Του Απόστολου Ραυτόπουλου
Εκτός από την Ε.Ε. και τους φορείς της, έχουν συνεισφέρει σημαντικά σε πανευρωπαϊκό επίπεδο στην ενίσχυση του πλαισίου προστασίας των ατόμων τρίτης ηλικίας και οι Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών (ΟΚΠ).
Οι ηλικιωμένοι πολλές φορές αποστερούνται των δικαιωμάτων τους και η κακομεταχείριση και η εκμετάλλευση από τρίτους αποτελεί συχνό φαινόμενο. Αυτές τις προκλήσεις προσπαθεί να αντιμετωπίσει το συγκεκριμένο δίκτυο μέσα από τις εκστρατείες ενημέρωσης και τις δράσεις ενεργούς συμμετοχής των ατόμων τρίτης ηλικίας σε ό,τι τους αφορά έμμεσα και άμεσα. Με την υποστήριξη του Προγράμματος Daphne III της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η AGE εκπόνησε σε συνεργασία με ένα δίκτυο 11 οργανώσεων από ολόκληρη την Ευρώπη τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Δικαιωμάτων και Υποχρεώσεων των Ηλικιωμένων (ΕΧΔΥΗ).
Μια σημαντική δράση αποτελεί το AGE Platform Europe, ένα Ευρωπαϊκό δίκτυο Οργανώσεων που ασχολούνται με τα άτομα άνω των 50 και το οποίο με τη στήριξη της Ε.Ε. ουσιαστικά αποτελεί οδηγό αντιμετώπισης των προβλημάτων που δυσκολεύουν την καθημερινότητα των πολιτών τρίτης ηλικίας. Στο πυρήνα των προσπαθειών τίθεται η προσπάθεια καταπολέμησης του ηλικιακού ρατσισμού (age shaming) με την ταυτόχρονη εκκίνηση των πρωτοβουλιών ώστε να ακουστεί δημόσια και ελευθέρα η φωνή των ηλικιωμένων, που πολλές φορές αποκλείεται από τα ΜΜΕ.
Ο Χάρτης αποτελεί ένα σημαντικό κείμενο που αναφέρεται στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των ηλικιωμένων που χρήζουν μακροχρόνιας φροντίδας και βοήθειας αποκρυσταλλώνοντας ακόμη καλύτερα τα δικαιώματα των ατόμων τρίτης ηλικίας στον χώρο της υγείας. Θα πρέπει βέβαια να επισημανθεί ότι ο Χάρτης δεν είναι νομικά δεσμευτικός, αλλά αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την προώθηση των δικαιωμάτων των ηλικιωμένων, η δε υλοποίησή του βασίζεται στην πολιτική βούληση και στις δράσεις των κρατών μελών, των οργανισμών και των πολιτών
Ο Χάρτης αποτελείται από 10 κεφάλαια, καλύπτοντας
1. Αξιοπρέπεια και αυτονομία: Σεβασμός της προσωπικότητας, αυτοδιάθεση, ελευθερία επιλογών.
2. Ασφάλεια: Προστασία από κακοποίηση, παραμέληση, εκμετάλλευση.
3. Ισότητα και μη διάκριση: Απαγόρευση διακρίσεων με βάση την ηλικία, την αναπηρία, ή άλλους παράγοντες.
4. Υγεία και ιατρική περίθαλψη: Πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, σεβασμός της αυτονομίας του ασθενούς.
5. Κοινωνική προστασία: Επάρκεια πόρων, πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες.
6. Αυτονομία και ανεξαρτησία: Στήριξη της παραμονής στο σπίτι, δυνατότητα για ανεξάρτητη διαβίωση.
7. Συμμετοχή στην κοινωνική ζωή: Ενεργό συμμετοχή στην κοινωνία, πολιτιστικά και ψυχαγωγικά δικαιώματα.
8. Πληροφόρηση και επικοινωνία: Πρόσβαση σε πληροφορίες, επικοινωνία με την οικογένεια και τους φίλους.
9. Εκπαίδευση και κατάρτιση: Δυνατότητες για δια βίου μάθηση και ανάπτυξη.
10. Παράπονα και προσφυγές: Δικαίωμα υποβολής παραπόνων και προσφυγών σε περίπτωση παραβίασης των δικαιωμάτων.
Κακοποιητικές συμπεριφορές
Αναφορά γίνεται και στην προστασία από κακοποιητικές συμπεριφορές ειδικά σε χώρους υγειονομικής περίθαλψης από παρόχους υπηρεσιών υγείας. Στα Άρθρα 4 και 5 θίγονται τα πιο σημαντικά ζητήματα αναφορικά με την προστασία των ατόμων τρίτης ηλικίας. Στο Άρθρο 4 αποτυπώνεται το δικαίωμα για πρόσβαση όλων των ατόμων τρίτης ηλικίας σε υψηλές παροχές υγείας. Πολύ σημαντικό είναι και το δικαίωμα που κατοχυρώνεται και στο άρθρο 5 σύμφωνα με το οποίο το άτομο τρίτης ηλικίας – εφόσον έχει σώας τας φρένας έχει το δικαίωμα αυτοδιάθεσης, να επιλέξει δηλαδή αν επιθυμεί και ποιες υπηρεσίες υγείας να του παρασχεθούν. Με αυτό το τρόπο γίνεται κατανοητό ότι τα ηλικιωμένα άτομα έχουν σαφή και κατοχυρωμένα δικαιώματα στον τομέα της υγείας που προστατεύονται σε υπερεθνικό επίπεδο. Οι ηλικιωμένοι έχουν το δικαίωμα να λαμβάνουν πληροφορίες για την υγεία τους και να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με την περίθαλψη τους.
Μια ακόμη ενδιαφέρουσα περίπτωση δράσης της κοινωνίας των πολιτών αποτελεί το Δίκτυο Ενεργών Πολιτών (Active Citizenship Network – ACN), το οποίο μαζί με άλλες 12 Ευρωπαϊκές οργανώσεις, συνέταξαν την Ευρωπαϊκή Χάρτα Δικαιωμάτων των Ασθενών (Active Citizenship Network). Η Ευρωπαϊκή Χάρτα Δικαιωμάτων των Ασθενών διακηρύσσει δέκα τέσσερα (14) δικαιώματα ασθενών τα οποία, στο σύνολό τους, έχουν σαν στόχο να εγγυηθούν ένα «υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας» (άρθρο 35 της Χάρτας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και να εξασφαλίσουν την υψηλή ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχονται από τους διάφορους εθνικούς φορείς υγείας στην Ευρώπη. Η Χάρτα αυτή υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (Ε.Ο.Κ.Ε.) το 2007 και αποτελεί πλέον μέρος του Ευρωπαϊκού Δικαίου.
Η Ευρωπαϊκή Χάρτα Δικαιωμάτων των Ασθενών διακηρύσσει δέκα τέσσερα (14) δικαιώματα ασθενών τα οποία, στο σύνολό τους, έχουν σαν στόχο να εγγυηθούν ένα «υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας» (άρθρο 35 της Χάρτας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και να εξασφαλίσουν την υψηλή ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχονται από τους διάφορους εθνικούς φορείς υγείας στην Ευρώπη. Η Χάρτα αυτή υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (Ε.Ο.Κ.Ε.) το 2007 και αποτελεί πλέον μέρος του Ευρωπαϊκού Δικαίου.
Τα δικαιώματα
Τα δέκα τέσσερα (14) αυτά δικαιώματα είναι τα εξής:
• της πρόληψης
• της πρόσβασης
• της πληροφόρησης
• της συγκατάθεσης
• της ελεύθερης επιλογής
• της εχεμύθειας και εμπιστευτικότητας
• του σεβασμού του χρόνου του ασθενούς
• της τήρησης των προδιαγραφών ποιότητας
• της ασφάλειας
• της καινοτομίας
• της αποφυγής της περιττής ταλαιπωρίας και πόνου
• της εξατομικευμένης θεραπείας
• της έκφρασης παραπόνων
• της αποζημίωσης
Η Πράσινη Βίβλος για την Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας για την Ενεργή και Υγιή Γήρανση (EIPon AHA) αποτελεί μια πρωτοβουλία σε υπερεθνικό επίπεδο που υιοθέτησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και είχε και αυτή ως στόχο τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ηλικιωμένων, τη βελτίωση των υγειονομικών υπηρεσιών που παρέχονται, καθώς και το δικαίωμα των ηλικιωμένων να επιλέγουν την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη τους.
Ο Απόστολος Ραυτόπουλος είναι Πρόεδρος της Ένωσης Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας
