• Πως ξεκίνησε, πως μετεξελίχθηκε κι έζησε πολεμικές συρράξεις, πολιτικές αναταραχές, γεγονότα που άλλαξαν τον κόσμο
Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ), κομβικό γεγονός για την πόλη, οργανώνεται κάθε Σεπτέμβριο από το 1926. Η ΔΕΘ είναι ταυτισμένη με τη Θεσσαλονίκη και είναι αναπόσπαστο κομμάτι όχι μόνο των αναμνήσεών της, αλλά και της ιστορίας, της οικονομίας και του πολιτισμού της. Από το 1926 μέχρι σήμερα, η ΔΕΘ έχει περάσει από διάφορες καταστάσεις. Έζησε πολεμικές συρράξεις, πολιτικές αναταραχές, γεγονότα που άλλαξαν τον κόσμο.
Η ίδρυση
Η ΔΕΘ ξεκίνησε από μια ιδέα του Νικόλαου Γερμανού, επιστήμονα και πολιτικού, που οραματίστηκε μια νέα προοπτική και έδωσε όλο τον εαυτό του για την υλοποίηση της ιδέας του. Το 1925 ήταν η εποχή που η χώρα ταλανιζόταν από πολιτική και οικονομική αστάθεια. Η 1η, λοιπόν, ΔΕΘ οργανώθηκε 3-17/10/1926 και λειτούργησε στο πεδίο ασκήσεων του Γ΄ Σώματος Στρατού (Πεδίον του Άρεως). Οι στεγασμένοι εκθεσιακοί χώροι περιλάμβαναν 9 περίπτερα για ελληνικές και ξένες συμμετοχές, ενώ υπήρχαν ακόμη περίπου 30 ανεξάρτητες, προσωρινές κατασκευές για μεμονωμένες ή ομαδικές συμμετοχές. Δεσπόζουσα θέση κατείχε το Προσφυγικό περίπτερο. Ο Χρήστος Τσιγκιρίδης, Έλληνας της διασποράς που ήρθε στην Ελλάδα το 1925, παρουσίασε τον πρώτο ραδιοφωνικό σταθμό. Ενώ αξιοσημείωτο ήταν ότι στο περίπτερο του Φιξ η μπίρα κόστιζε 1 δραχμή το ποτήρι.
Η 2η ΔΕΘ διοργανώθηκε 18/9-3/10/1927. Έπειτα από τη μεγάλη επιτυχία της πρώτη διοργάνωσης, μεγαλώνει σε φήμη, έκταση και ακτινοβολία. Οι επίσημες κρατικές συμμετοχές που ήταν δύο στην προηγούμενη διοργάνωση γίνονται πέντε, αφού εκτός της Βουλγαρίας –που συμμετείχε και στην πρώτη διοργάνωση– προστίθενται οι συμμετοχές της Πολωνίας, της Ελβετίας, της Ρουμανίας και της Ουγγαρίας. Στη 2η ΔΕΘ δεν συμμετείχε η Σοβιετική Ένωση.
Στην 3η ΔΕΘ (30/9 -16/10/1928) ξεχωρίζει η εταιρεία «ΑΒΕΖ» που παρουσίασε τα ζυμαρικά της στο περίπτερο 6, οι «αδελφοί Γιανιώτη» με τα είδη αλλαντοποιίας, ο εκδοτικός οίκος «Ελευθερουδάκης», η ζυθοποιία του Καρόλου Φιξ, τα μακαρόνια «ΜΙΣΚΟ» του Συνδέσμου Αλευροβιομηχανιών, της Φιλόπτωχου Αδελφότητος Κυριών Θεσσαλονίκης και της ΧΑΝΘ με ιδιωτικό περίπτερο. Το 1928 το ράδιο Τσιγγιρίδη εγκαθίσταται στη ΔΕΘ σε δύο ξύλινα περίπτερα με δύο ιστούς 36 μέτρων της τετράφυλλης κεραίας Μαρκόνι. Σε υπαίθριο χώρο δίπλα στην είσοδο της ΔΕΘ παρουσιάστηκε το πρώτο πλήρες ηλεκτρικό τρένο από εργαζόμενο στην Ηλεκτρική Εταιρεία. Οι ημερομηνίες της ΔΕΘ αναγκάστηκαν να μετατοπιστούν λόγω της επιδημίας του δάγκειου πυρετού.
Στην 4η ΔΕΘ (15-30/9/1929), η ημερομηνία μετατοπίζεται από το πρώτο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου στο δεύτερο του Σεπτεμβρίου. Ο καφές «Λουμίδη» παίρνει την πρώτη του διάκριση και συνεχίζει με επαίνους και βραβεία στις ΔΕΘ του 1930, 1931, 1932, 1936 και 1938. Το 1928 οι αδελφοί Λουμίδη είχαν ανοίξει το τρίτο κατάστημά τους, και πρώτο στη Θεσσαλονίκη, στη γωνία των οδών Αγίου Μηνά και Ελευθερίου Βενιζέλου. Αξιέπαινη και η συμμετοχή των ελληνικών μπισκότων Παπαδοπούλου. Το πρώτο κατασκευασμένο στην Ελλάδα πιάνο παρουσιάστηκε στο περίπτερο 11 από την εταιρεία «Ανδρούτσος». Στην 6η ΔΕΘ (13-28/9/1931), η Ελληνική Εταιρεία Εναέριων Συγκοινωνιών ΑΕ προγραμμάτισε αεροπορική σύνδεση δύο φορές την ημέρα από Αθήνα προς Θεσσαλονίκη. Το εισιτήριο απλής μετάβασης κόστιζε 667 δρχ. και το μετ’ επιστροφής 1.253 δρχ. Η 10η ΔΕΘ (8-30/9/1935) σημαδεύτηκε από τον θάνατο του ιδρυτή της τον Ιανουάριο του 1935, ενώ τη γενική διεύθυνση ανέλαβε τότε ο Αχιλλέας Καλευράς. Η γερμανική εταιρεία «Telefunken» παρουσίασε ραδιόφωνα παγκοσμίου λήψεως, ενώ στο ιταλικό περίπτερο παρουσιάστηκε το πρώτο κλιματιστικό.
