Του Ιωάννη Κρασσά
Η παγκόσμια γεωπολιτική κατάσταση δεν είναι σταθερή, αλλά μεταβάλλεται διαρκώς εξαιτίας διαφόρων γεγονότων, τα οποία αναλόγως της σπουδαιότητος τους, την επηρεάζουν λιγότερο ή περισσότερο. Η Ευρωπαϊκή ήπειρος έχει συνολική έκταση 10,180 εκατομμύρια χλμ2, και πληθυσμό 670 εκατ. κατανεμημένο σε 46 κράτη. Από αυτά τα 27 συγκροτούν την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ τα 23 εξ αυτών ανήκουν επιπροσθέτως στο Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου ΝΑΤΟ. Τo NATO ιδρύθηκε το 1949 για την αντιμετώπιση της στρατιωτικής απειλής της Σοβιετικής Ενώσεως. Η Ε.Ε. δημιουργήθηκε το 1957 ως οικονομική και πολιτική ένωση με πρώτη ονομασία Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ).
Ο Ψυχρός Πόλεμος
Η περίοδος από το 1945 έως τη διάλυση της Ενώσεως των Σοσιαλιστικών Σοβιετικών Δημοκρατιών (ΕΕΣΔ) το 1991, έμεινε γνωστή στην ιστορία ως «Ψυχρός Πόλεμος». Οι δύο υπερδυνάμεις (ΗΠΑ και ΕΣΣΔ), ανταγωνιζόντουσαν για την παγκόσμια κυριαρχία με το ενδεχόμενο ενός πυρηνικού πολέμου να αποτελεί το χειρότερο εφιάλτη. Ευτυχώς το ολοκαύτωμα έχει αποφευχθεί μέχρι σήμερα, λόγω της βέβαιης ολοκληρωτικής καταστροφής, η οποία περιγράφεται με την ακρωνύμιο MAD (παράνοια -Mutual Assured Destruction/Αμοιβαία Εξασφαλισμένη Καταστροφή). Το ΝΑΤΟ διατηρήθηκε, παρότι εξέλειπε η απειλή του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Η λειτουργία του συνέφερε στρατηγικά και οικονομικά τόσο τις ΗΠΑ, όσο και τα ευρωπαϊκά μέλη του.
Οι μεν ΗΠΑ συνεχίζουν την πώληση των στρατιωτικών προϊόντων τους, διατηρώντας συγχρόνως εξαρτημένες τις συμμαχικές χώρες, λόγω των εγγυήσεων ασφαλείας που παρέχουν, οι δε Ευρωπαίοι απαλλαγμένοι από το οικονομικό βάρος λειτουργίας ισχυρών ενόπλων δυνάμεων, τέθηκαν υπό τη σκέπη των πτερύγων του Αμερικανικού αετού.
Διατάραξη της Ειρήνης
Το 2014 η Ρωσία κατέλαβε τη Χερσόνησο της Κριμαίας και στην συνέχεια την προσάρτησε στην επικράτειά της. Αμέσως μετά οι ρωσόφονοι πληθυσμοί των Ουκρανικών επαρχιών του Ντονέσκ και του Λουχάνσκ, ενισχυόμενοι από τη Ρωσία, ξεκίνησαν ένοπλο αντίσταση διεκδικούντες την αυτονομία τους. Την 22α Φεβρουαρίου 2022, οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις εισέβαλαν στην Ουκρανία. Από την έναρξη της Ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν διαθέσει 135,4 δισ. ευρώ προς στήριξη της Ουκρανίας (65% σε επιχορηγήσεις και βοήθεια σε είδος και 35% σε δάνεια).
Ο Νέος Σερίφης
Την 20η Ιανουαρίου 2025, ο Ντόναλντ Τράμπ ορκίσθηκε 47ος Πρόεδρος των ΗΠΑ και αμέσως επικοινώνησε με τον Πούτιν για απευθείας διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας για τον τερματισμό του Ρωσο-ουκρανικού πολέμου, χωρίς όμως τη συμμετοχή της Ουκρανίας και της Ευρώπης. Προειδοποίησε την Ευρώπη ότι δεν θα πρέπει να υπολογίζει στο διηνεκές στη βοήθεια των ΗΠΑ για την υπεράσπισή της, ή να θεωρεί δεδομένη την παραμονή της χώρας του στο ΝΑΤΟ. Η επιβολή δασμών στα ευρωπαϊκά προϊόντα σε συνδυασμό την «επίθεση» φιλίας προς τον Πούτιν, ενεργοποίησαν τα αντανακλαστικά των ηγεσιών των χωρών και των επικεφαλής των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε.
