Ι. Πολύ σημαντική δικαστική εξέλιξη

Με την υπ’ αριθ. 2309/2022 απόφασή του, το 9ο Τριμελές Τμήμα του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών απέρριψε έφεση του e-ΕΦΚΑ κατά ασφαλισμένης, που είχε δικαιωθεί σε πρώτο βαθμό, η οποία είχε οφειλές προς τον e-ΕΦΚΑ ύψους 86.000 ευρώ και πλέον, μετά την προσθήκη τελών και προσαυξήσεων.

Ο e-ΕΦΚΑ (πρώην ΕΤΑΑ) είχε αναστείλει την καταβολή της σύνταξης στην ασφαλισμένη λόγω μη εξόφλησης της ανωτέρω οφειλής της. Η ασφαλισμένη, επικαλούμενη τη δεινή οικονομική της κατάσταση και προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε, ζήτησε με προσφυγή της στο Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών να της χορηγηθεί σύνταξη, έστω και με υπολογισμό λιγότερων ετών ασφάλισης, άλλως να καταβάλει την οφειλή της σε δόσεις ή, έστω, να της χορηγηθεί σύνταξη για τα έτη που θεωρείτο ότι είχε καταβάλει εισφορές.

Το Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών με την υπ’ αριθ. 16015/2020 απόφασή του είχε κάνει δεκτή την προσφυγή της συνταξιούχου, δικαιώνοντάς την και υποχρεώνοντας τον e-ΕΦΚΑ να της καταβάλει κανονικά τη σύνταξή της.

Ο e-ΕΦΚΑ έκρινε σκόπιμο να ασκήσει έφεση.

Επί της έφεσης του e-ΕΦΚΑ εκδόθηκε η πολύ σημαντική απόφαση 2309/2022 του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών (9^ο Τμήμα Τριμελές) που απέρριψε την έφεση του Ασφαλιστικού Οργανισμού και του επέβαλε μάλιστα και τα δικαστικά έξοδα της εφεσίβλητης συνταξιούχου!

Έτσι, ισχύει η πρωτόδικη απόφαση με αριθμό 16015/2020 του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών, που δικαίωσε την συνταξιούχο, η οποία μάλιστα έχει πραγματοποιήσει 46 χρόνια ασφάλισης!!

ΙΙ.  43 δις ευρώ οι οφειλές στον e-ΕΦΚΑ

1.500.000 οι οφειλέτες, 250.000 ασφαλισμένοι χωρίς σύνταξη λόγω οφειλών πάνω από το πλαφόν

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του e-ΕΦΚΑ, στις 30-6-2022 οι συνολικές οφειλές προς αυτόν και προς όλα τα πρώην ενταγμένα σήμερα σ’ αυτόν Ταμεία ανέρχονται σε πάνω από 43 δις ευρώ (43.430.365.941 ευρώ). Οι οφειλέτες ανέρχονται συνολικά στο 1.500.000 περίπου ενώ 250.000 από αυτούς αδυνατούν να λάβουν σύνταξη λόγω οφειλών που ξεπερνούν το καθορισμένο από τον νόμο πλαφόν.

Πράγματι, για τη χορήγηση σύνταξης σε οφειλέτες προς τον ΕΦΚΑ, σύμφωνα με το άρθρο 259 του ν. 4798/2021 (Α’ 68), που τροποποίησε το άρθρο 61 του ν. 3863/2010, ορίζονται τα εξής:

«2. Η σύνταξη καταβάλλεται, εφόσον το συνολικά οφειλόμενο από τον ασφαλισμένο ποσό προς τον e-ΕΦΚΑ από κάθε είδους ασφαλιστικές εισφορές, οφειλές από αναγνώριση πλασματικού χρόνου ασφάλισης, πρόσθετα τέλη και λοιπές επιβαρύνσεις δεν είναι μεγαλύτερο των είκοσι χιλιάδων (20.000) ευρώ, με την επιφύλαξη του επόμενου εδαφίου.

Ειδικά ως προς τις οφειλές που προκύπτουν μόνο από υπαγωγή στην ασφάλιση του πρώην Ο.Γ.Α., η σύνταξη καταβάλλεται, εφόσον το οφειλόμενο από τον ασφαλισμένο ποσό δεν ξεπερνά το ποσό των έξι χιλιάδων (6.000) ευρώ.

Σε περίπτωση οφειλής σε περισσότερους από έναν ενταχθέντες στον e-ΕΦΚΑ φορείς που εμπλέκονται στη συνταξιοδότηση, η σύνταξη καταβάλλεται εφόσον το συνολικά οφειλόμενο ποσό δεν είναι μεγαλύτερο των είκοσι χιλιάδων (20.000) ευρώ και σωρευτικά εφόσον τυχόν οφειλές στον πρώην ΟΓΑ δεν ξεπερνούν το ποσό των έξι χιλιάδων (6.000) ευρώ.