Στην 11η ΔΕΘ (6-27/9/1936) παρουσιάστηκαν οι πρώτες μάσκες προστασίας σε περίπτωση χημικού πολέμου, ενώ το 1937 εκδόθηκε ο ν.661 με τον οποίο πραγματοποιήθηκε η οριστική παραχώρηση των νέων χώρων της ΔΕΘ. Στη 14η ΔΕΘ (24/9-15/10/1939), η Γερμανία του Χίτλερ είχε εισβάλει στην Πολωνία, παρ’ όλα αυτά συμμετείχε και μάλιστα με δικό της περίπτερο.
Η τελευταία προπολεμική έκθεση της ΔΕΘ (15η ΔΕΘ στις 22/9-22/10/1940) πραγματοποιήθηκε στις νέες εγκαταστάσεις – χρησιμοποιήθηκαν μόνο για ένα έτος γιατί υπέστησαν βαρύτατες καταστροφές κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Λίγες μέρες μετά το τέλος της ΔΕΘ κηρύχθηκε ο πόλεμος, ενώ πολλοί από τους εκθέτες δεν πρόλαβαν να πάρουν ούτε τα εκθέματά τους. Στις 11 Απριλίου 1941 εγκαταστάθηκαν στους χώρους της ΔΕΘ γερμανικές μονάδες που παρέμειναν μέχρι και τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα αρχεία της έκθεσης, ο εξοπλισμός και τα έπιπλα, όσα είχαν απομείνει, λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν. Τον Οκτώβριο του 1944 και με διαφαινόμενη την ήττα τους, οι Γερμανοί ανατίναξαν τα πολεμοφόδιά τους για να μην πέσουν στα χέρια των συμμάχων, μαζί και τα περίπτερα της έκθεσης. Έπειτα τα περίπτερα επισκευάστηκαν και αξιοποιήθηκαν ως αποθήκες από τα σώματα των συμμάχων. Στην αρχή εγκαταστάθηκε η βρετανική υπηρεσία ανεφοδιασμού ML και αργότερα η UNNRA. Έπειτα η ΥΕΚΑ, δημόσια επιχείρηση για κρατικά αυτοκίνητα, αξιοποίησε τον χώρο για στάθμευση αυτοκινήτων και αποχώρησε το 1950 από την έκθεση. Το προσωπικό της ΔΕΘ τη δεκαετία 1940-1950 είχε αποσπαστεί κυρίως στον Ερυθρό Σταυρό και σε άλλες κρατικές υπηρεσίες.
Δεκαετία του 1950
Η 16η ΔΕΘ (16/9-3/10/1951) ανακοινώθηκε από τον πρωθυπουργό Νικόλαο Πλαστήρα, ενώ η κοσμοσυρροή ήταν απρόβλεπτη. Την έκθεση επισκέφτηκε ο διευθυντής του σχεδίου Μάρσαλ για την Ευρώπη, Φόστερ. Η 18η ΔΕΘ (6-27/9/1953) ξεχώρισε με την κατασκευή ιδιωτικών περιπτέρων από το Ισραήλ και τις εταιρείες «Μπριττάνια», «Πειραϊκή-Πατραική», «Αλλατίνη», «Ψαρίδης» και «ΙΜΠΕΞ». Στη 19η ΔΕΘ (5-28/9/1954) άρχισαν να δημιουργούνται και νέοι χώροι με αποτέλεσμα ο εκθεσιακός χώρος να αρχίσει σταδιακά να λαμβάνει τη σημερινή του μορφή.
Στην 20ή ΔΕΘ (4-27/9/1955), το τουρκικό περίπτερο, αν και βρισκόταν σε πλήρη λειτουργία, έκλεισε μόλις δημιουργήθηκαν τα θλιβερά επεισόδια των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης. Στην 22η ΔΕΘ (1-22/9/1957) ο καφές φραπέ γεννιέται με τον Δημήτριο Βακόνδιο, υπάλληλο της εταιρείας «Δρίτσα» που αντιπροσώπευε τον νες καφέ στην Ελλάδα, ο οποίος δοκίμασε να φτιάξει ένα κρύο καφέ σε σέικερ του κακάο ανακαλύπτοντας τον αγαπημένο των Ελλήνων καφέ φραπέ. Στην 23η ΔΕΘ (7-28/9/1958), η παράδοση των δημοφιλών καλλιτεχνικών σχημάτων στα κέντρα διασκεδάσεως της Θεσσαλονίκης συνεχίζεται με τους Βασίλη Τσιτσάνη και Γιώτα Λύδια στο «Πανόραμα», τους Στέλιο Καζαντζίδη και Μαρινέλλα στους «Χορτατζήδες», τον Τώνη Μαρούδα στη «Χαβάη» και τους Χιώτη, Λίντα και Σούλη Σαμπάχ στο «Παλλάς». Η 24η ΔΕΘ (6-27/9/1959) σηματοδοτείται από την κατασκευή της πύλης του τόξου της ΔΕΘ που βρίσκεται στην πύλη της ΧΑΝΘ και του νέου κτιρίου διοίκησης. Στο περίπτερο της ΕΣΣΔ παρουσιάστηκαν σε φυσικό μέγεθος τρία ομοιώματα πυραύλων «Σπούτνικ».
Συνέχεια σελ. 16
