Της Αγγελικής Α. Μητροπούλου
Ι. Ο ν. 5078/2023 δεν κατήργησε την προϋπόθεση της διακοπής της εργασίας προκειμένου να συνταξιοδοτούνται οι ΑμΕΑ απασχολούμενοι
Με το άρθρο 114 του ν. 5078/2023 (ΦΕΚ Α 211) με τίτλο «Αναμόρφωση επαγγελματικής ασφάλισης, εξορθολογισμός ασφαλιστικής νομοθεσίας, συνταξιοδοτικές ρυθμίσεις, σύστημα διορισμού και προσλήψεων των εκπαιδευτικών της ΔΥΠΑ και λοιπές διατάξεις» νομοθετήθηκε νέο θεσμικό πλαίσιο από 1-1-2024 για την απασχόληση των συνταξιούχων. Εν τούτοις, η διάταξη του άρθρου 114, αν και παρείχε σε όλους τους συνταξιούχους (και τους ΑμΕΑ) τη δυνατότητα να απασχολούνται με ευνοϊκότερους όρους (δηλαδή χωρίς περικοπή τού 30% της σύνταξής τους), δεν καταργούσε την προϋπόθεση της διακοπής της εργασίας για τη χορήγηση αναπηρικής σύνταξης που είχε τεθεί ήδη από τον ν. 4387/2016 (νόμος Κατρούγκαλου). Το ίδιο μάλιστα επιβεβαιώνεται κι από την Εγκύκλιο e-ΕΦΚΑ υπ’ αριθ. 1/2024 (αριθ. πρωτ. οικ.61423/15-1-2024) με θέμα «Νέο νομικό πλαίσιο για την απασχόληση συνταξιούχων εξ ιδίου δικαιώματος (λόγω γήρατος/αναπηρίας), με την αντικατάσταση του άρθρου 20 του ν. 4387/2016 (Α΄ 85). Κοινοποίηση των διατάξεων του άρθρου 114 του ν. 5078/2023 με παροχή οδηγιών», η οποία χαρακτηριστικά αναφέρει: «[…]ii. Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με τη διάταξη τηςπαρ.1τουάρθρου 11Α του ν.4387/2016, η οποία προστέθηκε στο άρθρο 11 του νόμου αυτού με το άρθρο 26του ν.4997/2022, για την απονομή κύριας σύνταξης λόγω αναπηρίας από κοινή νόσο απαιτείται -εκτός των λοιπών προϋποθέσεων που ορίζονται στην εν λόγω διάταξη- η με οποιονδήποτε τρόπο διακοπή της υπακτέας στην ασφάλιση εργασίας».
Για τον λόγο εξάλλου αυτόν από την πρώτη στιγμή η ΕΝΥΠΕΚΚ έθεσε το ζήτημα της τροποποίησης του θεσμικού πλαισίου προκειμένου να αντιμετωπισθεί η αδικία που βίωναν όσοι συμπολίτες μας ΑμΕΑ επιθυμούσαν να συνταξιοδοτηθούν λόγω αναπηρίας και να συνεχίζουν να εργάζονται.
ΙΙ. Συνταξιοδότηση των ΑμΕΑ απασχολουμένων χωρίς προηγούμενη διακοπή τής εργασίας τους. Τί προβλέπει ο ν. 5157/2024 (άρθρο 43)
Στις 15-11-2024 δημοσιεύθηκε ο ν. 5157/2024 (ΦΕΚ Α 187). Με το άρθρο 43παρέχεται επιτέλους η δυνατότητα στους ΑμΕΑ απασχολουμένους να συνταξιοδοτούνται χωρίς την προϋπόθεση της προηγούμενης διακοπής της εργασίας τους, που είχε τεθεί με τον ν. 4387/2016 (νόμος Κατρούγκαλου), όπως προαναφέρθηκε. Ειδικότερα το άρθρο 43 προβλέπει ότι:«1. Στο πρώτο εδάφιο της παρ. 1 του άρθρου 11Α του ν. 4387/2016 (Α’ 85), περί σύνταξης λόγω αναπηρίας από κοινή νόσο, διαγράφονται οι λέξεις «έχουν διακόψει με οποιονδήποτε τρόπο την υπακτέα στην ασφάλιση εργασία, απασχόληση ή ιδιότητά τους και» και η παρ. 1 διαμορφώνεται ως εξής:«1. Οι ασφαλισμένοι του e-Ε.Φ.Κ.