- «Ὁ ἐνθουσιασμός καὶ αἱ ζητωκραυγαί τῶν ἀνδρῶν ἦσαν ἀπερίγραπτοι, ὅταν ἀντίκρυσαν τὴν θάλασσαν. Ἡ εὐγνωμοσύνη των καὶ ἡ ἀφοσίωσή των πρὸς τούς Διοικητάς τῶν Συνταγμάτων δὲν δύναται νὰ περιγραφῇ».
Του Ιωάννη Κρασσά *
Την 13η Αυγούστου(26η Αυγ. νέο ημερ.) 1922 ο Κεμάλ εξαπέλυσε επίθεση εναντίον των θέσεων της ελληνικής στρατιάς της Μικράς Ασίας. Οι ελληνικές δυνάμεις σχημάτιζαν μία έλλειψη εκτεινόμενη από την θάλασσα του Μαρμαρά μέχρι τον κόλπο της Εφέσου. Η κύρια προσπάθεια του τουρκικού στρατού κατευθυνόταν στην «εξέχουσα» του Αφιόν Καραχισάρ, στην οποία αμύνονταν τα Α΄ και Β΄ Σώματα Στρατού με 7 μεραρχίες πεζικού, υπό τους Αντιστράτηγους Νικόλαο Τρικούπη και Κίμωνα Διγενή. Η Ανεξάρτητος Μεραρχία ήταν ταγμένη στο μέσον της παρατάξεως στο τομέα Σεϊντί Γαζή (αρχαία Νακόλεια). Οι συγκοινωνιακοί κόμβοι του Εσκή Σεχήρ(Δορύλαιο) και του Αφιόν Καραχισάρ (Βυζαντινό Ακροϊόν) αποτελούσαν τα εδάφη ζωτικής σημασίας των αμυνομένων.
Μετά από διήμερη σκληρή μάχη άρχισε η υποχώρηση των Ελληνικών δυνάμεων, η οποία σύντομα μετατράπηκε σε άτακτη φυγή. Οι διασωθέντες των Α΄ και Β΄ Σωμάτων Στρατού επιβιβάσθηκαν στα πλοία από τον λιμένα του Τσεσμέ στην χερσόνησο της Ερυθραίας, υπό την κάλυψη του αξιόμαχου 1ου Συντάγματος Πεζικού υπό την διοίκηση του Αντισυνταγματάρχου Μαρούλη Οδυσσέα. Οι δυνάμεις του Γ΄ΣΣ μεταφέρθηκαν στην Ανατολική Θράκη από τους λιμένες των Μουδανιών, Πανόρμου και της Αρτάκης. Η Ανεξάρτητος Μεραρχία λόγω της ταχύτατης προελάσεως των Τουρκικών δυνάμεων βρέθηκε απομονωμένη πίσω από τις εχθρικές γραμμές. Αγνοώντας την κατάρρευση του μετώπου άρχισε να κινείται προς δυσμάς παρενοχλούμενη από το τουρκικό ιππικό.
Την 20ηΑυγούστου,ο γενναίος αεροπόρος Λοχαγός Πεζικού Γεώργιος Ξηρός έρριψε εντός σιδερένιου κυλίνδρου έγγραφο, ενημερώνοντας την μεραρχία περί της καταστάσεως. Λόγω της διαλύσεως των μονάδων της στρατιάς, θα έπρεπε να κινηθεί προς τα παράλια συντηρούμενη εξ επιτόπιων πόρων, χωρίς την δυνατότητα οποιασδήποτε βοήθειας από την στρατιά. Παρείχε επίσης πολύτιμες πληροφορίες περί των κινήσεων του εχθρού. Ο Θεοτόκης μετά από σύσκεψη με τους αξιωματικούς του αποφάσισε να κινηθεί προς Δικελί, με τελικό προορισμό την Λέσβο. Την απόφασή του την κοινοποίησε σε όλο το προσωπικό της μεραρχίας, χωρίς να αποκρύψει την κρισιμότητα των περιστάσεων. Όλοι συνειδητοποίησαν ότι η επιβίωσή τους εξαρτάτο από την επακριβή εκτέλεση των διατασσομένων.
Η Κάθοδος των Νεότερων Μυρίων
Η φάλαγγα της μεραρχίας, μήκους άνω των 5 χιλιομέτρων, συγκροτήθηκε κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να έχει την δυνατότητα αντιμετωπίσεως των εχθρικών προσβολών από οποιαδήποτε κατεύθυνση. Το όλο εγχείρημα έχει τα χαρακτηριστικά άθλου. Η Ανεξάρτητη Μεραρχία απομονωμένη, περικυκλωμένη από τον εχθρό(τακτικό στρατό και αντάρτες) και ακολουθούμενη από χιλιάδες προσφύγων έφερε σε πέρας την αποστολή της. Οι κάτοικοι των πόλεων και των χωριών παρείχαν τροφή για τους άνδρες και τα υποζύγια, υπό την απειλή βομβαρδισμού από το πυροβολικό της μεραρχίας.
Όταν η μεραρχία έφτασε στο Δικελί, η επιβίβαση επί των πλοίων πραγματοποιήθηκε με τάξη και πειθαρχία. Την 1η Σεπτεμβρίου 1922(14η νέο ημερολόγιο) η Ανεξάρτητος Μεραρχία του Γ΄ Σώματος Στρατού ολοκλήρωσε την μεταφορά της στην Μυτιλήνη, 17 ημέρες μετά την κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου. Απ’ όλους τους σχηματισμούς της Στρατιάς της Μικράς Ασίας η Ανεξάρτητος Μεραρχία διατήρησε υποδειγματικά την συνοχή και την πειθαρχία της, στην μοναχική της πορεία των 600 χιλιομέτρων από το Σεϊντί Γαζή μέχρι τα παράλια. Κατόρθωσε να διασώσει όλο το προσωπικό της, τον οπλισμό της, τα εφόδια της, 1.200 «περιπλανώμενους» άνδρες άλλων μονάδων και 6.000 Έλληνες πρόσφυγες. Οι κύριοι συντελεστές αυτού του άθλου ήσαν ο Μέραρχος Συνταγματάρχης Δημήτριος Θεοτόκης και οι Διοικητές των 2 Συνταγμάτων Αντισυνταγματάρχες Ιωάννης Κωνσταντίνου και Νικόλαος Τσίπουρας.
Μετά την άφιξη της στην Μυτιλήνη αποκατέστησε την έννομο τάξη, την οποία είχαν καταλύσει 15.000 λιποτάκτες οι οποίοι συμπεριφέρονταν ως κοινοί κακοποιοί. Η Ανεξάρτητος Μεραρχία αναδιοργανώθηκε και αποστάλθηκε στις Φέρες και απετέλεσε τον πυρήνα της Στρατιάς του Έβρου, μετονομασθείσα σε ΧΙΙ Μεραρχία Πεζικού. Θα έπρεπε να συμβεί το αντίστροφο, αφού η ΧΙΙ, μετά την μάχη του Αλή Βεράν, διαλύθηκε και αιχμαλωτίσθηκε.
Τα Παθήματα που δεν Έγιναν Μαθήματα
Η Ανεξάρτητος Μεραρχία διέσωσε την τιμή των Ελληνικών όπλων, άπαντες έπραξαν το καθήκον τους, σύμφωνα με τον όρκο που έδωσαν. Το κατόρθωμά της δεν προβλήθηκε, όπως θα έπρεπε, από ιδιοτέλεια, επειδή ο μέραρχος ήταν εξάδελφος του εκτελεσθέντος κατά την Δίκη των Έξι, υπουργού στρατιωτικών Νικολάου Θεοτόκη. Θα είχαμε αποφύγει την πιο ντροπιαστική ήττα της νεότερης ιστορίας μας και θα είχαν διασωθεί χιλιάδες στρατιωτικών και πολιτών, εάν όλες οι μονάδες της στρατιάς ενεργούσαν, όπως η Ανεξάρτητος Μεραρχία.
Το αξιόμαχο του στρατού είναι μετρήσιμο μέγεθος. Η πραγματικότητα αποδεικνύει ότι δεν θέτουμε σε πρώτη προτεραιότητα την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα όχι μόνο των Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά και των δημοσίων οργανισμών και υπηρεσιών, διότι μας πανικοβάλλει η αξιολόγηση. Το προσωπικό πρέπει να αποδεικνύει ότι διαθέτει τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απαιτούνται κατά περίσταση. Τίποτα δεν είναι προφανές και αυτονόητο. Η προσήλωση στην εκτέλεση του καθήκοντος αποτελεί ένα καθημερινό αγώνα. Δυστυχώς υπεράνω όλων το βόλεμά μας, στο όνομα πάντοτε του «αγνότερου» πατριωτισμού».
- Ο Ιωάννης Κρασσάς είναι Αντιστράτηγος ε.α
