ασφαλιστικών νόμων του 4670/2020 και του 4387/2016 που έχουν φέρει πλήθος ανατροπών
Του Αλέξη Π. Μητρόπουλου*
O ν. 4670/2020 (ΦΕΚ Α’ 43) σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί νομοθετική πρόταση, υποστηρικτική του θεσμού της Κοινωνικής Ασφάλισης ή της βιωσιμότητας του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης (ΣΚΑ). Αντίθετα αποτελεί ασφαλιστική ΑΝΤΙμεταρρύθμιση που απαξιώνει περαιτέρω τον σημαντικότερο και κοινωνικότερο θεσμό του σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους.
Είναι πασιφανές ότι ο ν. 4670/2020 είναι ένας βαθιά νεοφιλελεύθερος, δομικός νόμος. Προϋποθέτει, διατηρεί, θωρακίζει και ενισχύει θεσμικά τον «νόμο Κατρούγκαλου» 4387/2016 (ΦΕΚ Α’ 85). Κρατάει, «πατά» και οικοδομείται πάνω στις βασικές δομικές του αρχές, αφού αποτελεί ολιστική και απόλυτη συνέχειά του.
Υπάρχουν και στους δύο νόμους δεκατρείς (13) σημαντικές κοινές αρχές είναι οι εξής. Αυτές θα αναλύσουμε στα σημειώματά μας. Σήμερα θα δούμε τις πρώτες έξι (6) αρχές και στο επόμενο φύλο τις υπόλοιπες επτά (7).
1η) Ο ν. 4670/2020 ΔΙΑΤΗΡΕΙ σε ισχύ όλες τις αντισυνταξιοδοτικές ρυθμίσεις του γ’ Μνημονίου (ν. 4336/2015) και του «νόμου Κατρούγκαλου» (ν. 4387/2016).
Ειδικότερα, υιοθετεί και νομιμοποιεί πλήρως τις εξής εννέα (9) ακραία αντισυνταξιοδοτικές και αντικοινωνικές ρυθμίσεις της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ:
α) Ο ν. 4670/2020 διατηρεί τη μείωση των κατωτάτων ορίων στις κύριες συντάξεις από 492 € σε 384 € με 20ετία (6.000 ΗΑ) ή 345 € με 15ετία (4.500 ΗΑ).
Το μέτρο αυτό εφαρμόστηκε από 1-1-2015 και αφορά όλους τους νέους συνταξιούχους κύριας σύνταξης που η συνταξιοδότησή τους ξεκίνησε από την ανωτέρω ημερομηνία. Γι’ αυτό σήμερα επιβάλλεται να επαναθεσπιστούν τα κατώτατα όρια σε κύριες και επικουρικές συντάξεις και να επανέλθουν στα προ Μνημονίων επίπεδα.
β) Ο ν. 4670/2020 διατηρεί την κατάργηση του προνοιακού τμήματος της κατώτατης κύριας σύνταξης για συνταξιούχους πριν από το 67ο έτος ηλικίας.
Με το γ’ Μνημόνιο (ν. 4336/2015, άρθρο 2, παρ. Ε.2, περ.1α) προβλέφθηκε ότι όσοι συνταξιοδοτούνται από 1-7-2015 και εφεξής με πρόωρη σύνταξη γήρατος από τους Οργανισμούς Κύριας ή Επικουρικής Ασφάλισης λαμβάνουν ΜΟΝΟ το ποσό της σύνταξης που προκύπτει βάσει των οικείων καταστατικών και γενικών διατάξεων («οργανικό ποσό»).
Το μέτρο αυτό έπληξε τους δικαιούχους της κατώτατης κύριας σύνταξης, όσους/όσες δηλαδή συνταξιοδοτούνται με περιορισμένο χρόνο ασφάλισης και χαμηλές συντάξιμες αποδοχές. Στις περιπτώσεις αναπηρίας και θανάτου, τα κατώτατα όρια διατηρούνται και πριν από την ηλικία των 67 ετών.