Εφόσον το οφειλόμενο ποσό είναι μεγαλύτερο των είκοσι χιλιάδων (20.000) ευρώ ή των έξι χιλιάδων (6.000) ευρώ για τον πρώην Ο.Γ.Α., ο οφειλέτης υποχρεούται να καταβάλει εφάπαξ το υπερβάλλον ποσό, ενώ, ως προς το υπόλοιπο ποσό, ισχύουν όσα προβλέπονται στην παρ. 3. Εφόσον το υπερβάλλον ποσό των είκοσι χιλιάδων (20.000) ευρώ ή έξι χιλιάδων (6.000) ευρώ στον πρώην Ο.Γ.Α. δεν εξοφληθεί εντός διμήνου από τη γνωστοποίηση της οφειλής, η σύνταξη αρχίζει να καταβάλλεται από την πρώτη μέρα του επόμενου μήνα της εξόφλησης αυτού.

3. α) Τα ανωτέρω ποσά οφειλής συμψηφίζονται ή παρακρατούνται από τα ποσά των συντάξεων σε ίσες μηνιαίες δόσεις, που δεν μπορεί να είναι περισσότερες από εξήντα (60) για τις περιπτώσεις συνταξιοδότησης λόγω γήρατος, αναπηρίας ή θανάτου. Η πρώτη δόση παρακρατείται από τον πρώτο μήνα απονομής της σύνταξης. Σε περίπτωση οφειλής σε περισσότερους από έναν ενταχθέντες στον e-ΕΦΚΑ φορείς, ο συμψηφισμός ή παρακράτηση διενεργείται από τον απονέμοντα φορέα για λογαριασμό όλων των ενταχθέντων στον e-ΕΦΚΑ φορέων, τομέων, κλάδων λογαριασμών κύριας ασφάλισης.

β) Ειδικά για τις συντάξεις αναπηρίας ορισμένου χρόνου, ανεξαρτήτως διάρκειας, το ποσό της μηνιαίας δόσης προκύπτει από τη διαίρεση του οφειλόμενου ποσού με τον μέγιστο αριθμό δόσεων, σύμφωνα με την περ. α’. Αν μετά από νέα υγειονομική κρίση παραταθεί εκ νέου η σύνταξη αναπηρίας για ορισμένο χρόνο, ανεξαρτήτως διάρκειας, αλλά με συντάξιμο ποσοστό αναπηρίας μικρότερο της προηγούμενης υγειονομικής κρίσης, το ποσό της μηνιαίας δόσης επανυπολογίζεται με τον ίδιο τρόπο. Αν το συνταξιοδοτικό δικαίωμα δεν παραταθεί, το υπόλοιπο της οφειλής, όπως αυτή είχε προσδιοριστεί με τιμές που ίσχυαν κατά την ημερομηνία της αίτησης συνταξιοδότησης, γνωστοποιείται στον συνταξιούχο και αναζητείται σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις. Το ελάχιστο ποσό της μηνιαίας δόσης των περ. α’ και β’ δεν μπορεί να είναι μικρότερο από πενήντα (50) ευρώ.».

ΙΙΙ. Το ιστορικό της υπόθεσης που οδήγησε στη μεγάλη ανατροπή

Με την προσφυγή που κατέθεσε τον Μάρτιο του 2017, η ασφαλισμένη-συνταξιούχος ζήτησε την ακύρωση της υπ’ αριθ. 279/13-12-2016 απόφασης της Διοικούσας Επιτροπής Υγειονομικών του ΝΠΔΔ «Ενιαίο Ταμείο Ανεξάρτητα Απασχολουμένων» (ΕΤΑΑ, ενταγμένου στον ενιαίο e-ΕΦΚΑ), η οποία απέρριψε ένστασή της κατά της υπ’ αριθ. 39329/2016 απόφασης του Διευθυντή της Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών του ΕΤΑΑ. Με την τελευταία αυτή απόφαση, η προσφεύγουσα ενημερώθηκε για το σύνολο της οφειλής της προς το Ταμείο και για την  -εξαιτίας της οφειλής αυτής-  αναστολή καταβολής της σύνταξής της μέχρι την εξόφληση μέρους τού οφειλόμενου ποσού.

Η προσφεύγουσα, ασφαλισμένη στο ΤΣΑΥ (μετέπειτα ΕΤΑΑ) για 46 συντάξιμα έτη (1967-2013), υπέβαλε στο Ταμείο αίτηση χορήγησης σύνταξης λόγω γήρατος στις 20-2-2013. Με την 23887/11-3-2013 απόφαση του Διευθυντή τού Τομέα Υγειονομικών του ΕΤΑΑ, αποφασίστηκε η χορήγηση προσωρινής σύνταξης ύψους 1.249 ευρώ από 1-3-2013.

Το 2016, με απόφαση του ίδιου Διευθυντή (39329/24-3-2016) της γνωστοποιήθηκε ότι για το χρονικό διάστημα από 22-6-1967 έως 31-1-2013 προέκυψε (μετά από εκκαθάριση του ασφαλιστικού της λογαριασμού) οφειλή της ύψους 86.211 ευρώ από μη καταβληθείσες εισφορές και πρόσθετα τέλη.

Επίσης, με το ίδιο έγγραφο ενημερώθηκε ότι ποσό ύψους 25.000 ευρώ θα μπορούσε να συμψηφισθεί με τις συντάξεις που θα ελάμβανε στο μέλλον, ενώ το υπόλοιπο οφειλόμενο ύψους 61.211 ευρώ έπρεπε να καταβληθεί εντός δύο (2) μηνών!! Επιπλέον, ενημερώθηκε ότι αναστέλλεται η καταβολή της σύνταξής της έως την εξόφληση της οφειλής, χωρίς δικαίωμα λήψης αναδρομικών συντάξεων!

Η συνταξιούχος υπέβαλε την από 27-5-2016 ένστασή της, επικαλούμενη τη δεινή οικονομική της κατάσταση και τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε και ζήτησε να της χορηγηθεί σύνταξη έστω και με υπολογισμό λιτότερων ετών ασφάλισης, ή, άλλως, να εφαρμοσθεί η διάταξη της παρ.4 του άρθρου 38 του ν. 4331/2015, ή να καταβάλει την οφειλή της σε δόσεις, άλλως να λάβει σύνταξη για τα έτη που έχει καταβάλει εισφορές.

Η ένστασή της απορρίφθηκε με την υπ’ αριθ. 279/13-12-2016 απόφαση της Διοικούσας Επιτροπής του ΕΤΑΑ βασιζόμενη στη διάταξη του άρθρου 6 παρ.1 του ν. 982/1979, σύμφωνα με την οποία η χορήγηση οριστικής σύνταξης προϋποθέτει πλήρη και εμπρόθεσμη εξόφληση των οφειλών τού ασφαλισμένη.

ΙV. Η πρώτη δικαίωση με την υπ’αριθ.16015/2020 απόφαση ΔΠρΑθ

Τελικώς, η συνταξιούχος προσέφυγε στο Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών προς ακύρωσή της και επί της προσφυγής της εκδόθηκε η υπ’ αριθ. 16015/2020 απόφαση.

Αξιοσημείωτη στην πρωτόδικη αυτή απόφαση είναι η σκέψη αριθμός 8, σύμφωνα με την οποία, «σε περίπτωση που ο δικαιούχος σύνταξης από το ΕΤΑΑ έχει οφειλές σ’ αυτό από ασφαλιστικές εισφορές που υπερβαίνουν τέσσερις μηνιαίες συντάξεις κατωτάτου ορίου τού Ταμείου αυτού, τα αρμόδια όργανά του υποχρεούνται να γνωστοποιήσουν στον ασφαλισμένο-αιτούντα σύνταξη, εγγράφως και με απόδειξη παραλαβής, το ύψος της κύριας οφειλής καθώς και το ποσό των τυχόν πρόσθετων επιβαρύνσεως. Η γνωστοποίηση αυτή πρέπει να γίνει μέσα σε δύο μήνες από την υποβολή της αίτησης για συνταξιοδότηση ή σε έναν μήνα από την έκδοση απόφασης για προσωρινή σύνταξη (εδ.γ’ της παρ.1 του άρθρου 6 του π.δ. 258/1983). Τέτοια γνωστοποίηση όχι μόνο δεν προκύπτει να έλαβε χώρα στις τασσόμενες προθεσμίες, αλλ’ απεναντίας το έγγραφο γνωστοποίησης συντάχθηκε πολύ αργότερα από την εκπνοή των ως άνω προθεσμιών. Έτσι, εφόσον ο Ασφαλιστικός Οργανισμός δεν ενημέρωσε εμπροθέσμως και εγγράφως και με απόδειξη παραλαβής την συνταξιούχο για το ύψος της κύριας οφειλής που υπερέβαινε το ανωτέρω ποσό (4 μηνιαίες συντάξεις κατωτάτου ορίου) ούτε για τις πρόσθετες επιβαρύνσεις, δεν επέρχονται οι συνέπειες που προβλέπονται στην παρ.2 του άρθρου 6 του π.δ. 258/1983. Επομένως ως προς την έναρξη καταβολής της σύνταξης εφαρμόζονται οι πάγιες διατάξεις του Ασφαλιστικού Οργανισμού.».

