Του Αλέξη Π. Μητρόπουλου*
Πρόσφατα η Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία (ΕΛΣΤΑΤ) στην «Έρευνα Εργατικού Δυναμικού» για τον μήνα Σεπτέμβριο 2024 ανακοίνωσε μείωση της ανεργίας (437.648 άνεργοι, ποσοστό 9,3%), όπως άλλωστε και τον Αύγουστο 2024 (444.405 άνεργοι, ποσοστό 9,5%). Μειούμενη βαίνει η ανεργία και για τη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ- πρώην ΟΑΕΔ), η οποία ανακοίνωσε για τον Σεπτέμβριο 2024 776.326 ανέργους (ποσοστό 16,5%) και για τον Αύγουστο 843.542 (ποσοστό 18,03%). Παρά τη μεγάλη απόκλιση των δύο Οργανισμών (σχεδόν διπλάσια), η εγγεγραμμένη ανεργία (με τη μέθοδο που καταγράφεται και από τους δύο Οργανισμούς) πράγματι έχει μειωθεί σημαντικά και για τρίτο συνεχή μήνα βρίσκεται κάτω από 10%.
Ωστόσο το κυβερνητικό αφήγημα περί ανάπτυξης διαψεύδεται. Ακόμα κι αν στατιστικά φαίνεται κάποιος ρυθμός ανάπτυξης, δεν αφορά σε ουσιαστική και βιώσιμη ανάπτυξη επ’ ωφελεία της κοινωνίας αλλά σε «φτωχογόνα» ανάπτυξη που δεν διαχέεται στα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα που ζουν (δυστυχώς ακόμη και σήμερα, έξι χρόνια μετά την υποτιθέμενη έξοδο από τα Μνημόνια) σε συνθήκες απόλυτης ή σχετικής φτώχειας, πολύ περισσότερο αν υπολογίσουμε τον υψηλό πληθωρισμό και τη μεγάλη και άδικη φορολόγηση σε επαγγελματικές τάξεις (ελεύθεροι επαγγελματίες, αγρότες, επιστήμονες κ.λπ.).
Εξάλλου, από τις αρχές τού 2024, οι 220.000 απασχολούμενοι συνταξιούχοι που συνέχισαν την εργασία μετά τη συνταξιοδότηση ή επανεντάχθηκαν στην αγορά εργασίας συνέβαλαν σημαντικά στη μείωση της ανεργίας.
Έτσι, η μείωση της ανεργίας δεν οφείλεται προφανώς στην ανάπτυξη της οικονομίας, όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση, αλλά οφείλεται κυρίως στους παρακάτω τρεις (3) βασικούς λόγους, που συνέβαλαν μεν σημαντικά στη μείωση της ανεργίας το τελευταίο διάστημα αλλά εκπέμπουν αρνητικά μηνύματα τόσο για την ελληνική οικονομία όσο και για το μέλλον τής ελληνικής αγοράς εργασίας:
1. Μείωση της ανεργίας αλλά και μείωση της απασχόλησης. Χάθηκαν 258.383 θέσεις εργασίας από το 2009, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ
Από κυβερνητικά στελέχη και φιλικά προς την κυβέρνηση ΜΜΕ επαναλαμβάνεται ότι δήθεν βελτιώνεται η πορεία της ελληνικής αγοράς εργασίας, ότι τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί 500.000 νέες θέσεις εργασίας και ότι η ανεργία μειώθηκε στα προ Μνημονίου επίπεδα.
Η αριθμητική-ποσοτική αυτή εκτίμηση, «στεγνή» και χωρίς να ληφθούν υπόψη σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την αγορά εργασίας, δείχνει να είναι σωστή. Όμως, ουδόλως ορθή είναι από ποιοτικής άποψης, όπως προαναφέραμε, πολύ περισσότερο όταν τοποθετείται απομονωμένη από τα χαρακτηριστικά και τις πολλές συναρτήσεις της μισθωτής εργασίας (ύψος μισθών-υπερωριών, ώρες ημερήσιας/εβδομαδιαίας απασχόλησης, όρια ηλικίας προς συνταξιοδότηση, φορολογία, πληθωρισμός κ.λπ.).
