• ΑΝΤΙ: -να αυξήσουν τις συντάξεις -να ξαναδώσουν τα Δώρα -να καταργήσουν την ΕΑΣ, την προσωπική διαφορά και την παρακράτηση 6% υπέρ υγείας, να επαναχορηγήσουν το ΕΚΑΣ στους απόκληρους του Ασφαλιστικού, οδηγούν χιλιάδες 70χρονους να δουλεύουν μέχρι τα βαθιά γεράματα
• Σε ισχύ το δόγμα «δουλειά μέχρι τον τάφο» και της διαρκούς «ενεργούς γήρανσης»
Του Αλέξη Π. Μητρόπουλου*
Η μαζική απασχόληση συνταξιούχων πέραν των ανωτάτων ορίων συνταξιοδότησης και η εργασία μέχρι το 74ο έτος για τη θεμελίωση σύνταξης με τον ν. 5045/2023 (άρθρο 61) οδηγούν με βεβαιότητα σε μεγάλη αύξηση των ορίων ηλικίας τα επόμενα χρόνια
Ι. Το ισχύον πλαίσιο για την απασχόληση συνταξιούχων χωρίς όριο ηλικίας
Με το άρθρο 114 του ν. 5078/2023 (ΦΕΚ Α 211) νομοθετήθηκε νέο θεσμικό πλαίσιο για την απασχόληση των συνταξιούχων, ανεξαρτήτως ηλικίας, που ισχύει από 1-1-2024.
Ειδικά η παρ. 7 του άρθρου 114, που αναφέρεται στην αξιοποίηση του χρόνου απασχόλησης για προσαύξηση της ήδη καταβαλλόμενης σύνταξης, ισχύει αναδρομικά από 13-5-2016 (έναρξη ισχύος του νόμου Κατρούγκαλου 4387/2016), κάτι που αποδεικνύει την ιδεολογική συνάφεια τής παρούσας κυβέρνησης με την προηγούμενη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, παρά τα αντιθέτως υποστηριζόμενα. Έτσι αποδεικνύεται ότι όλα τα βαριά δόγματα του Μνημονίου «αντί αληθείας παραλαμβάνονται» για τη διαρκώς συρρικνούμενη και σε ανθρώπους και σε ζωογόνους κοινωνικούς θεσμούς πατρίδα μας.
Σε υλοποίηση της ανωτέρω ρύθμισης εκδόθηκε με καθυστέρηση η υπ’ αριθ. 1/2024 Εγκύκλιος του ΕΦΚΑ (αριθ. πρωτ. οικ.61423/15-1-2024) για τη σωστή εφαρμογή της νέας και πιο σύνθετης πράγματι διάταξης, η οποία ωστόσο ήταν ελλιπής και χωρίς παραδείγματα. Πρόσφατα εκδόθηκε και διευκρινιστικό γενικό έγγραφο του ΕΦΚΑ με αριθ. 638395/30-4-2024 που απάντησε σε περισσότερα ερωτήματα.
Με τον ν. 5078/2023 καταργήθηκε η περικοπή κατά 30% της σύνταξης που προέβλεπε ο ν. 4670/2020. Όμως η ρύθμιση του άρθρου 114 του ν. 5078/2023, κατά το μέρος που επιβάλλει τον «μη ανταποδοτικό πόρο υπέρ ΕΦΚΑ», είναι αντισυνταγματική, όπως και κατά το μέρος που στερεί πλήρως τη σύνταξη για όσους συνταξιούχους απασχολούνται ή θα απασχοληθούν σε φορείς της γενικής κυβέρνησης και δεν έχουν συμπληρώσει το 62ο έτος ηλικίας. Τρίτη κραυγαλέα αντισυνταγματικότητα είναι η ένταξη των εργαζομένων συνταξιούχων στο σύστημα τεκμαρτής φορολόγησης του ν. 5073/2023 (ΦΕΚ Α 204).
ΙΙ. Αντί περικοπής κατά 30% της σύνταξης, «ανταποδοτικός» πόρος-«χαράτσι» υπέρ ΕΦΚΑ ύψους 10%!