Α. δικαιούνται κύρια σύνταξη λόγω αναπηρίας από κοινή νόσο για όσο χρονικό διάστημα πιστοποιούνται, ως άτομα με αναπηρία με ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον πενήντα τοις εκατό (50%), στο οποίο περιλαμβάνεται και η τυχόν προσαύξηση σύμφωνα με την παρ. 2, εφόσον έχουν πραγματοποιήσει σε κλάδο κύριας ασφάλισης:α) τουλάχιστον δεκαπέντε (15) έτη ή τέσσερις χιλιάδες πεντακόσιες (4.500) ημέρες ασφάλισης, ήβ) τουλάχιστον πέντε (5) έτη ή χίλιες πεντακόσιες (1.500) ημέρες ασφάλισης, εκ των οποίων τουλάχιστον δύο (2) έτη ή εξακόσιες (600) ημέρες ασφάλισης εντόςτων τελευταίων πέντε (5) ετών πριν από την ημερομηνία έναρξης της αναπηρίας ή πριν από το έτος έναρξης της αναπηρίας. Αν κατά τη διάρκεια των πέντε (5) αυτών ετών ο ασφαλισμένος έχει επιδοτηθεί για ασθένεια ή ανεργία ή έχει συνταξιοδοτηθεί, η περίοδος των πέντε (5) ετών επεκτείνεται για ίσο χρόνο με αυτόν της επιδότησης ή συνταξιοδότησης, ήγ) τουλάχιστον ένα (1) έτος ή τριακόσιες (300) ημέρες ασφάλισης και δεν έχει συμπληρώσει το εικοστό πρώτο (21ο) έτος της ηλικίας. Οι ανωτέρω τριακόσιες (300) ημέρες ασφάλισης αυξάνονται προοδευτικά σε χίλιες πεντακόσιες (1.500) ημέρες ασφάλισης με την προσθήκη εκατόν είκοσι (120) ημερών ασφάλισης για κάθε έτος ηλικίας πέραν του εικοστού πρώτου (21ου) μέχρι τη συμπλήρωση του τριακοστού πρώτου (31ου).2.Η παρ. 1 ισχύει από 1ης.1.2024. Αιτήσεις συνταξιοδότησης που έχουν υποβληθεί από 1ης.1.2024 μέχρι τη δημοσίευση του παρόντος και έχουν απορριφθεί λόγω μη προηγούμενης διακοπής της ασφαλιστέας απασχόλησης, επανυποβάλλονται εντός έξι (6) μηνών από τη δημοσίευση του παρόντος και οι συνέπειές τους ανατρέχουν στον χρόνο υποβολής της αρχικής αίτησης».
Μέχρι την ψήφιση της νέας ρύθμισης (15-11-2024), για να βγει στη σύνταξη κάποιος συμπολίτης μας με Ειδικές Ανάγκες (ΑμΕΑ), έπρεπε προηγουμένως να είχε διακόψει την εργασία του. Τώρα η προϋπόθεση αυτή, που έτασσε ο νόμος Κατρούγκαλου 4387/2016, καταργείται. Έτσι χιλιάδες ΑμΕΑ, εφόσον το επιθυμούν, μπορούν να συνεχίσουν να εργάζονται χωρίς να διακόψουν την εργασία τους και να αιτηθούν σύνταξη αναπηρίας χωρίς περικοπή της σύνταξής τους. Συνεπώς, με τη νέα διάταξη του άρθρου 43 του ν. 5157/2024 αποκαθίσταται η αδικία σε βάρος των ΑμΕΑ απασχολούμενων και λύνεται ένα υψηλής κοινωνικής ευαισθησίας ζήτημα.
Σημειωτέον ότι, επειδή η διάταξη αυτή του άρθρου 43 του ν. 5157/2024 ισχύει αναδρομικά από 1-1-2024, όσοι ΑμΕΑ είχαν απορριπτική απάντηση συνταξιοδότησης επειδή δεν είχαν διακόψει την ασφαλιστέα απασχόλησή τους, δύνανται να επανυποβάλλουν το αίτημά τους, το οποίο θα κριθεί με τις νέες ισχύουσες πλέον διατάξεις. Ειδικότερα ορίζεται ότι οι αιτήσεις συνταξιοδότησης που έχουν υποβληθεί από 1-1-2024 μέχρι 15-11-2024 (δημοσίευση του νόμου) και έχουν απορριφθεί λόγω μη προηγούμενης διακοπής τής ασφαλιστέας απασχόλησης (που ήταν προϋπόθεση), πρέπει να υποβληθούν ξανά μέσα σε προθεσμία έξι (6) μηνών που αρχίζει από 15-11-2024 (ήτοι μέχρι 15-5-2025) ενώ οι συνέπειές τους θα ανατρέχουν στον χρόνο υποβολής της αρχικής αίτησης.