Πιο συγκεκριμένα, από κυβερνητικά στελέχη, τα φιλικά ΜΜΕ αλλά δυστυχώς και από ειδικούς επιστήμονες αποκρύπτεται τεχνηέντως το γεγονός ότι ο συνολικός αριθμός των απασχολουμένων το 2024 (εργατικό δυναμικό) μειώθηκε κατά 258.383 σε σχέση με το 2009, πριν την είσοδό μας στα Μνημόνια. Συνεπώς η ανεργία μειώθηκε μεν αριθμητικά, αλλά μαζί μειώθηκε και ο συνολικός αριθμός των εργαζομένων.
Έτσι, σε σύγκριση με τον Σεπτέμβριο του 2009, έναν χρόνο πριν την είσοδό μας στα Μνημόνια, που η ανεργία ανερχόταν στο 9,8% αλλά οι απασχολούμενοι ήταν 4.521.307, ο ανωτέρω κυβερνητικός ισχυρισμός δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Ενδεικτικός είναι ο παρακάτω συγκεντρωτικός πίνακας με τα σημαντικά ευρήματα από την ΕΛΣΤΑΤ, στον οποίο καταγράφονται οι απασχολούμενοι, οι άνεργοι και ο μη ενεργός οικονομικά πληθυσμός για κάθε Σεπτέμβριο από το 2009 μέχρι και το 2024.
Στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το εργατικό δυναμικό στην Ελλάδα
την περίοδο 2009-2024 και μήνα αναφοράς τον Σεπτέμβριο
Μήνας/έτος Απασχολούμενοι Άνεργοι Ποσοστό ανεργίας
Σεπτέμβριος 2009 4.521.307 490.285 9,8%
Σεπτέμβριος 2010 4.357.228 666.838 13,3%
Σεπτέμβριος 2011 4.020.387 938.708 18,9%
Σεπτέμβριος 2012 3.695.053 1.295.203 2,6%
Σεπτέμβριος 2013 3.490.841 1.347.296 27,8%
Σεπτέμβριος 2014 3.551.069 1.249.831 2,6%
Σεπτέμβριος 2015 3.626.755 1.189.544 24,7%
Σεπτέμβριος 2016 3.702.270 1.112.259 23,4%
Σεπτέμβριος 2017 3.791.256 998.230 20,8%
Σεπτέμβριος 2018 3.879.461 887.009 18,6%
Σεπτέμβριος 2019 3.900.904 821.215 17,4%
Σεπτέμβριος 2020 3.866.224 802.650 17,2%
Σεπτέμβριος 2021 4.056.310 625.905 13,4%
Σεπτέμβριος 2022 4.162.090 585.990 12,3%
Σεπτέμβριος 2023 4.196.607 503.553 10,7%
Σεπτέμβριος 2024 4.262.924 437.648 9,3%
Από τον ανωτέρω συγκεντρωτικό πίνακα της ΕΛΣΤΑΤ προκύπτει ότι οι εργαζόμενοι τον Σεπτέμβριο 2024 είναι λιγότεροι κατά 258.383 ανθρώπους (4.262.924 – 4.521.307) σε σχέση με το 2009, δηλαδή λιγότεροι κατά 6,06%!!
Αυτό το ποσοστό μείωσης του αριθμού των εργαζομένων πρέπει να εκτιμάται συνδυαστικά με το ύψος της ανεργίας, καθ’ όλη την περίοδο 2009-2024, πολύ περισσότερο που δεν συνυπολογίζεται και ο αριθμός όσων (κυρίως νέων-«brain-drain») μετανάστευσαν τα μνημονιακά χρόνια.
