Ψηφίστηκε ο νόμος κι εκδόθηκε η σχετική Εγκύκλιος από τον ΕΦΚΑ
Του Αλέξη Π. Μητρόπουλου*
Οι διάφορες παροχές σε είδος των εργοδοτών προς τους εργαζομένους (άλλοτε ως υποχρέωσή τους, άλλοτε οικειοθελώς) αποτελεί μεγάλο ζήτημα στο Ατομικό Εργατικό Δίκαιο και από δεκαετιών έχει απασχολήσει πολλάκις τα Εργατοδικεία.
1. Το νομοθετικό πλαίσιο μέχρι τον νόμο Κατρούγκαλου
Στο άρθρο 9 του ν. 2336/1995 (ΦΕΚ Α’ 189), με τίτλο «Παροχές σε είδος προς εργαζομένους για παραγωγικούς και λειτουργικούς σκοπούς των επιχειρήσεων», οριζόταν ότι:
«1.Παροχές σε είδος προς εργαζομένους, οι οποίες χορηγούνται αυτούσιες εξ ελευθεριότητος του εργοδότη, δεν περιλαμβάνονται στις τακτικές αποδοχές των εργαζομένων, δεν θεωρούνται εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες ούτε υπόκεινται σε κοινωνικο-ασφαλιστικές ή άλλες κρατήσεις και αποτελούν παραγωγικές και λειτουργικές δαπάνες των επιχειρήσεων, εφόσον εξυπηρετούν λειτουργικές ανάγκες της επιχείρησης, συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητάς της και στην ποιότητα των συνθηκών εργασίας ή αποτελούν μέτρα για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων και χορηγούνται προσωπικά προς τους δικαιούχους, μόνο αυτούσια και όχι σε χρήμα.
Στην έννοια των παροχών αυτών περιλαμβάνεται η χορήγηση τροφής (ελαφρό γεύμα, γεύμα, δείπνο), κατά τη διάρκεια του ημερήσιου εργάσιμου χρόνου και κατά την ώρα του διαλείμματος, ανεξάρτητα εάν ο χρόνος του διαλείμματος είναι αμειβόμενος.
2. Το περιεχόμενο, το είδος και η αξία των ανωτέρω παροχών καθορίζονται από τον ίδιο τον εργοδότη.
3. Με κοινές αποφάσεις των Υπουργών Οικονομικών. Εργασίας και Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, καθορίζεται κάθε λεπτομέρεια για την εφαρμογή της παρ. 1 και μετά σύμφωνη γνώμη της οικείας αντιπροσωπευτικότερης συνδικαλιστικής οργάνωσης, που καλύπτει την επιχείρηση ή εν ελλείψει της κλαδικής συνδικαλιστικής οργάνωσης, όπου υφίσταται, η έννοια των παροχών σε είδος που υπάγονται στη ρύθμιση αυτή.
4. Με τις διατάξεις των προηγούμενων παραγράφων δεν θίγεται ούτε καθ’ οιονδήποτε τρόπο αλλάζει το καθεστώς και ο χαρακτήρας των παροχών σε είδος, οι οποίες χορηγούνται με συλλογικές συμβάσεις εργασίας.».
Συνεπώς, οι μοναδικές παροχές που υπόκεινταν σε ασφαλιστικές εισφορές είναι αυτές που δίνονταν ως αντάλλαγμα της εργασίας, ως αντιστάθμισμα ή συμπλήρωμα δηλαδή των τακτικών αποδοχών, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη αν ήταν τακτικές ή έκτακτες ή συμβατική υποχρέωση των εργοδοτών.
Οι παροχές σε είδος προς τους εργαζομένους που ΔΕΝ περιλαμβάνονταν στις τακτικές αποδοχές των εργαζομένων και ΔΕΝ θεωρούνταν εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες, ΔΕΝ υπόκεινταν σε κοινωνικο-ασφαλιστικέςεισφορές ή άλλες κρατήσεις, επειδή:
α) εξυπηρετούσαν λειτουργικές ανάγκες της επιχείρησης, συνέβαλαν στην αύξηση της παραγωγικότητάς της και στην ποιότητα των συνθηκών εργασίας ή αποτελούσαν μέτρα για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων και
β) χορηγούνταν προσωπικά προς τους δικαιούχους, μόνο αυτούσια και όχι σε χρήμα.
Δηλαδή ΔΕΝ υπόκεινταν σε ασφαλιστικές εισφορές οι παροχές σε είδος που χορηγούσε ο εργοδότης για παραγωγικούς και λειτουργικούς σκοπούς της επιχείρησής του και ενείχαν κοινωνικό χαρακτήρα, συχνά εντασσόμενες στις ΣΣΕ. Τέτοιες παροχές ήταν ο εφοδιασμός των εργαζομένων με ειδικά υποδήματα (μπότες, αρβύλες κ.λπ.), γαλακτοκομικά είδη (γάλα), κουπόνια (επιταγές) σε συγκεκριμένες αλυσίδες καταστημάτων (επιταγές) συνήθως στο τέλος του έτους, ειδικά γάντια εργασίας, προστατευτικά κράνη κ.λπ.
2. Το νομοθετικό πλαίσιο αλλάζει με τον νόμο Κατρούγκαλου και τη σύσταση του ενιαίου e-ΕΦΚΑ
Με τη σύσταση του e-ΕΦΚΑ και σύμφωνα με την παρ.1 του άρθρου 38 του νόμου Κατρούγκαλου 4387/2016(ΦΕΚ Α’ 85), που διατηρήθηκε σε ισχύ και με το άρθρο 34 του νόμου Βρούτση4670/2020 (ΦΕΚ Α’ 43), αποτελώντας, όπως έχουμε αναλύσει (φύλλα 28 και 29 της Εφημερίδας όλων των Συνταξιούχων «60+») ολιστική και απόλυτη συνέχειά του, το συνολικό ποσοστό εισφοράς κύριας σύνταξης ασφαλισμένου μισθωτού και εργοδότη ορίζεται σε 20% επί των πάσης φύσεως αποδοχών των εργαζομένων, με εξαίρεση τις κοινωνικού χαρακτήρα έκτακτες παροχές ΜΟΝΟ λόγω γάμου, γεννήσεως τέκνων, θανάτουκαι βαριάς αναπηρίας.
Έτσι άνοιξε ο δρόμος για τις ανωτέρω παροχές σε είδος, μεταξύ των οποίων και τα κουπόνια/επιταγές, να λογίζονται ως μη κοινωνικού χαρακτήρα.
Η συγκεκριμένη διάταξη του νόμου Κατρούγκαλου θεώρησε ως παροχές κοινωνικού χαρακτήρα ΜΟΝΟ αυτές που χορηγούνται λόγω γάμου, γεννήσεως τέκνων, θανάτου και βαριάς αναπηρίας αγνοώντας πλήρως τις παροχές που εξυπηρετούν λειτουργικές ανάγκες της επιχείρησης, συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητάς της και στην ποιότητα των συνθηκών εργασίας, ή αποτελούν μέτρα για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων, ωσάν αυτές να μην έχουν κοινωνικό χαρακτήρα.
3. Το νέο νομοθετικό πλαίσιο για τις εισφορές στα κουπόνια σίτισης
α) Ο ν. 5006/2022 (άρθρο 43)
Με τη διάταξη του άρθρου 43 ν. 5006/2022 (ΦΕΚ Α’ 239/22-12-2022) καθορίζεται για πρώτη φορά το νομοθετικό πλαίσιο για την υποχρέωση καταβολής ασφαλιστικών εισφορών επί των χορηγούμενων διατακτικών σίτισης (κουπόνια), έντυπης ή ηλεκτρονικής μορφής, από τους εργοδότες προς τους εργαζόμενους.
Πιο συγκεκριμένα, με το άρθρο 43 ν. 5006/2022 προστέθηκε τρίτο εδάφιο στην παρ.1 του άρθρου 145 του π.δ. 80/2022 (ΦΕΚ Α’ 222/4-12-2022, Κώδικας Ατομικού Εργατικού Δικαίου) και στην παρ. 1 του άρθρου 9 του ν. 2336/1995, αναφορικά με τις «διατακτικές σίτισης». Εκεί ορίστηκε ότι:
«1. Παροχές σε είδος προς εργαζομένους, οι οποίες χορηγούνται αυτούσιες εξ ελευθεριότητας του εργοδότη, δεν περιλαμβάνονται στις τακτικές αποδοχές των εργαζομένων, δεν θεωρούνται εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες ούτε υπόκεινται σε κοινωνικο-ασφαλιστικές ή άλλες κρατήσεις και αποτελούν παραγωγικές και λειτουργικές δαπάνες των επιχειρήσεων, εφόσον εξυπηρετούν λειτουργικές ανάγκες της επιχείρησης, συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητάς της και στην ποιότητα των συνθηκών εργασίας ή αποτελούν μέτρα για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων και χορηγούνται προσωπικά προς τους δικαιούχους, μόνο αυτούσια και όχι σε χρήμα.