Η Αντίδραση της Ευρώπης
Την 6η Μαρτίου 2025 διεξήχθη στις Βρυξέλλες έκτακτο συμβούλιο κορυφής, όπου ελήφθησαν αποφάσεις σχετικά με το Ρωσο-ουκρανικό πόλεμο και τον «επανεξοπλισμό» της Ευρώπης.
Ουκρανία: Όλα τα κράτη της Ε.Ε. πλην της Ουγγαρίας καταδίκασαν την ρωσική εισβολή κατά της Ουκρανίας και συμφώνησαν να συνεχίσουν την οικονομική και στρατιωτική ενίσχυσή της. Αποφάσισαν επίσης τη διατήρηση των κυρώσεων επί της Ρωσίας και την αναζήτηση ειρηνικής διευθετήσεως με τη συμμετοχή της ΕΕ και της Ουκρανίας.
Ευρωπαϊκή Άμυνα: Οι 27 ηγέτες κατέληξαν ομόφωνα:
«Στην επιτάχυνση της κινητοποιήσεως των απαραίτητων μέσων και της χρηματοδοτήσεως για την ενίσχυση της ασφάλειας της ΕΕ και της προστασίας των πολιτών μας».
«Στην αυτόνομη αντιμετώπιση των άμεσων μελλοντικών προκλήσεων και απειλών, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου της Ρωσίας και των επιπτώσεων του στην ευρωπαϊκή ασφάλεια που αποτελούν υπαρξιακή απειλή για την ΕΕ».
Το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Επανεξοπλισμού: Την 12η Μαρτίου 2025, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με 419 ψήφους υπέρ, 204 κατά και 46 αποχές ενέκρινε τη πρόταση της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, για τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης, που αφορούσε τη διάθεση 800 δισεκατομμυρίων ευρώ για την αμυντική θωράκισή της. Η πρόεδρος επεσήμανε ότι, «η ειρήνη δεν μπορεί πλέον να θεωρείται δεδομένη στη Γηραιά Ήπειρο και αυτή είναι η στιγμή για μια κοινή άμυνα».
Το σχέδιο με την ονομασία ReArm Europe 2025-2030 (Επανεξοπλισμός της Ευρώπης), θα υλοποιηθεί σε 3 φάσεις.
o Α’ ΦΑΣΗ: Απελευθέρωση της δημόσιας χρηματοδοτήσεως για την άμυνα σε εθνικό επίπεδο, με την ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Τα κράτη μέλη θα δύνανται να αυξήσουν σημαντικά τις αμυντικές τους δαπάνες χωρίς να ενεργοποιήσουν τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Εάν τα κράτη μέλη ενισχύσουν το προϋπολογισμό αμύνης κατά 1,5% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο, θα δημιουργηθεί δημοσιονομικός χώρος περί τα 650 δισεκατομμύρια ευρώ σε βάθος τετραετίας.
o Β’ ΦΑΣΗ: Παροχή δανείων ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για αμυντικές επενδύσεις. Η επιτροπή θα δανεισθεί από τις κεφαλαιαγορές και θα εκδώσει ομόλογα με τα οποία θα διανείμει στα κράτη, υπό τη μορφή δανείων μακράς διαρκείας σε ανταγωνιστικές και ελκυστικές τιμές. Θα επιδιωχθεί η πραγματοποίηση κοινών παραγγελιών, για τη μείωση του κόστους και την ενίσχυση των Ευρωπαϊκών αμυντικών βιομηχανιών.
o Γ’ ΦΑΣΗ: Χρησιμοποίηση της ισχύος του προϋπολογισμού της ΕΕ, προκειμένου να κατευθυνθούν περισσότερα κεφάλαια σε αμυντικές επενδύσεις. Το Σχέδιο Επανεξοπλισμού θα βασισθεί επίσης στην αξιοποίηση του Ομίλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, προκειμένου να διευρύνει το εύρος των δανείων της σε έργα άμυνας και ασφάλειας, διασφαλίζοντας παράλληλα τη χρηματοδοτική της ικανότητα.
Το πρόγραμμα πέρα των μελών της ΕΕ αφορά και τις επιλέξιμες χώρες οι οποίες έχουν υπογράψει «Συμφωνία Εταιρικής Σχέσεως στους τομείς Ασφαλείας και Άμυνας «Common Security Defense Policy (CSDP)». Την συμφωνία αυτή προς το παρόν έχουν υπογράψει, η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία, η Νορβηγία, η Νότιος Κορέα και η Μολδαβία), ενώ ο Καναδάς βρίσκεται στη φάση των διαπραγματεύσεων.
Τρέχουσες Ευρωπαϊκές Στρατιωτικές Δυνατότητες χωρίς τις ΗΠΑ σε σχέση με τη Ρωσία.