Παρά την κατάργηση της περικοπής 30% από τις συντάξεις των εργαζομένων συνταξιούχων για την περίοδο 2020-2023 με τον ν. 4870/2020, η κυβέρνηση επινόησε την καταβολή τού «μη ανταποδοτικού πόρου» υπέρ ΕΦΚΑ. Πρόκειται μάλιστα για εισφορά-«πόρο»-«χαράτσι» που δεν έχει ανταποδοτικό χαρακτήρα, δηλαδή χωρίς να προσαυξάνεται η σύνταξη ή οι παροχές τού εργαζόμενου συνταξιούχου, όταν αυτός σταματήσει να εργάζεται με το καθεστώς τού «απασχολουμένου συνταξιούχου» του ν. 5078/2023. Ειδικότερα, σύμφωνα με την παρ. 7 του άρθρου 114 «Ο πόρος υπέρ e-ΕΦΚΑ δεν είναι ανταποδοτικός και δεν αξιοποιείται για την προσαύξηση της ήδη καταβαλλόμενης σύνταξης ή για τη χορήγηση δεύτερης σύνταξης με το άρθρο 30 ή αντίστοιχες διατάξεις.».
Εξάλλου σύμφωνα με την παρ. 4 του ιδίου άρθρου «Το συνολικό επιβαλλόμενο ποσό του πόρου υπέρ e-ΕΦΚΑ σε ετήσια βάση δεν μπορεί να υπερβαίνει το δωδεκαπλάσιο της εθνικής σύνταξης του άρθρου 7, όπως εκάστοτε ισχύει. Τυχόν επιπλέον ποσά επιστρέφονται στους ασφαλισμένους κατόπιν εκκαθάρισης σύμφωνα με το άρθρο 104», ενώ σύμφωνα με την παρ. 11 «Σε περίπτωση μη καταβολής των προβλεπομένων στις περ. (β) και (γ) της παρ. 3 ασφαλιστικών εισφορών και πόρου υπέρ e-ΕΦΚΑ για διάστημα μεγαλύτερο των δύο (2) μηνών, οι οφειλές παρακρατούνται από το σύνολο των καταβαλλόμενων συντάξεων».
Ο μη ανταποδοτικός αυτός πόρος (που για τους μισθωτούς εργαζόμενους συνταξιούχους ανέρχεται στο 10% ενώ για τους μη μισθωτούς στο 50% της εισφοράς στην επιλεγείσα ασφαλιστική κλάση) είναι παντελώς αδικαιολόγητος, παράνομος και αντίθετος στο Σύνταγμα και τις αρχές της Κοινωνικής Ασφάλισης, ενώ αντίκειται και σε όλα τα διεθνή κείμενα που δεσμεύουν τη χώρα και απαιτούν, οποιαδήποτε πληρωμή ένεκεν της εργασίας που καταβάλλει ο εργαζόμενος να έχει και την αναλογούσα ανταποδοτικότητα.
Η κυβέρνηση που -αυθαίρετα και επομένως παράνομα-επέβαλε το νέο αυτό «χαράτσι» ύψους 10%, πρέπει άμεσα να το καταργήσει. Αν δεν προβεί στην άμεση κατάργησή του, θα σημαίνει ότι έχει επιλέξει την εισπρακτική κωλυσιεργία μέχρι την ακύρωση της συγκεκριμένης διάταξης από τα αρμόδια Δικαστήρια.
ΙΙΙ. Θα ξεπεράσουν τις 200.000 οι απασχολούμενοι συνταξιούχοι!!
Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία, επίσημη κατά νόμο δήλωση απασχόλησης έχουν ήδη υποβάλλει σχεδόν 100.000 συνταξιούχοι με μέσο όρο ηλικίας το 70ό έτος! Με το προηγούμενο θεσμικό πλαίσιο, όπου παρεκρατείτο το 30% της σύνταξης (σ.σ. με τον ν. 4387/2016 παρεκρατείτο το 60%) ο αριθμός των απασχολουμένων συνταξιούχων, για την περίοδο 2016-2023, δεν ξεπέρασε ποτέ τις 30.000. Εκτιμούμε ότι, μέχρι τέλος του έτους 2024, πάνω από 200.000 συνταξιούχοι θα επανενταχθούν στην εργασία μετά τη συνταξιοδότηση ή θα παραμείνουν στην εργασία τους με δήλωση κατά την υποβολή τής αίτησης συνταξιοδότησης, όπως προβλέπει ο νόμος. Οι βασικοί λόγοι αυτής της επιλογής είναι η προσαύξηση του εισοδήματος (δεδομένου ότι οι συντάξεις είναι χαμηλές και ο πληθωρισμός υψηλός) και η αύξηση των φτωχών συνταξιούχων αφού οι «δίδυμοι» νόμοι Κατρούγκαλου και Βρούτση (4387/2016 και 4670/2020, αντίστοιχα) λειτουργούν στην ουσία ως μηχανές παραγωγής φτωχών συνταξιούχων («poorpensioners»).
