⦁ Έφθασε η ώρα να επανέλθουν τα κατώτατα όρια για τις συντάξεις
Του Αλέξη Π. Μητρόπουλου
Ι. Το γ’ Μνημόνιο (ν. 4336/2015) κατήργησε τα κατώτατα όρια των συντάξεων
Με το γ’ Μνημόνιο (ν. 4336/2015, ΦΕΚ Α 94) και πιο συγκεκριμένα με την υποπαρ. Ε.2 εδάφιο 3 (σελ. 982 ΦΕΚ) και τα τρία κόμματα του μνημονιακού τόξου (ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ) ψήφισαν την κατάργηση των κατωτάτων ορίων σε όλα τα είδη συντάξεων (γήρατος, αναπηρίας, θανάτου).
Με τον ίδιο νόμο του γ’ Μνημονίου, τα κατώτατα όρια συντάξεων «πάγωσαν» μέχρι 31-12-2021 στο ύψος που βρίσκονταν στις 31-7-2015. Συγκεκριμένα η διάταξη του γ’ Μνημονίου ανέφερε: «Μέχρι την 31.12.2021 τα κατώτατα όρια σύνταξης λόγω γήρατος, αναπηρίας και θανάτου των οργανισμών κύριας ή επικουρικής ασφάλισης, όπως αυτά προβλέπονται από τις οικείες καταστατικές και γενικές διατάξεις, διατηρούνται στο ύψος που ισχύει την 31.7.2015.».
Αργότερα με το άρθρο 3 του ν. 4475/2017 (ΦΕΚ Α 83) της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, τα κατώτατα όρια συντάξεων «πάγωσαν» και πάλι, μέχρι 31-12-2022 (βλ. την από 24-1-2022 ανακοίνωση της ΕΝΥΠΕΚΚ).
Με τον ν. 4387/2016 («νόμος Κατρούγκαλου, ΦΕΚ Α 85) θεσπίστηκε η κατάργηση των κατωτάτων ορίων στις επικουρικές συντάξεις. Ειδικότερα το άρθρο 96 παρ. 5 αναφέρει: «Από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου, το ΕΤΕΑ χορηγεί αποκλειστικά την επικουρική σύνταξη, όπως ρυθμίζεται με τις διατάξεις του άρθρου αυτού και καταργείται κάθε άλλη γενική ή ειδική διάταξη. Από την έναρξη ισχύος του παρόντος οι διατάξεις που προβλέπουν κατώτατα όρια επικουρικών συντάξεων καταργούνται και η χορήγηση της επικουρικής σύνταξης γίνεται αποκλειστικά με τους όρους του παρόντος.».
Εξάλλου με το άρθρο 14 παρ.2α του ν. 4387/2016 «πάγωσαν» στο ύψος που είχαν διαμορφωθεί στις 31-12-2014 όλες οι κύριες συντάξεις μέχρι 31-12-2018. Χαρακτηριστικά η διάταξη αυτή αναφέρει: «Μέχρι την 31.12.2018, οι συντάξεις της προηγούμενης παραγράφου συνεχίζουν να καταβάλλονται στο ύψος που είχαν διαμορφωθεί κατά την 31.12.2014, σύμφωνα με τις τότε ισχύουσες διατάξεις. Ειδικά, ο υπολογισμός της κράτησης υπέρ υγειονομικής περίθαλψης διενεργείται, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 30 του άρθρου 1 του Ν. 4334/2015 (Α΄ 80), όπως ισχύει».
Ο νόμος Βρούτση 4670/2020 (ΦΕΚ Α 43) θεώρησε δεδομένη την κατάργηση των κατώτατων ορίων στις κύριες συντάξεις που, μέχρι την ψήφιση του γ’ Μνημονίου και του «νόμου Κατρούγκαλου», ήσαν τουλάχιστον κατά 100 € υψηλότερες (492 €) από τις αντίστοιχες εθνικές τού «νόμου Κατρούγκαλου» ύψους 384 και 345€, αντίστοιχα.
Ο ν. 4670/2020 θεώρησε επίσης δεδομένη και ισχύουσα την κατάργηση των κατώτατων ορίων στις επικουρικές συντάξεις, που επέβαλε ο «νόμος Κατρούγκαλου» με τη διάταξη της παρ. 5 του άρθρου 96, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.
ΙΙ. Οι «συνταξιούχοι-πένητες» σε αριθμούς
Ο αριθμός των «φτωχών συνταξιούχων» έχει αυξηθεί δραματικά τον τελευταίο καιρό. Η κατάργηση του ΕΚΑΣ, η κατάργηση των κατωτάτων ορίων σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, τα χαμηλά ποσοστά αναπλήρωσης παρά τη διόρθωσή τους από τον «νόμο Βρούτση» 4670/2020 σε συμμόρφωση με προηγούμενη απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, έχουν οδηγήσει ευρύτερα τμήματα των συνταξιούχων σε φτωχοποίηση και αδυναμία αξιοπρεπούς διαβίωσης.
Από τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Ενιαίου Συστήματος Ελέγχου και Πληρωμών των Συντάξεων ΗΔΙΚΑ/«ΗΛΙΟΣ» του Υπουργείου Εργασίας, για τον Απρίλιο 2023, προκύπτει ότι:
-συντάξεις έως 1.000 € μεικτά (940 € καθαρά) λαμβάνουν 1.489.565 συνταξιούχοι (ποσοστό 60,2% επί του συνόλου 2.471.877)!