Αποκαλυπτικά είναι τα ευρήματα της ΕΛΣΤΑΤ για όλη την περίοδο 2009-2024 σύμφωνα με τους παρακάτω πίνακες:
Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι οι δειγματοληπτικοί έλεγχοι της ανεργίας εκ μέρους της ΕΛΣΤΑΤ δεν περιλαμβάνουν τους μακροχρόνια ανέργους (πάνω από 12 μήνες) -που υποχρεωτικά εκ της Νομοθεσίας λαμβάνει υπόψη της η ΔΥΠΑ (πρώην ΟΑΕΔ)- και αφετέρου στο ότι η ΕΛΣΤΑΤ (σελ. 6 ανακοίνωσης) εκλαμβάνει ως εργαζόμενους και όσους εργάζονται τουλάχιστον μία (1) ώρα την εβδομάδα (4 ώρες τον μήνα), όπως ομολογεί η ίδια στη σελίδα 6 της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού για τον Σεπτέμβριο 2024!
Συνεπώς, διάφορα ΜΜΕ και αρκετοί δημοσιολόγοι δεν πρέπει να παρασύρονται από τις κυβερνητικές εξαγγελίες που στηρίζονται μόνο σε επιλεκτικές και ευνοϊκές για την κυβέρνηση καταγραφές. Η κυβέρνηση, αντί πανηγυρισμών και επιλεκτικών πληροφοριών από τις ανακοινώσεις των Οργανισμών που ασχολούνται με τη μέτρηση της ανεργίας (ΕΛΣΤΑΤ, ΔΥΠΑ κ.ά.), οφείλει να εντείνει τις προσπάθειές της για δημιουργία περισσότερων νέων σταθερών και καλοπληρωμένων θέσεων εργασίας. Κυρίως οφείλει να μην αναδεικνύει επιλεκτικά όσα ευρήματα και συμπεράσματα Οργανισμών εξυπηρετούν τα ιδιοτελή πολιτικά της συμφέροντα.
Τα στοιχεία της ανεργίας, επομένως, πρέπει να διαβάζονται συνδυαστικά και να συνεκτιμάται ο μεγάλος αριθμός των νέων που μετανάστευσαν από τα πρώτα μνημονιακά χρόνια μέχρι ακόμα και σήμερα, το πλήθος του εργατικού δυναμικού, καθώς και το είδος (ποιότητα) των νέων θέσεων εργασίας, όπως αναλύουμε κατωτέρω.
2. Μείωση της ανεργίας με έκρηξη της μερικής απασχόλησης. Αρνητικό ρεκόρ τον Σεπτέμβριο 2024. Ανησυχητικά τα ευρήματα του Υπουργείου Εργασίας
Επίσης, τα στελέχη όλων των τελευταίων κυβερνήσεων, αλλά και η συστημική διανόηση, αποφεύγουν να αναφερθούν στα ευρήματα των επίσημων οργανισμών και υπηρεσιών για τη μεγάλη έκρηξη, τα τελευταία χρόνια, της μερικής απασχόλησης αλλά και των άλλων μορφών «ευέλικτης» εργασίας, η εισαγωγή των οποίων διευκολύνθηκε και με τους νόμους Χατζηδάκη 4808/2021 και Γεωργιάδη 4053/2023.
Τέλος, σημαντικό στοιχείο που σχετίζεται και επηρεάζει τα ποσοστά ανεργίας είναι τα ευρήματα για το ύψος και την εξέλιξη των μισθών τα τελευταία χρόνια οι οποίοι είναι κι αυτοί σε αντίθετη κατεύθυνση από το κυβερνητικό αφήγημα αφού τα τελευταία χρόνια όχι μόνο δεν αυξήθηκαν (όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση), αλλά μειώθηκαν και σε ονομαστικό επίπεδο και κυρίως σε ισχύ ονομαστικής δύναμης.
Τα στοιχεία τού Πληροφοριακού Συστήματος «ΕΡΓΑΝΗ» του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης για τον Σεπτέμβριο 2024είναι ανησυχητικά για το μέλλον των μισθών και της απασχόλησης, αλλά και των συντάξεων. Διότι, όπως έχουμε αναφέρει πολλάκις, το Ασφαλιστικό είναι συνάρτηση του Εργασιακού και η αγορά εργασίας επηρεάζει δραστικά τις εισφορές στα Ταμεία και το μέλλον των συντάξεων.