γ) Ο ν. 4670/2020 διατηρεί την αύξηση της εισφοράς υπέρ υγείας (υπέρ ΕΟΠΥΥ) στις κύριες («παλαιές» και νέες) συντάξεις από 4% σε 6% και την επιβολή νέας εισφοράς ύψους 6% σε όλες τις επικουρικές συντάξεις.
Με τις διατάξεις του ν. 4334/2015 (άρθρο 1, παρ. 31) και της ενσωματωμένης Εγκυκλίου του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, αυξήθηκε από 1-7-2015 η εισφορά υγείας που παρακρατείται από τις κύριες συντάξεις των Ασφαλιστικών Οργανισμών και του Δημοσίου, από 4% σε 6%. Η συγκεκριμένη διάταξη ανέφερε ότι από 1-7-2015 οι εισφορές υγειονομικής περίθαλψης όλων των φορέων κύριας ασφάλισης διαμορφώνονται σε 6% και παρακρατούνται από τις κύριες συντάξεις.
Από την ανωτέρω ημερομηνία θεσπίστηκε για πρώτη φορά εισφορά 6% υπέρ υγειονομικής περίθαλψης για όλες τις επικουρικές συντάξεις.
δ) Ο ν. 4670/2020 νομιμοποίησε την προϊούσα μείωση του ΕΚΑΣ από το έτος 2015 και την οριστική κατάργησή του για περίπου 400.000 χαμηλοσυνταξιούχους τον Δεκέμβριο του 2019, σύμφωνα με τον ν. 4387/2016 (άρθρο 92).
Πράγματι, με τη σύνταξη του Δεκεμβρίου 2019 που καταβλήθηκε στους εναπομείναντες δικαιούχους, την Πέμπτη 28-11-2019, καταργήθηκε το Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΑΣ).
Αρκετές χιλιάδες συνταξιούχων το είχαν απολέσει ήδη τα έτη 2015-2016, ενώ οι νέοι χαμηλοσυνταξιούχοι (μετά τον Μάιο 2016) με ρητή απαγόρευση του νόμου (άρθρο 92 ν. 4387/2016) δεν το λαμβάνουν.
ε) Ο ν. 4670/2020 (άρθρο 25 παρ. 4) νομιμοποιεί την αναστολή της αύξησης («πάγωμα») όλων των κύριων και επικουρικών συντάξεων έως το τέλος του 2022 (ν. 4336/2015, 4472/2017 και 4475/2017).
Με την ταπεινωτική συμφωνία της 12ης Ιουλίου 2015, που υπέγραψε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ με την Τρόικα των δανειστών, ανεστάλη η αύξηση όλων των συντάξεων.
Η σχετική ρύθμιση της παρ. 30 του άρθρου 3 του ν. 4334/2015 ανέφερε χαρακτηριστικά τα εξής: «Από 1.1.2016 έως 31.12.2021 οι εγγυημένες σε μηνιαία βάση συνταξιοδοτικές παροχές από τα Ασφαλιστικά Ταμεία κύριας ασφάλισης διατηρούνται σε ονομαστικούς όρους στο ύψος που προβλέπεται για την 31.7.2015».
Την ανωτέρω διάταξη επανέλαβε το γ’ Μνημόνιο (ν. 4336/2015, άρθρο 2, περίπτωση 3 υποπαρ.Ε2). Αργότερα, ο νόμος Κατρούγκαλου (4387/2016, άρθρο 14 παρ. 3α) επανέλαβε την αναστολή τής αύξησης των συντάξεων. Με τον ν. 4472/2017 η αναστολή τής αύξησης των συντάξεων παρατάθηκε εκ νέου μέχρι 31-12-2021. Αργότερα με τον ν. 4475/2017 (άρθρο 3) παρατάθηκε το «πάγωμα» των συντάξεων μέχρι 31-12-2022. Το ίδιο επανέλαβε και ο νόμος Βρούτση (4670/2020, άρθρο 25 παρ. 4-5). Από 1-1-2023 προβλέπεται να αυξηθούν όλες οι συντάξεις που έχουν «παγώσει» εδώ και 12 έτη!
στ) Ο ν. 4670/2020 νομιμοποιεί την αυστηροποίηση της χορήγησης του Επιδόματος Κοινωνικής Αλληλεγγύης για τους Ανασφάλιστους Υπερήλικες (ΕΚΑΑΥ) με βάση το τεκμαρτό εισόδημα αντί του πραγματικού και τα έτη διαμονής στην Ελλάδα.
Με τον ν. 4387/2016 (άρθρο 93) θεσπίστηκαν νέοι όροι και κριτήρια χορήγησης του ΕΚΑΑΥ, όπως μετονομάστηκε η σύνταξη των ανασφάλιστων υπερηλίκων. Με τον ίδιο νόμο, για πρώτη φορά, ορίστηκε ότι για τη χορήγησή του θα λαμβάνεται υπόψη το «τεκμαρτό», αντί του πραγματικού, εισόδημα. Το κριτήριο τού «τεκμαρτού εισοδήματος» εφαρμόζει σήμερα και ο νόμος Βρούτση (4670/2020).
Με το υπ’ αριθ. πρωτ. 222723/19688/7-5-2018 Πόρισμα-«ράπισμα» για την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, η Ανεξάρτητη Αρχή του Συνηγόρου του Πολίτη έκρινε την επιβολή τεκμαρτού εισοδήματος για το επίδομα των ανασφάλιστων υπερηλίκων αντισυνταγματική και κάλεσε την κυβέρνηση εφεξής να χορηγεί το σχετικό επίδομα με βάση το πραγματικό (αντί το τεκμαρτό) εισόδημα.
ζ) Ο ν. 4670/2020 διατηρεί τη μείωση εφ’ όρου ζωής («πέναλτι») από 6-30% για τις πρόωρες συντάξεις γήρατος.
Και ο νέος ν. 4670/2020 διατηρεί σε ισχύ την απαράδεκτη διάταξη του άρθρου 7 παρ. 3 του ν. 4387/2016 σελ. 5, σύμφωνα με την οποία όσοι εξέρχονται με μειωμένη λόγω γήρατος τιμωρούνται («πέναλτι») με ισόβια μείωση της σύνταξής τους κατά 6% για κάθε έτος πρόωρης φυγής και μέχρι πέντε (5) έτη. Η συνολική μείωση της σύνταξης φτάνει μέχρι και το 30% του ποσού τής εθνικής σύνταξης (5 έτη Χ 6%=30%).
η) Ο ν. 4670/2020 διατηρεί την Εισφορά Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ) σε κύριες και επικουρικές συντάξεις.
Ας σημειωθεί ότι σύμφωνα με το άρθρο 44 του ν. 3986/2011:
-όλοι οι συνταξιούχοι-δικαιούχοι κύριας σύνταξης καταβάλλουν ως Εισφορά Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ) από 3-14% για κύριες συντάξεις από 1400 ευρώ και άνω (παρ. 10),
-όλοι οι συνταξιούχοι-δικαιούχοι επικουρικής σύνταξης από 300 ευρώ και άνω, καταβάλλουν ως Ειδική Εισφορά Αλληλεγγύης από 3-10%.
θ) Ο ν. 4670/2020 διατηρεί την εξαίρεση της προσωπικής διαφοράς των δημοσίων υπαλλήλων-στρατιωτικών από τις συντάξιμες αποδοχές, όπως και ο ν. 4387/2016.
Με τη διάταξη του άρθρου 27 παρ. 1 του ν. 4354/2015 (ΦΕΚ Α’ 176) προβλέφθηκε ότι σε όλους τους δημοσίους υπαλλήλους, στους οποίους από την εφαρμογή των διατάξεων του Ενιαίου Μισθολογίου προκύπτει βασικός μισθός ή τακτικές μηνιαίες αποδοχές χαμηλότερες από τις καταβαλλόμενες στις 31-12-2015, τότε η διαφορά διατηρείται ως προσωπική.
