«Ο μόνος τρόπος να κερδίσουμε το Τρίτο παγκόσμιο Πόλεμο είναι να τον εμποδίσουμε να γίνει». Στρατηγός Ντουάιτ Αϊνζεχάουερ (1890-1969), 34ος Πρόεδρος των ΗΠΑ (1953-1961).
Του Ιωάννη Κρασσά*
Η επιθυμία του ανθρώπου να εξουσιάζει γεννήθηκε με την εμφάνισή του επί της γης. Η επικράτηση προϋποθέτει την ύπαρξη στρατιωτικής ισχύος, η οποία παρέχεται εν πολλοίς από τα πολεμικά μέσα που κατέχει κάποιος. Από την αρχή της ιστορίας, η βελτίωση της αποτελεσματικότητος των όπλων αποτελούσε συνεχή επιδίωξη.
Το τόξο υπήρξε ένας πολλαπλασιαστής των ανθρώπινων δυνατοτήτων, διότι παρείχε τη ικανότητα εξοντώσεως του εχθρού από μεγάλη απόσταση και με ακρίβεια, χαρακτηριστικά που δεν είχαν τα μέχρι τότε μέσα. Η καταστροφική δύναμη της τεράστιας ενέργειας που απελευθερώνεται μετά από τη σχάση ή τη σύντηξη των πυρήνων του ατόμου, έδωσε την δυνατότητα κατασκευής των ισχυρότερων όπλων μαζικής καταστροφής.
Η Ισορροπία του Τρόμου
Οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ (Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών), υπήρξαν οι πρώτες πυρηνικές δυνάμεις. Κατά τη περίοδο του ψυχρού πολέμου, η κύρια ανησυχία τους αφορούσε στην αποφυγή του αιφνιδιασμού και την άμεση ανταπόδοση του πρώτου χτυπήματος. Για το σκοπό αυτό τοποθέτησαν πυρηνικά όπλα σε υποβρύχια και πολεμικά αεροσκάφη τα οποία περιπολούσαν επί εικοσιτετράωρου βάσεως με σκοπό να προσβάλουν πρώτοι, ή να ανταποδώσουν άμεσα σε περίπτωση πυρηνικής επιθέσεως. Για την αύξηση της αυτονομίας και του χρόνου καταδύσεως των υποβρυχίων, οι δύο υπερδυνάμεις χρησιμοποίησαν πυρηνικούς αντιδραστήρες.
Τόσο το ναυτικό των ΗΠΑ, όσο και της Ρωσίας διαθέτουν πυρηνικά υποβρύχια δυνάμενα να εκτοξεύουν βαλλιστικούς πυραύλους, ή τορπίλες με πυρηνικές κεφαλές. Δεν έλειψαν όμως τα ατυχήματα που οδήγησαν στην βύθισή τους μαζί με όλο το οπλοστάσιο τους.
Τα Βυθισμένα Υποβρύχια με Πυρηνικά Όπλα
Μέχρι σήμερα είναι γνωστή η βύθιση 3 πυρηνικών υποβρυχίων και ενός υποβρυχίου με κινητήρα ντίζελ, εξοπλισμένων με πυρηνικά όπλα, τα οποία ανήκαν στην ΕΣΣΔ.
Την 8η Μαΐου 1968, το Σοβιετικό υποβρύχιο Κ-129, κλάσεως Project 629 ή GOLF II, σύμφωνα με το νατοϊκό σύστημα αναφορών, με πλήρωμα 83 μελών (20 Αξιωματικοί 63 Υπαξιωματικοί και ναύτες) βυθίστηκε στον Ειρηνικό Ωκεανό, 2.900 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Χαβάης. Το Κ-129 κινείτο με κινητήρα Ντίζελ και ήταν εξοπλισμένο με βαλλιστικό πύραυλο τύπου SS-N-5, βεληνεκούς 1.670 χιλιομέτρων, ο οποίος έφερε πυρηνική κεφαλή ισχύος 1 μεγατόνου. Τα αίτια που οδήγησαν στη βύθισή του παραμένουν άγνωστα.
Την 12η Απριλίου 1970, το Σοβιετικό πυρηνοκίνητο υποβρύχιο Κ-8, κλάσεως November (Νοέμβριος), το οποίο έφερε 4 τορπίλες με πυρηνικές κεφαλές, βυθίστηκε στο Βισκαϊκό κόλπο, 490 χιλιόμετρα βοριοδυτικά της Ισπανίας. Από τα 104 μέλη του πληρώματος διασώθηκαν οι 73. Το Κ-8 αναδύθηκε μετά από πυρκαγιά που σημειώθηκε σε δύο διαμερίσματα του και βυθίσθηκε λόγω της θαλασσοταραχής ενώ ρυμουλκείτο.
Την 4η Αυγούστου 1984, το Σοβιετικό πυρηνοκίνητο υποβρύχιο Κ-278 (κλάσεως Project 685 A ή Mike που είναι το νατοϊκό σύστημα αναφορών), με γάστρα από τιτάνιο, βυθίσθηκε στη θάλασσα Μπάρεντς στα ανοιχτά της Νορβηγίας, σε βάθος 1.020 μέτρων. Το Κ-278 αναδύθηκε μετά από εκδήλωση πυρκαγιάς και στη συνέχεια κατέληξε στο βυθό. Από τους 69 ναυτικούς που εγκατέλειψαν το υποβρύχιο, οι 42 πέθαναν από υποθερμία. 2 από τις τορπίλες του έφεραν πυρηνική κεφαλή.