Μετά την παραπάνω τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία η απόφαση κατέληξε ότι η προσφυγή της συνταξιούχου πρέπει να γίνει δεκτή και να ακυρωθεί η προσβαλλόμενη 279/13-12-2016 απόφαση της Διοικούσας Επιτροπής Υγειονομικών του ΕΤΑΑ. Επιπλέον, το πρωτόδικο Δικαστήριο αποφάνθηκε με την 16015/2020 απόφασή του ότι η συνταξιούχος δικαιούται τη λήψη σύνταξης λόγω γήρατος από 1-3-2013 και διατάσσει την επιστροφή τού καταβληθέντος παραβόλου, ενώ απαλλάσσει τον e-ΕΦΚΑ από τα δικαστικά έξοδα τής προσφεύγουσας, πράγμα που δεν έκανε η εφετειακή απόφαση που ακολούθησε και επέβαλε στον Ασφαλιστικό Οργανισμό τα δικαστικά έξοδα.

1. V. Η 2309/2020 απόφαση ΔΕφΑθ «έσπασε» το πλαφόν. Ανοίγει ο δρόμος για τη συνταξιοδότηση χιλιάδων οφειλετών

Όπως προαναφέρθηκε, ο e-ΕΦΚΑ κατέθεσε έφεση κατά της 16015/2020 απόφασης που είχε δικαιώσει την ασφαλισμένη και είχε διατάξει τον ΕΦΚΑ να της χορηγήσει σύνταξη. Με την απόφαση 2309/2022 το 9^οΤριμελές Τμήμα του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών την απέρριψε και μάλιστα καταδικάζοντάς τον στην καταβολή της δικαστικής δαπάνης της συνταξιούχου.

Στο απόλυτα τεκμηριωμένο και πλήρες σκεπτικό της, η πολύ σημαντική 2309/2022 απόφαση ΔΕφΑθ μεταξύ των άλλων αναφέρει: «Το Ταμείο με την έφεση προέβαλλε αφενός ότι μη νομίμως το πρωτόδικο δικαστήριο ενήργησε αυτεπάγγελτη έρευνα και αφετέρου ότι η κρίση του αυτή οδήγησε εν προκειμένω σε παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας και της ισότητας, εφόσον η εφεσίβλητη ευνοήθηκε παίρνοντας σύνταξη χωρίς να έχει εξοφλήσει ή ρυθμίσει νομίμως τις ασφαλιστικές της εισφορές και χωρίς να εξυπηρετήσει τις σχετικές αιτηθείσες ρυθμίσεις.».

Ο πρώτος ισχυρισμός του απορρίφθηκε ως νόμω αβάσιμος, διότι, σύμφωνα με τον νόμο, το Δικαστήριο έχει εξουσία να ελέγξει αυτεπαγγέλτως το νόμιμο έρεισμα της προσβαλλόμενης ενώπιων του διοικητικής πράξης. Ο δεύτερος ισχυρισμός απορρίφθηκε ως αλυσιτελής, διότι εν προκειμένω εκχώρησε από το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο αυτεπάγγελτη έρευνα λόγω μη νομίμου ερείσματος της εν λόγω πράξης βάσει των διατάξεων του π.δ. 258/1983 και συγκεκριμένα της παρ. 1 εδ. γ’ του άρθρου 6 αυτού, σύμφωνα με την οποία, δεν έπρεπε να θεωρηθεί ληξιπρόθεσμη η οφειλή της εφεσίβλητης από ασφαλιστικές εισφορές, ούτε να της διακοπεί η προσωρινή σύνταξη.

Μετά από όλα αυτά και επειδή το ζήτημα των οφειλών προς Ασφαλιστικά Ταμεία είναι μείζονος ενδιαφέροντος για χιλιάδες συνταξιούχους, καλούμε την κυβέρνηση να καταργήσει το πλαφόν για τους οφειλέτες στα Ασφαλιστικά Ταμεία ή να αυξήσει το πλαφόν τουλάχιστον στο διπλάσιο και να επιτρέψει τη χορήγηση σύνταξης ανάλογα με τα χρόνια για τα οποία έχουν καταβληθεί εισφορές.

Η Πολιτεία οφείλει να επιλύσει, το συντομότερο δυνατόν, το ζήτημα μαζί με την προωθούμενη τροπολογία για την παραγραφή των οφειλών πέραν της 10ετίας, κατ’ εφαρμογή της υπ’ αριθ. 1833/2021 απόφασης της Ολομέλειας του Συμβουλίου Επικρατείας, η συμμόρφωση προς την οποία έχει καθυστερήσει απαράδεκτα με αποκλειστική ευθύνη της κυβέρνησης.

• Ο Αλέξης Π. Μητρόπουλος είναι Καθηγητής ΕΚΠΑ-Πρόεδρος ΕΝΥΠΕΚΚ