Στην έννοια των παροχών αυτών περιλαμβάνεται η χορήγηση τροφής (ελαφρύ γεύμα, γεύμα, δείπνο), κατά τη διάρκεια του ημερήσιου εργάσιμου χρόνου και κατά την ώρα του διαλείμματος, ανεξάρτητα εάν ο χρόνος του διαλείμματος είναι αμειβόμενος.
Οι διατακτικές σίτισης που χορηγούνται σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή από τους εργοδότες στους εργαζομένους, εμπίπτουν στην έννοια των παροχών σε είδος του πρώτου και δεύτερου εδαφίου, οι οποίες δεν περιλαμβάνονται στις τακτικές αποδοχές των εργαζομένων, εφόσον χορηγούνται σε μηνιαία βάση από τον εργοδότη στους εργαζομένους για την κάλυψη των αναγκών διατροφής τους κατά τη διάρκεια της εργασίας τους, η αξία τους δεν υπερβαίνει το ποσό των έξι (6) ευρώ ανά εργάσιμη μέρα και ανταλλάσσονται μόνο με γεύματα, έτοιμα φαγητά, τρόφιμα έτοιμα προς κατανάλωση, ροφήματα, σε συμβεβλημένο δίκτυο καταστημάτων, στη βάση συμβάσεων μεταξύ του εκδότη των διατακτικών σίτισης και των καταστημάτων, στις οποίες ρυθμίζεται ο τρόπος αποδοχής και ανταλλαγής των διατακτικών σίτισης από τους δικαιούχους εργαζομένους.».
β) Η υπ’ αριθ. 22/2023 Εγκύκλιος του ΕΦΚΑ
Με την υπ’ αριθ. 22/2023 Εγκύκλιο (αριθ. πρωτ. 115322/9-3-2023), ο ΕΦΚΑ παρέχει διευκρινήσεις και οδηγίες για την υλοποίηση της ανωτέρω διάταξης που για πρώτη φορά εφαρμόζεται στη χώρα μας.
Σ’ αυτήν αναφέρεται ότι οι χορηγούμενες από τον εργοδότη διατακτικές σίτισης σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή προς τους εργαζόμενους εμπίπτουν στην έννοια των παροχών σε είδος του α’ και β’ εδαφίου και συνεπώς ΔΕΝ υπόκεινται σε ασφαλιστικές εισφορές, σύμφωνα και με την υπ’ αριθ. 22/2023 Εγκύκλιο του e-ΕΦΚΑ, ΜΟΝΟΝ εφόσον:
1ον) χορηγούνται σε μηνιαία βάση από τον εργοδότη στους εργαζόμενους για την κάλυψη των αναγκών διατροφής τους κατά την διάρκεια της εργασίας τους,
2ον) η αξία τους δεν υπερβαίνει το ποσό των έξι (6) ευρώ ανά εργάσιμη ημέρα,
3ον) ανταλλάσσονται μόνο με γεύματα, έτοιμα φαγητά, τρόφιμα έτοιμα προς κατανάλωση, ροφήματα κ.λπ. και
4ον) γίνεται σε συμβεβλημένο δίκτυο καταστημάτων, στη βάση συμβάσεων μεταξύ του εκδότη των διατακτικών σίτισης και των καταστημάτων, στις οποίες ρυθμίζεται ο τρόπος αποδοχής και ανταλλαγής των διατακτικών σίτισης από τους δικαιούχους εργαζόμενους.
Οι ανωτέρω προϋποθέσεις πρέπει να πληρούνται ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΑ εκ μέρους του εργοδότη.
Περαιτέρω, η υπ’ αριθ. 22/2023 Εγκύκλιος του e-ΕΦΚΑ, προτρέπει τα ελεγκτικά όργανά του, προκειμένου να κρίνουν για την υποχρέωση ή μη καταβολής εισφορών επί των χορηγούμενων εκ μέρους του εργοδότη διατακτικών σίτισης, να εξετάζουν, εκτός των άλλων, αφενός μεν την ύπαρξη σύμβασης μεταξύ αυτού και του δικτύου καταστημάτων, αφετέρου δε, τους όρους της σύμβασης αυτής.
Επισημαίνεται επίσης ότι, σε περίπτωση μη τήρησης ΣΩΡΕΥΤΙΚΑ και των τεσσάρων (4) προϋποθέσεων, οι χορηγούμενες από τον εργοδότη διατακτικές σίτισης (κουπόνια ή επιταγές) υπόκεινται σε ασφαλιστικές εισφορές και εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου 38 του νόμου Κατρούγκαλου 4387/2016, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 34 του ν. 4670/2020.