-συντάξεις έως 700 € μεικτά (658 € καθαρά) λαμβάνουν 1.019.495 συνταξιούχοι (ποσοστό 41,2% επί του συνόλου 2.471.877)!
-συντάξεις έως 600 € μεικτά (564 € καθαρά) λαμβάνουν 820.445 συνταξιούχοι (ποσοστό 33%)!
-συντάξεις έως 500 € μεικτά (470 € καθαρά) λαμβάνουν 557.020 συνταξιούχοι (ποσοστό 22,5%)!
Οι συντάξεις με βάση τους νόμους Κατρούγκαλου και Βρούτση (ν. 4387/2016 και 4670/2020) εξακολουθούν να δημιουργούν μαζικά νέους «συνταξιούχους- πένητες» («poorpensioners»), λαμβανομένου υπόψη και του υψηλού πληθωρισμού.
Αναφορικά με το ύψος των συντάξεων, ο Πίνακας 4 στη σελ. 7 της ίδιας Έκθεσης του ΗΔΙΚΑ/ΗΛΙΟΣ για τον Απρίλιο 2023 δεν χωρεί αμφισβητήσεις. Από τα εκεί παρατιθέμενα στοιχεία προκύπτει ότι:
-η μέση κύρια σύνταξη ανέρχεται στα 788,14 € μεικτά (739,80 € καθαρά) και είναι η χαμηλότερη σε ΟΛΕΣ τις χώρες της ΟΝΕ,
-η μέση επικουρική σύνταξη ανέρχεται στα 195,83 € μεικτά (182,70 € καθαρά),
-το μέσο μέρισμα ανέρχεται στα 109,81 € μεικτά (98,20 € καθαρά)!
Επίσης από τη μελέτη των επιμέρους στοιχείων ανά ηλικία (Πίνακας 3, σελ. 5-6 Έκθεσης) προκύπτει ότι οι συντάξεις των νέων σε ηλικία συνταξιούχων είναι οι χαμηλότερες, αφού αφορούν κυρίως συντάξεις λόγω θανάτου (συζύγων και κυρίως τέκνων) και αναπηρίας (λόγω εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας).
Χαρακτηριστικό είναι το στοιχείο από τον Πίνακα Σ.24 τής Έκθεσης που παρατίθεται, σύμφωνα με τον οποίο ο μέσος όρος των ορφανικών συντάξεων είναι 339,75 € μεικτά (319,50 € καθαρά) και ο μέσος όρος των συντάξεων χηρείας 662,45 € μεικτά (621,50 € καθαρά)!
ΙΙΙ. Άμεση επαναθέσπιση της κατώτατης σύνταξης 600 ευρώ καθαρά για όλους!
Είναι κοινώς αποδεκτό ότι οι συνταξιούχοι είναι τα μεγάλα θύματα των Μνημονίων και της αλυσιτελούς (όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων) δημοσιονομικής «διόρθωσης». Οι συνταξιούχοι μας πλήρωσαν ασύμμετρα υπέρογκο κόστος για τη μείωση του χρέους ενώ σήμερα το χρέος της γενικής κυβέρνησης και των νοικοκυριών (ιδιωτικό χρέος) είναι σχεδόν υπερδιπλάσιο σε σχέση με αυτό τού έτους 2010, όταν υπαχθήκαμε στο ΔΝΤ και στο καθεστώς των Μνημονίων.
Καμία άλλη ομάδα συνταξιούχων, άλλωστε, δεν έχει υποστεί μεγαλύτερο διωγμό κατά τη διάρκεια των τριών Μνημονίων και των εφαρμοστικών τους νόμων όσο οι χαμηλοσυνταξιούχοι, που διαβιούν στα όρια της απόλυτης ή σχετικής φτώχειας. Τα τελευταία στοιχεία τού Υπουργείου Εργασίας (Π/Σ ΗΔΙΚΑ/ΗΛΙΟΣ Απριλίου 2023), όπως δείξαμε ανωτέρω, είναι ταυτόχρονα αποκαλυπτικά και άκρως ανησυχητικά.
Γι’ αυτό είναι επιτακτική ανάγκη η κυβέρνηση να νομοθετήσει τη μόνιμη επαναφορά του θεσμού της κατώτατης κύριας και επικουρικής σύνταξης, ορίζοντάς την, κατά την πρώτη περίοδο, στο ύψος των 600 και 300 € καθαρά, αντιστοίχως, ανεξαρτήτως κατηγορίας σύνταξης (γήρατος, λόγω θανάτου, αναπηρίας) και ανεξαρτήτως αν με τους μνημονιακούς μαθηματικούς υπολογισμούς είναι χαμηλότερη. Η κυβέρνηση δηλαδή πρέπει άμεσα να ορίσει το ποσό των 600 και των 300 € καθαρά, αντίστοιχα για κύρια και επικουρική σύνταξη, ως κατώτατο όριο αξιοπρεπούς σύνταξης, προκειμένου να διασωθεί ο κοινωνικός ιστός τής χώρας!
Μόνο έτσι θα αποκατασταθεί μια κατάφωρη αδικία σε βάρος των πιο φτωχών και πιο ευάλωτων συνανθρώπων μας που είναι και παραμένουν οι συνταξιούχοι και κυρίως οι χαμηλοσυνταξιούχοι.
⦁ Ο Αλέξης Π. Μητρόπουλος είναι Καθηγητής ΕΚΠΑ-Πρόεδρος ΕΝΥΠΕΚΚ
