- Οι παράμετροι που καθορίζουν την υγιή αλληλεπίδραση και τη συναισθηματική ευημερία στις ερωτικές σχέσεις των ανθρώπων
Του Θάνου Ασκητή*
Οι ερωτικές σχέσεις των ανθρώπων δεν μπορούν να θεωρηθούν κάτι σταθερό και αμετάβλητο στον χρόνο. Χαρακτηρίζονται δυναμικές οι οποίες μεταβάλλονται, καθώς η σχέση και τα άτομα εξελίσσονται. Σύμφωνα με την τριγωνική θεωρία της αγάπης του Ρόμπερτ Στέρνμπεργκ, η επιτυχία ενός ολοκληρωμένου έρωτα βασίζεται σε τρία στοιχεία: την εγγύτητα, το πάθος και την απόφαση για δέσμευση. Θα μπορούσαμε επομένως να απεικονίσουμε τη σχέση ως ένα ισοσκελές τρίγωνο όπου σε κάθε γωνία βρίσκεται ένα από τα παραπάνω δεδομένα.
Η εγγύτητα είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική γέφυρα σε μια σχέση. Χτίζεται με θεμέλιο την αυτοαποκάλυψη μεταξύ των συντρόφων, που περιλαμβάνει το μοίρασμα των συναισθημάτων τους και των προσωπικών τους ιστοριών. Με αυτό τον τρόπο τα άτομα δένονται και επενδύουν συναισθηματικά ο ένας στον άλλον, κάτι που γίνεται αντιληπτό ως εμπειρία ζεστασιάς, θαλπωρής, κατανόησης και αλληλοσεβασμού στη σχέση. Η κατάκτηση της εγγύτητας μπορεί να είναι μια αργή διαδικασία που είναι δύσκολο να επιτευχθεί.
Το πάθος
Το δεύτερο δομικό στοιχείο είναι το πάθος, το οποίο περιλαμβάνει το ερωτικό ενδιαφέρον μεταξύ των συντρόφων και αφορά την έκφραση των επιθυμιών και των αναγκών του ατόμου. Είναι η κινητήρια πηγή που οδηγεί στη σωματική έλξη, στο ρομαντικό ειδύλλιο και τη σεξουαλική ολοκλήρωση. Είναι η ένταση που βιώνεται από το άτομο ταυτόχρονα σωματικά και εγκεφαλικά. Αντίθετα από την εγγύτητα, η σωματική και ψυχολογική διέγερση που προκαλεί το πάθος αναπτύσσεται ταχύτατα και μπορεί να σβήσει εξίσου γρήγορα. Επιπλέον, το πάθος, όντας ένα εγωκεντρικό συναίσθημα, δεν μπορεί να αποτελέσει το μοναδικό στοιχείο πάνω στο οποίο μπορεί να στηριχθεί μια υγιής σχέση.
Το τρίτο δομικό στοιχείο της αγάπης είναι η απόφαση για δέσμευση και αφορά την πρόθεση του ατόμου για το αν θα δημιουργήσει σχέση και ταυτόχρονα να αποκλείσει τη δημιουργία ίδιου τύπου σχέση με τρίτο πρόσωπο. Αν και τα στοιχεία της εγγύτητας και του πάθους είναι δύσκολα διαχειρίσιμα, στην απόφαση για δέσμευση το άτομο επιλέγει είτε να απορρίψει είτε να σχηματίσει μια σχέση. Η οριοθέτηση της σχέσης αυτής χαρακτηρίζεται από τη βραχυπρόθεσμη ανάγκη ικανοποίησης ή την επανατροφοδότηση των συντρόφων κυρίως στο κομμάτι της επικοινωνίας και της συναισθηματικής σταθερότητας με σκοπό τη βασική συνέχεια της μακροχρόνιας και βιωματικής πορείας.
Συνεχής προσπάθεια
Μία ακόμα σημαντική συνιστώσα στην ερωτική σχέση του ζεύγους είναι η ισχύς. Ως ισχύς ορίζεται η ικανότητα του ατόμου να εκφράζει μια δυναμική που περιλαμβάνει ρεαλιστικά τρεις σημαντικές παραμέτρους: την οικονομία, τη συνεννόηση και την αμοιβαιότητα. Άρα έτσι εξασφαλίζεται η βάση της ισχύος στη δυαδική διαδικασία. Η συντροφικότητα είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Χρειάζεται συνεχής προσπάθεια, ανατροφοδότηση, ανανέωση και αναζωπύρωση για να μπορέσει να επιβιώσει στον χρόνο (εικόνα, λόγος, έκφραση).
Συμπερασματικά, η πολυπλοκότητα που ζητάει η ποιότητα μιας σχέσης είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη συναισθηματική εγγύτητα, το πάθος, τα μοτίβα επικοινωνίας και τις αλληλεπιδράσεις που διαμορφώνουν την ισορροπία της ισχύος των δύο συντρόφων, αλλά και το ερωτικό ενδιαφέρον του ενός προς τον άλλον (π.χ. σχέση χωρίς σεξ δεν νοείται…).
Οι περισσότεροι από εμάς φαίνεται ότι εκεί χάνουμε το παιχνίδι αντιδρώντας σπασμωδικά, αγκαλιάζοντας την ισχύ, χάνοντας την ουσία και την αλήθεια που χρειαζόμαστε προκειμένου να αποδεχτούμε τον σύντροφό μας και να του δώσουμε τον απαιτούμενο χώρο για να μας δεχτεί και εκείνος τόσο στο μυαλό του όσο και στο σώμα του.
- Ο Θάνος Ασκητής είναι Νευρολόγος-Ψυχίατρος, Διδάκτωρ ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας, Πρώην Βουλευτής Β’ Αθηνών, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας
