Του Ιωάννη Κρασσά
Ο πλανήτη μας έχει συνολική έκταση ξηράς 149,5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα (χλμ2). Ο πληθυσμός των ανθρώπων από της εμφανίσεως των επί της γης βαίνει αυξανόμενος υπολογιζόμενος σήμερα σε 8,2 δισεκατομμύρια και εκτιμάται ότι το 2050 θα έχει ξεπεράσει τα 10. Από την αρχή της ιστορίας οι άνθρωποι αγωνίζονταν μέχρι θανάτου για την κατοχή του εδάφους. Η κατοχύρωση της ιδιοκτησίας μετά από αγοροπωλησίες, μεταβιβάσεις και κληρονομιές εξασφαλίζεται με συμβόλαια και βεβαιώσεις των κρατικών φορέων (ληξιαρχεία, πολεοδομίες κτηματολόγιά κ.α).
Η δημιουργία των κρατών και η επέκταση της εκτάσεώς τους συνήθως συντελείται μέσω των πολέμων. Η επικύρωση τους επισημοποιείται μέσω συνθηκών και συμφωνιών, που συνάπτουν οι εμπόλεμοι μετά τη λήξη των εχθροπραξιών. Αυτό ισχύει και για τη Συρία η οποία απέκτησε την ανεξαρτησία το 1946, μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αστάθεια που επικρατεί στη χώρα από το 2011, έχει αποτελέσει την αιτία νέων συγκρούσεων, οι οποίες έχουν επιβαρύνει περισσότερο τη σκληρά δοκιμαζόμενη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Την 28η Ιουλίου 1914 ξέσπασε η μεγαλύτερη μέχρι τότε ευρωπαϊκή σύρραξη η οποία διήρκησε 4 χρόνια 3 μήνες και 11 ημέρες (λήξη: 11 Νοεμβρίου 1918) και έμεινε στην Ιστορία ως ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος (Α΄ΠΠ). Οι αντιμαχόμενες δυνάμεις ήσαν από την μία πλευρά οι Δυνάμεις της Αντάντ [(Εγκάρδια Συνεννόηση) Βρετανική Αυτοκρατορία, Γαλλία, Ρωσική Αυτοκρατορία, Βέλγιο, Σερβία, Ρουμανία, Μαυροβούνιο, Ελλάς, Ρουμανία, Πορτογαλία, ΗΠΑ, Ιαπωνία και Κίνα], και από την άλλη η συμμαχία των Κεντρικών Δυνάμεων (Γερμανική Αυτοκρατορία, Αυστροουγγαρία, Οθωμανική Αυτοκρατορία, Βουλγαρία). Η συμμετοχή της πατρίδος μας στο Α΄ΠΠ αποτέλεσε αντικείμενο διαφωνίας μεταξύ του Βασιλέως Κωνσταντίνου και του Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου και υπήρξε η γενεσιουργός αιτία του Εθνικού Διχασμού.
Η Ελλάς εισήλθε στο πόλεμο τον Ιούνιο του 1917. Για την υπεράσπιση των συμφερόντων των εμπολέμων, τα πεδία των μαχών ποτίσθηκαν από το άφθονο αίμα των 9 εκατομμυρίων νεκρών και των πολύ περισσότερων τραυματιών. Το κάθε κράτος προσπάθησε να κατοχυρώσει τα συμφέροντά του και μέσω συμφωνιών που υπογράφηκαν κατά την διάρκεια και μετά τη λήξη του πολέμου, στη πλειοψηφία τους μυστικές. Οι συμφωνίες αυτές κατακερμάτιζαν τα κράτη και διένειμαν τα εδάφη, με γνώμονα τη πλεονεξία, τις βλέψεις και τη τήρηση των στρατηγικών ισορροπιών των συναλλασσόμενων και όχι το δίκαιο, το κατά κανόνα μεγάλο απόντα στα μαγειρέματα των ισχυρών.
Ο Μεγάλος Ασθενής
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία πριν τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, βρισκόταν σε παρατεταμένη κατάσταση αποσυνθέσεως γι’ αυτό το λόγο την είχαν ονομάσει «ο μεγάλος ασθενής». Παρ’ όλα αυτά συνέχισε να κατέχει μεγάλης στρατηγικής σημασίας περιοχές στα Δαρδανέλια, στην Ανατολική Μεσόγειο, στον Εύξεινο Πόντο και στην Αραβική Χερσόνησο. Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Ρωσία, Ιταλία αλλά και η Ελλάδα επιθυμούσαν να επεκτείνουν τις σφαίρες επιρροής τους στο ενδεχόμενο ήττας των κεντρικών δυνάμεων.
Οι 6 Μυστικές Συμφωνίες.
Η Συρία υπήρξε δημιούργημα του διαμελισμού της ηττημένης του Α΄ ΠΠ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο οποίος δρομολογήθηκε μέσα από 6 μυστικές συμφωνίες:
Η Συμφωνία της Κωνσταντινουπόλεως ή «Συμφωνία των Στενών» (4 Μαρτίου 10 Απριλίου 1915). Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία συμφώνησαν σε περίπτωση ήττας των Κεντρικών Δυνάμεων, η Τσαρική Ρωσία να θέσει υπό τον έλεγχό της τη Κωνσταντινούπολη και τα Δαρδανέλια. Το Ιράν θα τίθετο στην Αγγλική σφαίρα επιρροής, ενώ η Συρία, η Παλαιστίνη και η Κιλικία υπό την Γαλλική. Η περιοχή των Αγίων τόπων και η Αραβία θα τελούσαν υπό μουσουλμανική κυριαρχία. Το όνειρο των Ελλήνων να απελευθερώσουν «Την Πόλη και την Αγιά Σοφιά» είχε υπονομευθεί από τις μεγάλες Δυνάμεις.
Η Συνθήκη του Λονδίνου (26 Απρίλιου 1915). Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Ρωσία συμφώνησαν με την Ιταλία να συμμαχήσει με την Αντάντ με αντάλλαγμα τη προσάρτηση εδαφών της Αυστροουγγαρίας (Τυρόλο, Τεργέστη, Δαλματία), τη διατήρηση των Δωδεκανήσων και τη απόκτηση εδαφών της Μικράς Ασίας (περιοχή Αττάλειας).
Η Συμφωνία Σάϊκς Πικό(τ) (Sykes-Picot Agreement) 3 Ιανουαρίου (κατ’ αρχήν συμφωνία) και 16 Μαΐου 1916 (Τελική). Δύο συνταγματάρχες, ο Βρετανός Μάρκ Σάϊκς (1897-1919) και ο Γάλλος Φρανσουά Πικό (1870-1951), με τη σύμφωνη γνώμη της Ιταλίας και της Ρωσίας καθόρισαν τις σφαίρες επιρροής των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο ενδεχόμενο διαλύσεως της, μετά την ήττα των Κεντρικών Δυνάμεων στο Α΄ΠΠ. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα αναλάμβανε υπό τον έλεγχό του τις περιοχές του σημερινού Ισραήλ, της Ιορδανίας και του Νοτίου Ιράκ, ενώ η Γαλλία της Συρίας και του Λιβάνου.
Η Συμφωνία Σαζόνοφ-Παλαιολόγου (26 Απριλίου 1916). Η Συμφωνία υπογράφηκε μεταξύ του Υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέυ Σαζόνοφ (1860-1927) και του Γάλλου Πρέσβη στη Ρωσία Μαυρικίου Παλαιολόγου, (1859- 1944) πριν την υπογραφή της τελικής συμφωνίας Σακς-Πικότ, με την οποία η Δυτική Αρμενία παραχωρούνταν στη Ρωσία.
Η Συμφωνία του Αγίου Ιωάννη της Μωριέννης (Απρίλιος 1917). Η συμφωνία υπογράφτηκε μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου, Γαλλίας και Ιταλίας στο γαλλικό χωριό Άγιο Ιωάννη Μωριέννης πλησίον των Γαλλο-ιταλικών συνόρων. Σύμφωνα με τους όρους της η Γαλλία θα λάμβανε τη περιοχή των Αδάνων, ενώ τα δικαιώματα της Ιταλίας θα επεκτείνονταν από την Αττάλεια μέχρι και της Σμύρνης. Το 1919 τόσο η Γαλλία όσο και η Μεγάλη Βρετανία μη επιθυμώντας να περιέλθει η Σμύρνη στην Ιταλία, πάρα τα συμφωνηθέντα, ζήτησαν από τον Πρωθυπουργό της Ελλάδος Ελευθέριο Βενιζέλο να καταλάβει τη πρωτεύουσα της Ιωνίας.
Η Συμφωνία Λόιντ Τζώρτζ και Ζωρζ Κλεμανσώ (1 Δεκεμβρίου 1918). Ο Πρόεδρος της Γαλλίας Ζωρζ Κλεμανσώ (1841-1929) και ο Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Λόντ Ζώρζ (1843-1945) συμφώνησαν στην εκχώρηση της πετρελαιοπαραγωγού περιοχή της Μουσούλης (400 χιλιόμετρα βορείως της Βαγδάτης) στη Γαλλία και την περιοχή της Παλαιστίνης στην Αγγλία, τροποποιώντας τη Συμφωνία των Σακς Πικό(τ).
Δύο Καθοριστικές Ημερομηνίες
Στις 30 Οκτωβρίου 1918 επί του βρετανικού θωρηκτού «Αγαμέμνων» στο όρμο του Μούδρου στη Λήμνο, η Οθωμανική αυτοκρατορία υπέγραψε τη συνθήκη ανακωχής αδυνατώντας να συνεχίσει το πόλεμο. Οι συμμαχικές δυνάμεις εγκαταστάθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, καθιστώντας υποχείριό τους το Σουλτάνο και τη Κυβέρνησή του. Την 2α Μαΐου 1919 ο Ελληνικός στρατός αποβιβάσθηκε στη Σμύρνη γεγονός που σηματοδότησε την έναρξη της Μικρασιατικής Εκστρατείας ή του Ελληνο-τουρκικού πολέμου. Την 19η Μαΐου 1919, 17 ημέρες μετά, ο 38χρόνος Τούρκος Στρατηγός Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ (1881-1938) αποβιβάσθηκε στην Σαμσούντα του Πόντου υπό την ιδιότητα του Στρατιωτικού Διοικητού των Ανατολικών Επαρχιών. Ο εμπειροπόλεμος αξιωματικός με τα παγερά γαλάζια μάτια έθεσε ως σκοπό της ζωής του την εκδίωξη των ξένων και την αναγέννηση της χώρας του. Η 19η Μαΐου αναφέρεται στην τουρκική ιστορία ως η ημερομηνία ενάρξεως του πολέμου της ανεξαρτησίας.
Η Συνθήκη των Σεβρών (10ηΑυγούστου 1920). Την 10η Αυγούστου 1920 υπογράφηκε στην πόλη Σέβρες της Γαλλίας, η συνθήκη με την οποία καταλύετο η οθωμανική αυτοκρατορία, ενώ ταυτοχρόνως δημιουργείτο η Μεγάλη Ελλάς. Ο Κεμάλ δεν αναγνώρισε την συνθήκη είχε συστήσει δική του εθνοσυνέλευση και πολεμούσε για την ανατροπή των αποφάσεων που έλαβαν οι μεγάλες δυνάμεις στο Παρίσι.
Η Συμφωνία της Άγκυρας (20 Οκτωβρίου 1921). Με την υπογραφείσα συμφωνία η Γαλλία και ο Ατατούρκ έθεσαν το τέλος Γαλλο-τουρκικού πολέμου, μετά από οδυνηρή στρατιωτική ήττα των γαλλικών στρατευμάτων επί του πεδίου. Η Γαλλία παραχώρησε στην Τουρκία μεγάλες εκτάσεις των βιλαετίων (οθωμανικός όρος διοικητικών περιφερειών) των Αδάνων και του Χαλεπίου, σε αντάλλαγμα της αναγνωρίσεως της γαλλικής κυριαρχίας στη Συρία.
Η Συνθήκη της Λωζάνης (24 Ιουλίου 1923). Η Συνθήκη της Λωζάνης τερμάτισε την εμπόλεμη κατάσταση που ξεκίνησε από το 1914 και καθόρισε τα σύνορα της σύγχρονης Τουρκίας. Σχετικά με την οριοθέτηση της μεθορίου με τη Συρία παρέπεμπε στην συμφωνία της Άγκυρας του 1921. Τα σύνορα Ελλάδος-Τουρκίας έχουν καθορισθεί με την ίδια συνθήκη, την οποία επικαλούμαστε για την επίλυση των διαφορών και δεν επιθυμούμε τη κατάργησή της.
Η Συρία υπό Γαλλική Εντολή (1920-1946).
Το Δεκέμβριο του 1919 οι Σύριοι επαναστάτησαν εναντίον των Γάλλων, κήρυξαν την ανεξαρτησία της χώρας τους και στις 11 Μαρτίου 1920 ανακήρυξαν τον Φαϊζάλ Χουσεΐν (1883-1933) Βασιλέα της Συρίας. Κατά την διάσκεψη του Σαν Ρέμο (19-26 Απριλίου 1920), η Ανώτατη Διοίκηση των Συμμαχικών Δυνάμεων [Supreme Council of Allied Powers (SCAP)], ανέθεσε στην Γαλλία «εντολή (mandate)» κατοχής της Συρίας. Οι Γάλλοι κατέστειλαν την εξέγερση και διαίρεσαν τη σφαίρα της επιρροής τους σε 4 διοικητικές περιοχές, στο Κράτος της Δαμασκού, του Χαλεπίου, των Δρούζων στα νότια και στην αυτόνομη περιοχή των Αλεβιτών στις ακτές της Μεσογείου. Κατά τα επόμενα χρονιά οι εξεγέρσεις για την ανεξαρτησία της Συρίας και την εκδίωξη των Γάλλων ήσαν διαρκείς.