Το μέγεθος, η συγκρότηση, ο εξοπλισμός και το στρατηγικό δόγμα ενός στρατεύματος καθορίζονται από την απειλή που καλείται να αντιμετωπίσει. Οι στρατιωτικές δυνατότητες της ΕΕ με το Ηνωμένο Βασίλειο, χωρίς όμως των ΗΠΑ, έναντι της Ρωσίας φαίνονται στο παρακάτω πίνακα.
Από τα παρατιθέμενα στοιχεία τεκμαίρεται:
i. Οι ΗΠΑ διαθέτουν τα περισσότερα μέσα και πόρους για την άμυνά τους. Το κενό που θα δημιουργηθεί σε περίπτωση αποχωρήσεως από το ΝΑΤΟ θα είναι δυσαναπλήρωτο.
ii. Η ΕΕ σε σχέση με τη Ρωσία έχει 3,6 φορές περισσότερο πληθυσμό, 8,5 φορές μεγαλύτερο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ), ενώ υπερέχει σε πλοία και μαχητικά Αεροσκάφη. Κατέχει επίσης το 28,8 των παγκοσμίων πωλήσεων όπλων, 3,6 φορές περισσότερο από το 7,8% της Ρωσίας.
iii. Η Ρωσία διαθέτει 10 φορές περισσότερα πυρηνικά όπλα, 7πλάσιους δορυφόρους και υπερέχει σε στρατιωτικά μέσα.
Από τις 15 μεγαλύτερες Αμυντικές βιομηχανίες παγκοσμίως οι 3 ανήκουν στην Ευρώπη: Η British Aerospace Systems (Hνωμένο Bασίλειο), έσοδα 29,81 δις $, η AIRBUS [(Γαλλία) έσοδα 12,89 δις $ και η LEONARDO (Ιταλία) έσοδα 12,39 δις $], ενώ η Ρωσία έχει μόνο την Russian State Corporation (ROSTEC), έσοδα 21,73 δις $. Η δημιουργία Αυτόνομου Ευρωπαϊκού Στρατού δεν θα ξεκινήσει από το μηδέν, υπάρχουν οι βιομηχανίες και τα κεφάλαια. Αυτό που χρειάζεται είναι η θέληση των μελών της ΕΕ να συμφωνήσουν για την Διοίκηση, τη δομή και τη συμμετοχή κάθε κράτους και να πιστέψουν ότι η ρωσική απειλή είναι υπαρκτή και θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια, την ελευθερία και την ευημερία της ΕΕ.
Η Δομή και Διοίκηση του Ευρωπαϊκού Στρατού
Ενότητα Διοικήσεως: Όλα τα στρατεύματα ανεξαρτήτως μεγέθους έχουν πάντοτε ένα αρχηγό. Ο Μέγας Ναπολέων έλεγε: «Εἰς τὸν πόλεμο ἡ δυσκολία δὲν ἔγκειται εἰς τὴν ἀπόκτηση πολλῶν καὶ ἐπίλεκτων πολεμιστῶν, ἀλλὰ στὴν ἐξεύρεσιν ἑνὸς ἀρχηγοῦ». Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα επιλεγεί αυτός που θα επωμισθεί την ευθύνη της διοικήσεως και στη συνέχεια θα κριθεί εκ των πεπραγμένων του. Για την ΕΕ το μείζον είναι η επίτευξη συμφωνίας των κρατών μελών για την υπαγωγή των δυνάμεων τους υπό ενιαία διοίκηση. Στο ΝΑΤΟ τη θέση αυτή κατέχει ο SACEUR (Supreme Allied Commander Europe/ Ανώτατος Συμμαχικός Διοικητής Ευρώπης), ο οποίος είναι πάντοτε Αμερικάνος στρατηγός (4 αστέρων) του στρατού, ή των πεζοναυτών, ή της αεροπορίας, ή ναύαρχος.
Στρατηγεία: Η αποτελεσματική διεύθυνση των στρατιωτικών επιχειρήσεων βασίζεται στην ύπαρξη στρατηγείων αρκούντως στελεχωμένων και εξοπλισμένων. Στην περίπτωση αποχωρήσεως των ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ τα υπάρχοντα στρατηγεία μπορεί να συνεχίσουν να λειτουργούν μόνο από Ευρωπαίους. Η δημιουργία παράλληλων δομών διοικήσεως του ΝΑΤΟ και της ΕΕ είναι δύσκολο να υλοποιηθεί, εξαιτίας του επιπλέον προσωπικού που απαιτείται.
Δυνάμεις: Οι ευρωπαϊκές στρατιωτικές δυνάμεις θα πρέπει να κατανεμηθούν σε τρεις ομάδες:
• Τις υψηλού βαθμού ετοιμότητος αναπτυγμένες κατά μήκος των Ευρωπαϊκών συνόρων προς τη Ρωσία.