Από όσα παραπάνω εκτέθηκαν, συνάγεται αβίαστα το συμπέρασμα ότι ο ν. 4670/2020 νομιμοποιεί τις παραπάνω εννέα (9) αντισυνταξιοδοτικές και κοινωνιοκτόνες παρεμβάσεις της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Η κυβέρνηση της ΝΔ, με τον ν. 4670/2020, θεώρησε δεδομένες και ισχύουσες τις περικοπές των συντάξεων του 2012, καθώς και τη συνέχιση της ΕΑΣ, με συνέπεια να «χτίζει» το δικό της νεοφιλελεύθερο ασφαλιστικό τερατούργημα πάνω στα κοινωνικά ερείπια του γ’ Μνημονίου (ν. 4336/2015) και του «νόμου Κατρούγκαλου» (ν. 4387/2016).
2η) Ο ν. 4670/2020 ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΕΙ τις νέες περικοπές ύψους 16 δις € του νόμου Κατρούγκαλου (ν. 4387/2016) για την περίοδο 2016-2019 και επιπλέον περικοπές 19 δις € μέχρι το 2022. Ο ν. 4670/2020 ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΕΙ περικοπές συντάξεων για την περίοδο 2016-2022 συνολικού ύψους 35 δις €.
Οι συνολικές περικοπές των συντάξεων, όλων των ειδών, τώρα θα ανέλθουν στα 35 δις € μέχρι το τέλος του 2022, αφού με το άρθρο 25 του ν. 4670/2020, όπως ρητά προβλέπεται, θα εφαρμοστούν άμεσα οι περικοπές επί της «θετικής» προσωπικής διαφοράς. Αυτό ψήφισε η σημερινή κυβέρνηση της ΝΔ, με πρόσχημα τον συμψηφισμό της προσωπικής διαφοράς (έως μηδενισμού της) με την αύξηση που δικαιούνταν οι συνταξιούχοι από την υλοποίηση της υπ’ αριθ. 1891/2019 απόφασης του ΣτΕ η οποία ανέτρεψε τις προηγούμενες δικές του υπέρ των συνταξιούχων αποφάσεις με αριθ. 2287-2288/2015!!
Οι ανωτέρω περικοπές αποτυπώνονται και ποσοτικοποιούνται στις υπ’ αριθ. 141/16/2016, 112/24/2017 και 128/12/2017 Εκθέσεις του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους που κατατέθηκαν στη Βουλή κατά τη συζήτηση του ν. 4387/2016 και των συμπληρωματικών του ν. 4472/2017 και 4475/2017, αντιστοίχως.
Ενώ η κυβέρνηση με τον νόμο Βρούτση (ν. 4670/2020) επιστρέφει στους συνταξιούχους 400 εκατ. € σε υλοποίηση των υπ’ αριθ. 1890-1891/2019 αποφάσεων της Ολομέλειας του ΣτΕ, με το άρθρο 25 του ίδιου νόμου νομιμοποίησε περικοπές ύψους 35 δις € που έχουν νομοθετηθεί με τον ν. 4387/2016 σε υλοποίηση των δεσμεύσεων της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ στα πλαίσια του γ’ Μνημονίου (ν. 4336/2015).
3η) Ο ν. 4670/2020 ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΕΙ κατά παράνομο, αντισυνταγματικό και αντικοινοβουλευτικό τρόπο, και μάλιστα αναδρομικά, τις μεγάλες περικοπές των κύριων και επικουρικών συντάξεων του 2012, καθώς και την κατάργηση των τριών Δώρων-Επιδομάτων που επήλθαν με τον «νόμο Κουτρουμάνη» (ν. 4051/2012) και τον «νόμο Βρούτση» (ν. 4093/2012), όπως ακριβώς και ο «νόμος Κατρούγκαλου».