Η Ανεξαρτησία της Συρίας (17 Απριλίου 1946).
Στις 17 Απριλίου του 1946, ο Πρόεδρος της Γαλλίας Στρατηγός Σαρλ Ντε Γκωλ (1890 -1970), μετά από απαίτηση του Πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου Ουίνστων Τσώρτσιλ (1874-1965) και του Αραβικού Συνδέσμου League of Arab States (LAS), απέσυρε τα γαλλικά στρατεύματα από τη Συρία. Η ημερομηνία αυτή καταγράφηκε στην ιστορία ως η έναρξη της ανεξαρτησίας της.
Συρία 1946-2024, 78 Χρόνια Πραξικοπήματα-Πόλεμοι-Εξεγέρσεις
Η πορεία της Συρίας από την ανεξαρτησία της μέχρι σήμερα μόνο ομαλή δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί. Εντός μίας δεκαετίας (1946-1956), εκδηλώθηκαν 4 πραξικοπήματα, σχηματίσθηκαν 20 διαφορετικές κυβερνήσεις και ψηφίστηκαν τέσσερα συντάγματα.
Τον Απρίλιο του 1947 ιδρύθηκε το Αραβικό Σοσιαλιστικό Κόμμα Μπάαθ που στα αραβικά σημαίνει αναγέννηση, ή ανάσταση και το οποίο έμελλε να μονοπωλήσει την εξουσία στη Συρία για 59 χρόνια (1963-2024). Η ιδεολογία του κόμματος διακήρυσσε την υπεράσπιση των Αραβικών και σοσιαλιστικών συμφερόντων και τη καταπολέμηση του ιμπεριαλισμού. Το σύνθημά του ήταν «Ενότητα, Ελευθερία, Σοσιαλισμός». Οι «Μπααθιστές» διαμόρφωσαν μια νέα κοινωνικοπολιτική τάξη επιβάλλοντας στη χώρα την κρατικοποίηση των πάντων. Κόμματα Μπαάθ ιδρύθηκαν σε όλες τις Αραβικές χώρες, αλλά μόνο στη Συρία και το Ιράκ κυβέρνησαν. Ο Ανδρέας Παπανδρέου (1919 Χίος-1996), κατά την επίσκεψή του στο Ιράκ, στην κοινή συνέντευξη τύπου με τον Πρόεδρο Σαντάμ Χουσεΐν (1937-2006), δήλωσε: «Το ΠΑΣΟΚ και το Μπαάθ είναι αδελφά κόμματα», (από το βιβλίο του Παρασκευά Αυγερινού (1927-), «Η Αλλαγή τελείωσε νωρίς», Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ 2013. Το Μπαάθ ανέστειλε όλες τις δραστηριότητες στις 11 Δεκεμβρίου 2024.
Το 1948 συμμετείχε με την Αίγυπτο, την Αίγυπτο, το Ιράκ, την Ιορδανία και το Λίβανο στο πρώτο πόλεμο κατά του Ισραήλ, υπομένοντας την πρώτη της ήττα.
Μετά την κρίση του Σουέζ (29 Οκτωβρίου-7 Νοεμβρίου 1956), η Συρία προσδέθηκε στο άρμα της Σοβιετικής Ενώσεως, γεγονός που επιδείνωσε τις σχέσεις της με τη Νατοϊκή Τουρκία.
Την 1η Φεβρουαρίου 1958, ο Σύρος πρόεδρος Σουκρί Αλ Κουατλί (1891-1967) και ο Γκαμάλ Νάσερ (1918-1970) ανακοίνωσαν τη συγχώνευση των δύο κρατών, δημιουργώντας την Ενωμένη Αραβική Δημοκρατία, ο βίος της οποίας τερματίσθηκε το Σεπτέμβριο του 1961, μετά από στρατιωτικό πραξικόπημα.
Το 1963 το Μπάαθ κατέλαβε την εξουσία στη Συρία με στρατιωτικό πραξικόπημα και απαγόρευσε τη λειτουργία άλλων κομμάτων.