• Τις εν ενεργεία εφεδρικές δυνάμεις, με δυνατότητα ταχείας ενισχύσεως των στρατευμάτων των πρόσω.
• Τις επιστρατευόμενες μονάδες.
Διοικητική Μέριμνα: Για την μεταφορά των δυνάμεων θα πρέπει να υπάρχουν τα απαιτούμενα μέσα ξηράς, αέρος και θαλάσσης. Τα στρατεύματα δύνανται να μάχονται εφόσον εφοδιάζονται σε πυρομαχικά, καύσιμα, τρόφιμα, μέσα μηχανικού και ναρκοπολέμου και τους παρέχεται υγειονομική και τεχνική υποστήριξη. Η ποσότητα των απαιτούμενων εφοδίων για τη συντήρηση ενός μαχόμενου στρατεύματος υπολογίζεται σε «Ημέρες Θεάτρου Επιχειρήσεων (ΗΘΕ)». Για τη διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων θα πρέπει να υπάρχουν τα απαραίτητα πυρομαχικά και εφόδια για 40 έως 60 ΗΘΕ. Πρόκειται για τεράστιες ποσότητες που θα πρέπει να αποθηκευτούν σε κατάλληλους χώρους.
Διαπιστώσεις -Συμπεράσματα
Η δημιουργία Ευρωπαϊκού Στρατού δύναται να επιτευχθεί ως στρατιωτική συμμαχία στα πρότυπα του ΝΑΤΟ και να λειτουργήσει χωρίς να έχει συμφωνηθεί κοινή Ευρωπαϊκή Εξωτερική Πολιτική.
Η Τουρκία έχει εκδηλώσει την επιθυμία της για τη συμμετοχή στον Ευρωπαϊκό Στρατό, εκμεταλλευόμενη τις περιστάσεις για να προωθήσει την ένταξη της ως πλήρους μέλους στην ΕΕ. Για την Ελλάδα και τη Κύπρο η ύπαρξη διαφορών με τη γείτονα χώρα δημιουργεί προβλήματα και θα πρέπει πείσουμε τους εταίρους μας για την επίλυση των χρονιζόντων διαφορών μας και να εξασφαλίσουμε ισχυρές δεσμεύσεις εκ μέρους της Τουρκίας, εγγυώμενες την ασφάλεια μας.
Στις διεθνείς σχέσεις η μετακίνηση από την αρχή της «ισχύος του δικαίου», προς αυτή του «δικαίου της ισχύος» πραγματοποιείται με ταχύτητα, σε εφαρμογή του κανόνος ότι οι συμφωνίες υπογράφονται για να παραβιάζονται.
Το μείζον πρόβλημα του Ευρωπαϊκού Στρατού είναι επίτευξη συμφωνίας των κρατών για την αποδοχή ενιαίας διοικήσεως και την υιοθέτηση του Στρατηγικού Δόγματος, όσον αφορά το τρόπο αντιμετωπίσεως της ρωσικής απειλής. Η ενός ανδρός αρχή στη Ρωσία δεν αφήνει χώρο για τις καθυστερήσεις οι οποίες βασανίζουν την ΕΕ, αποτέλεσμα χρονοβόρων διαδικασιών στη λήψη των αποφάσεων.
Τα 204 όχι κατά και οι 36 αποχές των ευρωβουλευτών κατά τη ψήφιση του Ευρωπαϊκού Επανεξοπλισμού αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή στην επιτυχία του όλου επιχειρήματος. Η δημιουργία κοινού ευρωπαϊκού στρατού απαιτεί να εγκαταλείψουμε τη μακαριότητα και την ομφαλοσκόπηση και να ενεργοποιήσουμε τα πολεμικά χαρακτηριστικά μας.
Η πατρίδα μας τα τελευταία 75 χρόνια έχει βιώσει τη μακρότερη περίοδο ειρήνης από την ανεξαρτησία της. Η λειτουργία του κράτους και το επίπεδο διαβιώσεως μας είναι το αποτέλεσμα των επιλογών, των επιδόσεων και των δυνατοτήτων μας. Αυτά δυνάμεθα αυτά πράττουμε και από κανένα τρίτο δεν πρέπει να αναζητούμε ευθύνες. Εκτιμώ ότι η πλειονότητα των Ελλήνων το έχει συνειδητοποιήσει, πλην όμως δεν έχουμε τη γενναιότητα να το αναγνωρίσουμε. Ο πόλεμος αποτελεί τη πλέον αυστηρή αξιολόγηση ενός λαού, το αποτέλεσμα του οποίου επηρεάζει καταλυτικά τη πορεία του για πολλά χρόνια στη συνέχεια.
Ο Ιωάννης Κρασσάς είναι Αντιστράτηγος ε.α.
