Καθώς τα κύματα καύσωνα γίνονται εντονότερα λόγω της κλιματικής αλλαγής, επιστήμονες σε όλο τον κόσμο μελετούν πώς η ακραία ζέστη επηρεάζει τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκέφαλου.
Ο μικρός Τζέικ ήταν μόλις πέντε μηνών όταν υπέστη την πρώτη του τονικοκλονική κρίση. Το κορμάκι του άρχισε να σφίγγεται και να τινάζεται. «Ήταν τρομακτικά ζεστά εκείνη τη μέρα. Είχε υπερθερμανθεί και είδαμε αυτό που νομίζαμε πως θα ήταν το πιο φρικτό πράγμα της ζωής μας», λέει η μητέρα του, Στέφανι Σμιθ. «Δυστυχώς, δεν ήταν».
Καθώς μεγάλωνε, οι επιληπτικές κρίσεις επανέρχονταν κάθε φορά που ανέβαινε η θερμοκρασία. Με κάθε κύμα καύσωνα, η οικογένεια ξεκινούσε έναν αγώνα για να τον κρατήσει δροσερό και να αποτρέψει τις κρίσεις. Μετά από γενετικό έλεγχο, ο Τζέικ διαγνώστηκε με σύνδρομο Dravet, μια νευρολογική διαταραχή με βαριάς μορφής επιληψία, που προσβάλλει περίπου 1 στα 15.000 παιδιά. Οι κρίσεις συχνά συνοδεύονται από αναπτυξιακές διαταραχές, αυτισμό, ΔΕΠΥ και δυσκολίες στην ομιλία, την κίνηση και τον ύπνο. Η ζέστη και οι απότομες μεταβολές της θερμοκρασίας μπορούν να πυροδοτήσουν κρίσεις.
Όπως αναφέρει το BBC, ο 13χρονος σήμερα, ο Τζέικ έχει ζήσει αμέτρητα τέτοια επεισόδια, ειδικά όταν ανεβαίνει η θερμοκρασία. «Τα όλο και πιο θερμά καλοκαίρια κάνουν ακόμα πιο δύσκολη την καθημερινότητά μας», λέει η μητέρα του.
Οι εύθραυστες ισορροπίες
Το σύνδρομο Dravet δεν είναι η μόνη νευρολογική πάθηση που επιδεινώνεται από τη ζέστη, εξηγεί ο καθηγητής Σάντζεϊ Σισόντια από το University College London, πρωτοπόρος στην έρευνα για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον εγκέφαλο. Ως ειδικός στην επιληψία, άκουγε συχνά από οικογένειες ασθενών ότι η κατάσταση χειροτερεύει στους καύσωνες. «Και σκέφτηκα: γιατί να μην επηρεάζει η κλιματική αλλαγή και τον εγκέφαλο; Όταν τόσες πολλές διεργασίες στον εγκέφαλο σχετίζονται με τη ρύθμιση της θερμοκρασίας».
Η έρευνά του έδειξε ότι η υπερβολική ζέστη επιδεινώνει πληθώρα παθήσεων: επιληψία, εγκεφαλικά επεισόδια, εγκεφαλίτιδα, σκλήρυνση κατά πλάκας, ημικρανίες, μεταξύ άλλων. Κατά τη διάρκεια του καύσωνα του 2003 στην Ευρώπη, το 7% των υπερβολικών θανάτων συνδέθηκαν με νευρολογικά αίτια. Παρόμοιο ποσοστό καταγράφηκε και στον καύσωνα του 2022 στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Αλλά η ζέστη δεν επηρεάζει μόνο τις παθήσεις – μεταβάλλει και τη διάθεση: εντείνει τον εκνευρισμό, την επιθετικότητα, ακόμα και την κατάθλιψη.
Ο εγκέφαλος λειτουργεί σε θερμοκρασία περίπου 1°C πάνω από τη θερμοκρασία του σώματος. Καθώς είναι ενεργειακά απαιτητικό όργανο, παράγει θερμότητα κάθε φορά που σκεφτόμαστε, θυμόμαστε ή αντιδρούμε σε εξωτερικά ερεθίσματα. Η αιματική κυκλοφορία λειτουργεί ως φυσικό σύστημα ψύξης, όμως οι νευρικές συνάψεις είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες στη θερμοκρασία.
Ο ύπνος, τα εγκεφαλικά και η άνοια επηρεάζονται έντονα από τη ζέστη: Οι υψηλές θερμοκρασίες, ιδίως τη νύχτα, διαταράσσουν τον ύπνο – με συνέπειες στη διάθεση και σε παθήσεις όπως η επιληψία.
Η άνοια είναι επίσης ευάλωτη: αυξάνονται οι εισαγωγές και οι θάνατοι ασθενών με άνοια κατά τους καύσωνες. Λόγω ηλικίας, οι ηλικιωμένοι δυσκολεύονται να ρυθμίσουν τη θερμοκρασία τους και, ταυτόχρονα, μπορεί να ξεχνούν να πιουν νερό ή να αποφύγουν την έκθεση στη ζέστη.
Οι επιπτώσεις είναι εντονότερες στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, όπου καταγράφονται ήδη τα υψηλότερα ποσοστά εγκεφαλικών και όπου η ανισότητα στην υγειονομική φροντίδα επιδεινώνεται.