ΙΙΙ. Οι απασχολούμενοι ΑμΕΑ συνταξιούχοι απαλλάσσονται από την καταβολή τού μη ανταποδοτικού φόρου ύψους 10%
Από τη συνδυαστική ερμηνεία του άρθρου 114 του ν. 5078/2023 και του άρθρου 43 του ν. 5157/2024 συνάγεται ότι οι απασχολούμενοι ΑμΕΑ συνταξιούχοι απαλλάσσονται από την καταβολή τού μη ανταποδοτικού φόρου υπέρ e-ΕΦΚΑ ύψους 10%.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την ισχύουσα παρ. 5 του άρθρου 114 του ν. 5078/2023, από την καταβολή τού πόρου υπέρ e-ΕΦΚΑ εξαιρούνται οι εξής:
α) Τα άτομα με ψυχική αναπηρία του άρθρου 23 του ν. 4488/2017,
β) Οι συνταξιούχοι του ν. 612/1977 και των διατάξεων που παραπέμπουν σε αυτόν.
γ) Οι συνταξιούχοι του γ’ εδαφίου της περ. α’ της παρ. 1 των άρθρων 1 και 26 του π.δ. 169/2007.
δ) Όσοι λαμβάνουν το εξωιδρυματικό επίδομα ή το αντίστοιχο επίδομα του άρθρου 54 του π.δ. 169/2007.
ε) Οι πολύτεκνοι με ένα τουλάχιστον τέκνο ανήλικο ή σπουδαστή σε ανώτερες ή ανώτατες σχολές και έως τη συμπλήρωση του 24ουέτους της ηλικίας του ή είναι ανίκανο για κάθε βιοποριστική εργασία.
στ) Τα πρόσωπα που αναφέρονται στην παρ. 3 του άρθρου 4 του ν. 4387/2016.
ζ) Οι συνταξιούχοι λόγω αναπηρίας (από κοινή νόσο, εργατικό ατύχημα, ατύχημα εκτός εργασίας, επαγγελματική νόσο).
IV. Να επιτραπεί άμεσα η απασχόληση στους χήρους/χήρες και στους επιδοματούχους ΑμΕΑ ΕΦΚΑ και ΟΠΕΚΑ χωρίς περικοπή τής σύνταξης ήτων επιδομάτων τους
Μετά τη νέα αυτονόητη διόρθωση μιας αδικίας σε βάρος των ΑμΕΑ απασχολούμενων που επιθυμούσαν να συνταξιοδοτηθούν με την πρόσφατη ρύθμιση του άρθρου 43 του ν. 5157/2024 επιβάλλεται η σημερινή κυβέρνηση να αποκαταστήσει και την αδικία που βιώνουν οι συνταξιούχοι λόγω θανάτου (χήρες-χήροι) και οι επιδοματούχοι συμπολίτες μας από τον ΕΦΚΑ και τον ΟΠΕΚΑ.
Σύμφωνα με το αυστηρό ισχύον νομικό πλαίσιο, σε περίπτωση που οι συνταξιούχοι λόγω θανάτου εργαστούν, έχουν μετά την πρώτη τριετία καταβολής της σύνταξής τους επιπλέον περικοπή κατά 50% ενώ οι επιδοματούχοι του ΕΦΚΑ και του ΟΠΕΚΑ ουσιαστικά «τιμωρούνται» με την απώλεια των επιδομάτων που νομίμως δικαιούνται.
Γι’ αυτό η κυβέρνηση πρέπει άμεσα να αποκαταστήσει και την ως άνω ανισότητα ψηφίζοντας ρύθμιση -και μάλιστα με αναδρομική ισχύ- ώστε οι χήροι, οι χήρες και οι επιδοματούχοι ΑμΕΑ του ΕΦΚΑ και του ΟΠΕΚΑ να δύνανται να εργαστούν (αν το επιθυμούν) χωρίς καμία μείωση ή περικοπή των συντάξεων-επιδομάτων τους.
Η Αγγελική Α. Μητροπούλου είναι Διδάκτωρ-Δικηγόρος