Πιο συγκεκριμένα, από την πρόσφατη Έκθεση «Ροές Μισθωτής Απασχόλησης στον Ιδιωτικό Τομέα» του Π/Σ ΕΡΓΑΝΗ για τον Σεπτέμβριο 2024, συνάγονται τα εξής αρνητικά ευρήματα:
α) 52στις 100 νέες θέσεις εργασίας με μερική απασχόληση και μισθό 450 € μεικτά!!
Ο Πίνακας V(σελ. 9 της Έκθεσης) για τον Σεπτέμβριο 2024και το Διάγραμμα IΧ(σελ. 10) της Έκθεσης για τις «Ροές Μισθωτής Απασχόλησης στον Ιδιωτικό Τομέα» για τονΣεπτέμβριο 2024, αποτυπώνουν τη θλιβερή παρούσα κατάσταση στην αγορά εργασίας: Η μερική και η εκ περιτροπής απασχόληση κυριαρχούν στην ελληνική αγορά εργασίας.
Πιο συγκεκριμένα, τον Σεπτέμβριο 2024:
-οι προσλήψεις ανήλθαν σε 346.700 ενώ οι απολύσεις σε 343.104 και
-σε σύνολο 346.700 νεοπροσληφθέντων εργαζομένων,164.977άτομαπροσλήφθηκαν για πλήρη απασχόληση (ποσοστό 47,5%), ενώ 181.723 (152.991 + 28.732) άνθρωποι (ποσοστό 52,5%) παρέχουν μερική απασχόληση και εκ περιτροπής εργασία.
β) 7.164 συμβάσεις πλήρους απασχόλησης μετατράπηκαν σε μερική και εκ περιτροπής. Αρνητικό ρεκόρ μεταπολίτευσης!
Επιπροσθέτως, από τον Πίνακα VI (σελ. 10), προκύπτει ότι 7.164συμβάσεις πλήρους απασχόλησης(5.433+1.625 + 106) μετατράπηκαν σε μερική και σε εκ περιτροπής, ΜΟΝΟ κατά τον Σεπτέμβριο 2024,που αποτελεί αρνητικό ρεκόρ μεταπολίτευσης!!
Από τα ανωτέρω στοιχεία, συνεπώς, συνάγεται ότι τον Σεπτέμβριο 2024 με μερική και εκ περιτροπής απασχόληση εργάζονται 188.887 άνθρωποι, αφού οι νεοπροσληφθέντες είναι 181.723 και οι εκ μετατροπής συμβάσεων ανέρχονται σε 7.164. Έτσι αποδεικνύεται ότι η μερική και η εκ περιτροπής εργασία κυριαρχούν δυστυχώς στην ελληνική αγορά εργασίας.
Η έκρηξη των απολύσεων, σε συνδυασμό με τις χιλιάδες μετατροπές συμβάσεων εργασίας από πλήρη σε μερική και σε εκ περιτροπής απασχόληση, με ή χωρίς τη συναίνεση του εργαζομένου, δημιουργεί ανησυχία και ισχυρούς προβληματισμούς για τους εργαζομένους και τους συνταξιούχους της πατρίδας μας.
Συνεπώς, πλην του υψηλού πληθωρισμού, με τόσο υψηλά ποσοστά μερικής και εκ περιτροπής εργασίας και ταυτόχρονα με μισθούς από τους χαμηλότερους στην ΟΝΕ, δεν μπορούμε να μιλούμε για βελτίωση της οικονομικής θέσης των μισθωτών τού ιδιωτικού τομέα και για ανάπτυξη του κοινωνικού συνόλου, αλλά για βίαιη φτωχοποίηση των εργατοϋπαλλήλων, που αποτελεί σχέδιο βίαιης αναδιανομής τού πλούτου σε βάρος της Εργατικής Τάξης.
3. Μείωση της ανεργίας με 220.000 απασχολούμενους συνταξιούχους (στοιχεία ΕΦΚΑ για Οκτώβριο 2024)!
Με το άρθρο 114 ν. 5078/2023 (ΦΕΚ Α 211) με τίτλο «Αναμόρφωση επαγγελματικής ασφάλισης, εξορθολογισμός ασφαλιστικής νομοθεσίας, συνταξιοδοτικές ρυθμίσεις …» νομοθετήθηκε νέο (ευνοϊκότερο από το προηγούμενο) πλαίσιο από 1-1-2024 για την απασχόληση των συνταξιούχων.
Σύμφωνα με την παρ. 3 άρθρου 114 «Για την ασφάλιση του απασχολούμενου συνταξιούχου καταβάλλονται οι προβλεπόμενες από τη νομοθεσία ασφαλιστικές εισφορές σύμφωνα με την ασφαλιστέα απασχόληση και επιπλέον πόρος μη ανταποδοτικού χαρακτήρα υπέρ e-ΕΦΚΑ». Πιο συγκεκριμένα:
-Οι μισθωτοί καταβάλλουν ασφαλιστική εισφορά με βάση την υπαγωγή τους στην ασφάλιση που επιμερίζονται μεταξύ εργοδότη και ασφαλισμένου και επιπλέον πόρο υπέρ e-ΕΦΚΑ ύψους 7,7% επί των ασφαλιστέων αποδοχών για τον κλάδο κύριας ασφάλισης και λοιπών παροχών και ύψους 2,3% επί των ασφαλιστέων αποδοχών επικουρικής ασφάλισης για τον κλάδο επικουρικής ασφάλισης.
-Οι μη μισθωτοί (ελεύθεροι επαγγελματίες και αυτοτελώς απασχολούμενοι) καταβάλλουν με βάση την υπαγωγή τους στην ασφάλιση και επιπλέον πόρο υπέρ ε-ΕΦΚΑ ύψους 50% επί της επιλεγείσας ασφαλιστικής κατηγορίας κύριας ασφάλισης για τον κλάδο κύριας ασφάλισης και παροχών. Σε περίπτωση υπαγωγής και στην επικουρική ασφάλισης ύψους 40% επί της επιλεγείσας ασφαλιστικής κατηγορίας κύριας ασφάλισης και 40% για τον κλάδο επικουρικής ασφάλισης.
Μέχρι σήμερα, όπως προαναφέραμε, οι συνταξιούχοι που απασχολούνται ανέρχονται σε 220.000, συμβάλλοντας στην αύξηση της απασχόλησης και στη μείωση της ανεργίας. Βεβαίως προκύπτει ζήτημα για τους νέους της πατρίδας μας που αδυνατούν να εισέλθουν στην αγορά εργασίας και πολλοί προτιμούν να μεταναστεύσουν σε άλλες χώρες της Ευρώπης ή της Αμερικής για εξεύρεση σταθερής εργασίας με καλύτερες αποδοχές («brain drain»).
Κατόπιν όλων των ανωτέρω, η κυβέρνηση οφείλει να ενισχύσει άμεσα την πλήρη και ασφαλισμένη εργασία αφήνοντας μεγαλύτερο έδαφος σε αξιοπρεπείς και αξιοβίωτους μισθούς. Γιατί είναι αυτονόητο ότι, τον Σεπτέμβριο2024, οι 188.887 εργαζόμενοι με μερική και εκ περιτροπής απασχόληση (181.723νεοπροσληφθέντες και 7.164 από μετατροπές) με μεικτό μηνιαίο μισθό 450 ευρώ, όχι μόνο δεν προχωρούν στη δημιουργία οικογένειας, αλλά ζουν οι ίδιοι κάτω από τα όρια της φτώχειας.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες γενικευμένης εργασιακής απορρύθμισης, ασφαλώς, δεν μπορεί να γίνει λόγος για ελεύθερο χρόνο και κοινωνική, συνδικαλιστική και πολιτιστική δράση των Ελλήνων. Η καταστροφή της εγχώριας εργατικής δύναμης συνεχίζεται, η ελληνική αγορά εργασίας δεινοπαθεί και η ελληνική κοινωνία στην πλειοψηφία της αδυνατεί να επιβιώσει με αξιοπρέπεια.
Ο Αλέξης Π. Μητρόπουλος είναι Καθηγητής ΕΚΠΑ-Πρόεδρος ΕΝΥΠΕΚΚ