To 1966 Στρατηγός Σαλάχ Τζαλίντ (1926-1993) επικεφαλής της αριστερής πτέρυγας του Μπαάθ ηγήθηκε ενός «εσωτερικού διορθωτικού πραξικοπήματος» όπως το ονόμασε και ανέλαβε την εξουσία.
Το 1967 η Συρία με την Αίγυπτο και την Ιορδανία συμμετείχε στο «Πόλεμο των 6 Ημερών», υπομένοντας τη δεύτερη στρατιωτική ήττα από το Ισραήλ, το οποίο κατέλαβε τα υψώματα του Γκολάν τα οποία κατέχει έκτοτε.
Το Νοέμβριο του 1970, ο Πτέραρχος Χαφέζ Αλ Άσαντ (1930-2000) κατάλαβε την εξουσία, παραμένοντας στη θέση του προέδρου μέχρι το θάνατό του το 2000. Ο Άσαντ εγκατέλειψε την παναραβική ενοποίηση, κατήργησε το κρατικό σοσιαλισμό και υπερασπίσθηκε την ιδιωτική οικονομία. Έχοντας ζήσει τις ίντριγκες και τα πραξικοπήματα άσκησε την εξουσία με πρωτοφανή σκληρότητα για να αποτρέψει το ενδεχόμενο ανατροπής του.
Το Οκτώβριο του 1973, Η Συρία συμμετείχε με την Αίγυπτο στο Πόλεμο του Γιομ Κιππούρ, γεγονός που την οδήγησε στην τρίτη ήττα από το Ισραήλ, ενώ απέτυχε να ανακαταλάβει τα υψώματα του Γκολάν.
Το 2000 ο Μπασάρ Άσαντ διαδέχθηκε το πατέρα του στην εξουσία της χώρας συνεχίζοντας την δικτατορική άσκηση της εξουσίας.
Οι μαζικές διαδηλώσεις το 2011, εξελίχθηκαν σε εμφύλιο πόλεμο.
Την 6η Δεκεμβρίου 2024 ο Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολάνι (πραγματικό όνομα Άχμεντ αλ-Σάρα), επικεφαλής των ανταρτών της οργανώσεως Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS) έθεσε τέλος στην διακυβέρνηση της χώρας από τους Άσαντ. Ουδείς μπορεί να προβλέψει ποιο θα είναι τελικά το μέλλον της Συρίας και όχι μόνο.
Διαπιστώσεις – Συμπεράσματα
o Οι διάφορες φυλές που συνθέτουν το κράτος της Συρίας δείχνουν ότι αδυνατούν πλέον να συνυπάρξουν ειρηνικά, μετά το παρατεταμένο εμφύλιο πόλεμο.
o Όταν ένα κράτος παραπαίει εμφανίζονται «επί της σκηνής» οι προστάτες για να προσφέρουν τη βοήθεια τους, πάντοτε με το αζημίωτο.
o Τα ισχυρά όμορα κράτη θα αποκομίσουν όσα περισσότερα οφέλη μπορούν. Η Τουρκία κατέχει ήδη μέρος της Βορείου Συρίας κατά μήκος της μεθορίου σε βάθος 30 χλμ., ενώ το Ισραήλ έχει καταλάβει το όρος Χερμών ανατολικά των υψωμάτων του Γκολάν.
o Ο Τραμπ θα αποφασίσει για τη συνέχιση ή μη της βοήθειας που παρέχουν οι ΗΠΑ στους Κούρδους, ενώ η Ρωσία και το Ιράν προς το παρόν τηρούν στάση αναμονής.
o Η Ελλάδα έχει απευθυνθεί σε φίλους και συμμάχους προκειμένου να αποτρέψει την υπογραφή συμφωνίας μεταξύ Τουρκίας και Συρίας σχετικά με την οριοθέτηση της ΑΟΖ, σε βάρος των συμφερόντων της Κύπρου.
o Προς το παρόν επιβεβαιώνεται ότι η στρατιωτική ισχύς αποτελεί το έσχατο, αλλά το πλέον πειστικό επιχείρημα στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Χωρίς τη σφυρηλάτηση των στρατιωτικών αρετών της ανδρείας, της φιλοπατρίας, του στρατιωτικού πνεύματος, της πειθαρχίας και του ηθικού, το στελεχιακό δυναμικό των Ενόπλων Δυνάμεων δεν δύναται να εκτελέσει την αποστολή του.
Ο Ιωάννης Κρασσάς είναι Αντιστράτηγος ε.α.