ΙV. Οι χαμηλές συντάξεις και τα χρέη ωθούν τους συνταξιούχους στην απασχόληση μετά τα 70! Η συνταξιοδοτική φτώχεια («pensionpoverty») προκαλεί το φαινόμενο της απασχόλησης των συνταξιούχων πέραν του 70ού έτους ηλικίας!
Σύμφωνα με τις πιο έγκυρες εκτιμήσεις ο βασικός λόγος που υποχρεώνει χιλιάδες συνταξιούχων μας να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας μετά τη συνταξιοδότησή τους, ακόμη και σε μεγάλη ηλικία, είναι οι τεράστιες μειώσεις των συντάξεων από το 2011 μέχρι σήμερα και η αδυναμία των περισσότερων να διαβιώσουν αξιοπρεπώς και να ανταποκριθούν σε ανειλημμένες υποχρεώσεις τους, ορισμένων δε και στοιχειωδώς! Πολύ περισσότερο που πολλοί εξ αυτών έχουν ξαναδεχθεί στην οικογενειακή εστία τα παιδιά τους που, λόγω χαμηλών αμοιβών σε περιστασιακές απασχολήσεις ή λόγω ανεργίας, αδυνατούν να ανταποκριθούν στο κόστος της ζωής, ιδιαίτερα μάλιστα στα υψηλά ενοίκια κατοικίας.
Άκρως αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία του Ενιαίου Συστήματος Ελέγχου και Πληρωμών των Συντάξεων «ΗΔΙΚΑ/ΗΛΙΟΣ» του Υπουργείου Εργασίας για τον Μάρτιο 2024, που δημοσιεύθηκαν πρόσφατα. Από τα στοιχεία του Πίνακα Σ.1 του Παραρτήματος της Έκθεσης προκύπτει ότι:
α- το 57,5% των συνταξιούχων (1.430.786 άνθρωποι) λαμβάνουν σύνταξη έως 1.000 € μεικτά (940 € καθαρά),
β- το 38,6% (959.131 συνταξιούχοι) λαμβάνουν σύνταξη έως 700 € μεικτά (658 € καθαρά),
γ- το 28% (696.474 συνταξιούχοι) λαμβάνουν σύνταξη έως 600 € μεικτά (564 € καθαρά) και
δ- το 17,8% (443.495 συνταξιούχοι) λαμβάνουν σύνταξη έως 500 € μεικτά (470 € καθαρά)!!
Ιδού τα στοιχεία από το Π/Σ «ΗΛΙΟΣ»-ΗΔΙΚΑ!
Εξάλλου, αναφορικά με το ύψος των συντάξεων, ο Πίνακας 4 στη σελ. 7 της Έκθεσης δεν επιτρέπει αμφισβητήσεις. Ειδικότερα, όπως προκύπτει από τα παρατιθέμενα στοιχεία:
α- η μέση κύρια σύνταξη ανέρχεται στα 818,68 ευρώ μεικτά (769,55 ευρώ καθαρά) και είναι η χαμηλότερη σε ΟΛΕΣ τις χώρες της ΟΝΕ,
β- η μέση επικουρική σύνταξη ανέρχεται στα 196,22 ευρώ μεικτά (184,44 ευρώ καθαρά),
γ- το μέσο μέρισμα ανέρχεται στα 111,57 ευρώ μεικτά (104,87 ευρώ καθαρά)!
Τα ενδιαφέροντα και ταυτόχρονα απογοητευτικά ευρήματα του Συστήματος «ΗΔΙΚΑ/ΗΛΙΟΣ», που εποπτεύεται από το Υπουργείο Εργασίας, αποτελούν και αποστομωτική απάντηση στους δανειστές και τους Έλληνες μνημονιακούς πολιτικούς και επιστήμονες, που ακόμη και σήμερα επιμένουν ότι στην Ελλάδα οι συνταξιούχοι συνεχίζουν να λαμβάνουν υψηλές κατά μέσο όρο συντάξεις.
Η γενικευμένη «συνταξιοδοτική φτώχεια» («pension poverty») είναι συνέπεια των μνημονιακών περικοπών, καθώς και της απαγόρευσης της αύξησης των συντάξεων («πάγωμα» αυξήσεων) μέχρι τον Δεκέμβριο του 2022, σύμφωνα με τον ν. 4475/2017 (άρθρο 3), που δυστυχώς διατηρήθηκε σε ισχύ με τον νόμο Βρούτση 4670/2020 (άρθρο 25 παρ. 4).
Η ρύθμιση να δουλεύουν οι 70άρηδες μέχρι τα βαθιά γεράματα ονομάζεται από τους διεθνείς οργανισμούς (ΟΟΣΑ, ΔΝΤ) -όπου θήτευσαν και ορισμένοι από τους αρμόδιους κυβερνητικούς αξιωματούχους-«ενεργός γήρανση» θέλοντας να υπονοήσει ότι είναι μια ευχάριστη διαδικασία που δίνει ζωή στους γέροντες και τους αναζωογονεί ώστε να επιμηκύνουν τον πρόσκαιρο βίο τους στον μάταιο τούτο κόσμο. Γι’ αυτό και ο σχετικός ν. 5078/2023 ονομάζει κατ’ ευφημισμό τον νέο θεσμό «αξιοποίηση» αντί για το «δουλειά μέχρι τον τάφο» που θα άρμοζε στις περιστάσεις και βεβαίως στο μνημονιακό ασφαλιστικό σύστημα της Ελλάδας.
V. Απασχόληση συνταξιούχων και ανεργία νέων!
Με δεδομένο ότι τουλάχιστον 200.000 συνταξιούχοι θα επανενταχθούν στην αγορά εργασίας ή θα παραμείνουν στην εργασία τους υποβάλλοντας δήλωση ταυτόχρονα με την αίτηση συνταξιοδότησης, είναι απολύτως βέβαιο ότι θα δημιουργηθούν πολλά προβλήματα στην είσοδο νέων σε ηλικία εργαζομένων αφού η ανεργία των νέων στην πατρίδα μας παραμένει η μεγαλύτερη στην Ευρωζώνη.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία τής Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) για τον μήνα Μάρτιο 2024, ενώ το γενικό ποσοστό ανεργίας ανέρχεται σε 10,2%, σύμφωνα με τον Πίνακα 3 (σελ. 3) τής από 2-5-2024 ανακοίνωσης («Έρευνα Εργατικού Δυναμικού: Μάρτιος 2024»), η ανεργία στις ηλικίες 15-24 ετών φτάνει το 21,1%!!
Είναι σίγουρο ότι η μαζική είσοδος συνταξιούχων στην αγορά εργασίας θα εμποδίσει την είσοδο νέων και ικανών επιστημόνων, συντηρώντας τη νεανική ανεργία σε υψηλά επίπεδα.
VI. Απασχόληση συνταξιούχων και νεανική μετανάστευση («braindrain»)
Την περίοδο 2010-2021 πάνω από 500.000 Έλληνες, στην πλειονότητά τους νέοι, μετανάστευσαν στο εξωτερικό (κυρίως σε ευρωπαϊκές χώρες) προς αναζήτηση εργασίας και αξιοπρεπούς μισθού. Οι μέχρι τώρα προσπάθειες για επάνοδό τους δεν έχουν ευδοκιμήσει. Ο δείκτης εκροής «εγκεφάλων» («braindrain») άλλωστε παραμένει υψηλός, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες (βλ. άρθρο του Γιώργου Φωκιανού στην εφημερίδα «Το Βήμα τής Κυριακής» 2-3/12/2023).
Είναι βέβαιο ότι με τη μαζική απασχόληση συνταξιούχων (κυρίως λόγω των χαμηλών συντάξεών τους, της εξειδίκευσης, των γνώσεων και της εμπειρίας τους), δεν θα μειωθεί ούτε θα ανακοπεί η νεανική μετανάστευση («braindrain») όπως προσδοκά και εξαγγέλλει συνεχώς η κυβέρνηση. Αντιθέτως, θα αυξηθεί γιατί η υψηλή εξειδίκευση και η πολύχρονη εμπειρία αρκετών χιλιάδων εκ των απασχολουμένων συνταξιούχων θα εμποδίσουν την είσοδο νέων σε ηλικία και ταλαντούχων ανέργων, σε συγκεκριμένες οικονομικές δραστηριότητες και υπηρεσίες. Η ανεργία των νέων και η νεανική μετανάστευση, με δεδομένη και τη μεγάλη μείωση των γεννήσεων κατά τα τελευταία χρόνια (2011-2023) και συνακόλουθα την πληθυσμιακή κατάρρευση, πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για κάθε ελληνική κυβέρνηση διότι το ζήτημα της απασχόλησης των νέων δεν είναι μόνο οικονομικό, αλλά σπουδαίας εθνικής σημασίας.
VII. Απασχόληση συνταξιούχων μετά το 70ό έτος συνιστά έμμεση αύξηση ορίων ηλικίας
Είναι απολύτως βέβαιο ότι η μαζική απασχόληση συνταξιούχων άνω των 70 ετών θα ενθαρρύνει την κυβέρνηση να νομοθετήσει αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης από 1-1-2027, σύμφωνα άλλωστε και με τον ισχύοντα ν. 4336/2015 που συνδέει την αύξηση των ηλικιακών ορίων με το προσδόκιμο του γενικού πληθυσμού.
Σε αυτή την κατεύθυνση πιέζουν και διεθνείς οργανισμοί που παρακολουθούν το ύψος των συνταξιοδοτικών δαπανών στις επιμέρους χώρες. Έτσι στην ετήσια Έκθεσή της με τίτλο «2024 Ageing Report» («Έκθεση γήρανσης 2024» (Institutional Paper 257), η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία (Eurostat) προτείνει για τους Έλληνες και τις Ελληνίδες αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης για όσους εξέλθουν στη σύνταξη μετά το 2030 από 1,5 χρόνο, για όσους εξέλθουν μετά το 2050 αύξηση 3,5 χρόνια και για όσους εξέλθουν μετά το 2070 αύξηση 5,5 χρόνια!!
Γίνεται αντιληπτό ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μεγάλη αύξηση των ορίων ηλικίας μετά το 2030 γι’ αυτούς που εργάζονται 20 χρόνια τουλάχιστον σήμερα αλλά και γι’ αυτούς που θα μπουν στην αγορά εργασίας τα επόμενα χρόνια.
Έτσι, μετά την πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ «Pensionsata Glance» για το 2023, τώρα και η Eurostat ενώνει τις δυνάμεις της με όλους τους νεοφιλελεύθερους παγκόσμιους και ευρωπαϊκούς οργανισμούς για μεγάλη αύξηση των ορίων ηλικίας ανδρών και γυναικών από το 2030 και μετά.
Είναι χαρακτηριστικός ο ΠίνακαςΙΙ.Α4.2 (σελ. 124) με τίτλο «Statutory retirement ages, early retirement ages (in brackets) and incentives to postpone retirement» (μτφρ. «Νόμιμες ηλικίες συνταξιοδότησης, ηλικίες πρόωρης συνταξιοδότησης (σε παρένθεση) και κίνητρα για αναβολή συνταξιοδότησης», όπου καταγράφονται οι ηλικίες συνταξιοδότησης ανδρών και γυναικών στην Ελλάδα (8η χώρα) από το 2022 μέχρι και το 2070.
Με δεδομένο ότι η χώρα μας έχει ψηφίσει διάταξη με τη ρήτρα προσδοκίμου για αύξηση ορίων ηλικίας ανά τριετία μετά το 2027 με βάση το προσδόκιμο του γενικού πληθυσμού, γίνεται αντιληπτό ότι οι νεώτερες ηλικίες και αυτές που θα μπουν στην αγορά εργασίας τα προσεχή χρόνια, θα κληθούν να διαθέτουν πάνω από 40 χρόνια πραγματικής εργασίας προκειμένου να εξέλθουν στη σύνταξη από το 68ο μέχρι το 72ο έτος της ηλικίας τους.
Είναι προφανές ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αναζητούν τρόπο για να μετακυλήσουν το κόστος δημογραφικού στη «γηραιά ήπειρο» στους ίδιους τους ασφαλισμένους και τους συνταξιούχους, είτε αυξάνοντας τα όρια ηλικίας είτε μειώνοντας τις συντάξεις και τις συνταξιοδοτικές δαπάνες.
Το στίγμα ότι έρχονται σοβαρές παρεμβάσεις στην οικονομία και την κοινωνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το έδωσε σε συνέντευξή της στην εφημερίδα «Το Βήμα» στις 21-1-2024 η κυρία Ντουμπράβκα Σούιτσα (επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Δημοκρατία και τη Δημογραφία) αναφέροντας ότι «Το δημογραφικό επηρεάζει σημαντικά το μέλλον της Ευρώπης, διαμορφώνοντας την οικονομική ανάπτυξη, τα κοινωνικά συστήματα και τη γεωπολιτική θέση».
Συν. στη σελ. 6