Είχαν προηγηθεί οι υπ’ αριθ. 1888-1891/2019 αποφάσεις Ολομέλειας ΣτΕ που είχαν ανατρέψει με διαφορά μίας ψήφου (13 έναντι 12) τις υπ’ αριθ. 2287 και 2288/2015 προηγούμενες αποφάσεις του ΣτΕ με το ίδιο ακριβώς θέμα. Οι υπ’ αριθ. 2287 και 2288/2015 είχαν δικαιώσει τους συνταξιούχους και είχαν ακυρώσει όλες τις μνημονιακές περικοπές των συντάξεων. Στις 16-5-2018 ο τότε πρόεδρος του ΣτΕ κ. Νικ. Σακελλαρίου παραιτήθηκε καταγγέλλοντας την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ για παρεμβάσεις στο έργο τού Δικαστηρίου που προΐστατο προκειμένου να νομιμοποιηθούν οι περικοπές των συντάξεων από το β’ Μνημόνιο.
4η) Ο ν. 4670/2020 ΔΙΑΤΗΡΕΙ, όπως και ο νόμος Κατρούγκαλου (ν. 4387/2016), τον διαχωρισμό (διάσπαση) της κύριας σύνταξης σε δύο διακριτά τμήματα (εθνική και ανταποδοτική) ως μόνιμη δομή στη νέα αρχιτεκτονική του Ασφαλιστικού.
Στο ζήτημα αυτό όλες οι μνημονιακές κυβερνήσεις ακολούθησαν πιστά την αρχιτεκτονική που πρότειναν οι δανειστές (κυρίως το ΔΝΤ) ως μόνιμη δομή στο Ασφαλιστικό Σύστημα της χώρας. Η ακραία αυτή νεοφιλελεύθερη αρχή πρωτοθεσπίστηκε με τον νόμο του α’ Μνημονίου 3845/2010 (σελ. 1.381) και όριζε τη σύνταξη ως «ελάχιστη εγγυημένη σύνταξη για όλους πάνω από 65 ετών υπολογισμένη με βάση τα ελάχιστα απαιτούμενα μέσα διαβίωσης».
Η διάκριση της κύριας σύνταξης σε δύο ξεχωριστά τμήματα, το εθνικό που εγγυάται (προσωρινά;;) το κράτος και το ανταποδοτικό που εγγυάται ο ΕΦΚΑ και είναι συνάρτηση των εισφορών, υπήρξε συνεπώς πρωτομνημονιακή δέσμευση και συμπεριελήφθη στους πρώτους μνημονιακούς ασφαλιστικούς νόμους 3863/2010 και 3865/2010.
Η ίδια ρύθμιση επαναλήφθηκε στους ασφαλιστικούς νόμους 4093/2012 και 4387/2016, εφαρμοστικούς νόμους του β’ και του γ’ Μνημονίου αντιστοίχως (ν. 4046/2012 και 4336/2015).
Στην ίδια γραμμή και των τριών μνημονίων και όλων των εφαρμοστικών ασφαλιστικών τους νόμων, κινήθηκε και ο ν. 4670/2020 αφού εμμένει στη διάσπαση της κύριας σύνταξης σε εθνική και ανταποδοτική. Σύμφωνα με το άρθρο 22 αυτού, εθνική σύνταξη είναι το ποσό της σύνταξης που χρηματοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισμό και ανταποδοτική σύνταξη είναι το ποσό της σύνταξης που αντιστοιχεί στην καταβολή ασφαλιστικών εισφορών βάσει των συνταξίμων αποδοχών, του χρόνου ασφάλισης και του ποσοστού αναπλήρωσης.
5η) Ο ν. 4670/2020 ΟΛΟΚΛΗΡΩΝΕΙ με συνέπεια την ενοποίηση που άρχισε ο «νόμος Κατρούγκαλου» (Ν. 4387/2016), καταργώντας όλα τα Ειδικά Ταμεία Κύριας και Επικουρικής Ασφάλισης καθώς και τα Ταμεία Προνοίας (Εφάπαξ).
Η ολοκλήρωση της ενοποίησης έγινε με το άρθρο 1 του ν. 4670/2020 με τη δημιουργία τού Ηλεκτρονικού Εθνικού Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (e-ΕΦΚΑ). Η ενοποίηση όλων των Ταμείων Κύριας Ασφάλισης σε ένα υπερΤαμείο, όπως και των αντίστοιχων Επικουρικών και Προνοίας (εφάπαξ), ήταν στόχος των δανειστών από το α’ Μνημόνιο (ν. 3845/2010) και αποτελεί την πεμπτουσία της Σχολής του Σικάγο και του ιδρυτή της Μίλτον Φρίντμαν επί του Ασφαλιστικού και Κοινωνικού Ζητήματος στις σύγχρονες αστικές κοινωνίες.
6η) Ο ν. 4670/2020 ΔΙΑΤΗΡΕΙ και ΘΩΡΑΚΙΖΕΙ τον απαράδεκτο θεσμό τού επανυπολογισμού-αναπροσαρμογής των «παλαιών» (προ 13-5-2016) συντάξεων και ΠΡΟΒΑΙΝΕΙ στην άμεση περικοπή τις λεγόμενης «θετικής» προσωπικής διαφοράς, συμψηφίζοντάς την παράνομα με την αύξηση από την εφαρμογή των νέων ποσοστών αναπλήρωσης βάσει της υπ’ αριθ. 1891/2019 απόφασης του ΣτΕ.
Με τον ν. 4670/2020, η κυβέρνηση της ΝΔ, όχι μόνο δεν κατήργησε τον βασικό θεσμό τού επανυπολογισμού των «παλαιών» συντάξεων του ν. 4387/2016 (καταβαλλόμενες-καταβλητέες προ της 13-5-2016), αλλά αντιθέτως τον ενίσχυσε, τον προστάτευσε και τον εφαρμόζει άμεσα, παρότι είχε ψηφίσει μαζί με τον ΣΥΡΙΖΑ την αναστολή του επ’ αόριστον (άρθρο 1 του ν. 4583/2018 με τίτλο «Κατάργηση των διατάξεων περί μείωσης των συντάξεων)!
Είναι προφανές ότι η άμεση περικοπή της «θετικής» προσωπικής διαφοράς μέσω του συμψηφισμού από την αύξηση των νέων ποσοστών αναπλήρωσης λόγω υλοποίησης της υπ’ αριθ. 1891/2019 απόφασης του ΣτΕ, είναι παράνομη και συνιστά πρωτοφανή εμπαιγμό σε βάρος των συνταξιούχων.
Η επιλογή αυτή του ν. 4670/2020 είναι ακραία και βάρβαρη και εκφράζει μια παρωχημένη νεοφιλελεύθερη αντίληψη, όπως άλλωστε το ίδιο έπραξε και η προηγούμενη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Επινοήθηκε αρχικά ο επανυπολογισμός των συντάξεων και η προσωπική διαφορά ως μηχανισμός-«εργαλείο» για την περικοπή όλων των «παλαιών» κύριων και επικουρικών συντάξεων. Ασφαλώς δεν υπάρχει προηγούμενο άλλης χώρας όπου συντάξεις, -που χορηγήθηκαν προ δεκαετιών με άλλους νόμους, με άλλες προϋποθέσεις, με άλλους συντελεστές και τύπους προσδιορισμού και ασφαλώς άλλες αναλογιστικές μελέτες-, να επανυπολογίζονται με νόμο που ίσχυσε 10, 20 ή και 30 χρόνια μετά την απονομή τους!
Η συνέχεια την επόμενη εβδομάδα με τις υπόλοιπες κοινές αρχές των νόμων Κατρούγκαλου και Βρούτση
- Ο Αλέξης Π. Μητρόπουλος είναι Καθηγητής ΕΚΠΑ-Πρόεδρος ΕΝΥΠΕΚΚ