Την 3η Οκτωβρίου 1986, το Σοβιετικό πυρηνοκίνητο υποβρύχιο Κ-219 (κλάσεως Project 667 A ή Yankee), το οποίο έφερε 16 βαλλιστικούς πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές βυθίστηκε στον Ατλαντικό Ωκεανό, 1.100 χιλιόμετρα βορειοανατολικά των Βερμούδων. Το Κ-219 αναδύθηκε μετά από μετά από έκρηξη λόγω διαρροής θαλασσινού νερού σε σιλό πυραύλου, στη συνέχεια βυθίσθηκε ενώ ρυμουλκείτο και κατέληξε σε βάθος 6.000 μέτρων στη περιοχή του βυθίσματος «Άβυσσος Πεδιάδος Χατέρας (Abyssal Plain Hatteras)». Από τα 120 μέλη του πληρώματος φονεύθηκαν 4.
Βυθισμένα Πυρηνικά Υποβρύχια χωρίς Πυρηνικές Κεφαλές
Την 10η Απριλίου 1963, το αμερικανικό πυρηνοκίνητο υποβρύχιο Thresher), κλάσεως Permit, βυθίσθηκε 220 ναυτικά μίλια ανατολικά του Cape Cod της Μασαχουσέτης ΗΠΑ. Το υποβρύχιο ήταν εξοπλισμένο με 21 συμβατικές τριπλές. Τα 112 μέλη του πληρώματος και 17 επιβαίνοντες εκτός πληρώματος φονεύθηκαν άπαντες. Το Υ/Β εκτελούσε δοκιμές καταδύσεων σε μεγάλο βάθος. Μετά από διακοπή λειτουργίας του πυρηνικού αντιδραστήρα, έχασε την πρόωσή του και υπερέβη το επιτρεπόμενο βάθος καταδύσεως, με αποτέλεσμα να καταστραφεί.
Την 22α Μαΐου 1963, το αμερικανικό πυρηνοκίνητα υποβρύχιο Scorpion κλάσεως Skipjack, βυθίσθηκε 740 χιλιόμετρα (400 ναυτικά μίλια) νοτιοδυτικά των Αζόρων, στο μέσο του Ατλαντικού Ωκεανού. Το υποβρύχιο ήταν εξοπλισμένο με 24 συμβατικές τορπίλες. Από τα 99 μέλη του πληρώματος φονεύθηκαν άπαντες. Τα αίτια της βυθίσεως του παραμένουν άγνωστα.
Την 12η Αυγούστου 2000, το Σοβιετικό πυρηνοκίνητο υποβρύχιο Κούρσκ ή Κ-141[κλάσεως Project 949 ή Oscar (νατοϊκό σύστημα αναφορών), βυθίσθηκε στη θάλασσα Μπάρεντς, μετά από έκρηξη τορπίλης, παρασέρνοντας στο βυθό τα 118 μέλη του πληρώματος. Σύμφωνα με το ρωσικό ναυτικό, δεν μετέφερε πυρηνικές κεφαλές. Την 22α Οκτωβρίου 2000, οι δύτες εισήλθαν στο βυθισμένο υποβρύχιο, όπου ανακάλυψαν ένα σημείωμα από τον Ντμίτρι Κολέσνικοφ, υποπλοίαρχο του Κουρσκ, στο οποίο έγραφε: «Όλο το πλήρωμα από τα τμήματα έξι, επτά και οκτώ ήρθαν στο ένατο. Υπάρχουν 23 άτομα εδώ. Πήραμε αυτή την απόφαση εξαιτίας του ατυχήματος. Κανείς μας δεν μπορεί να βγει στην επιφάνεια». Την 8η Οκτωβρίου 2001 το υποβρύχιο ανασύρθηκε με την συνεργασία της κοινοπραξίας των Ολλανδικών ναυτιλιακών εταιριών Mammoet και Smit International και την οικονομική ενίσχυση από την Ε.Ε. με 30 εκατομμύρια δολάρια.
Η πτώση του βομβαρδιστικού Β-52
Την 10:30 της 17ης Ιανουαρίου 1966, ένα βομβαρδιστικό αεροσκάφος τύπου Βoeing B-52 Stratofortress της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ [USAF (United States Air Force)], κατέπεσε στο παραθαλάσσιο χωρίο Παλομάρες, στις ακτές της Μεσογείου στην Ισπανία. Η πτώση του προκλήθηκε λόγω συγκρούσεως με ιπτάμενο τάνκερ KC-135, το οποίο το ανεφοδίαζε σε ύψος 10.000 μέτρων. Το βομβαρδιστικό μετέφερε τέσσερεις βόμβες υδρογόνου ΜΚ-28R1, ισχύος 20 μεγατόνων. Το αεροσκάφος συμμετείχε στην επιχείρηση «Θόλος Χρωμίου (Chrome Dome)».
Ο σκοπός της επιχειρήσεως αφορούσε την πτήση βομβαρδιστικών εξοπλισμένων με πυρηνικά όπλα επί εικοσιτετραώρου βάσεως, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα αμέσου ανταποδόσεως σε περίπτωση αιφνιδιαστικής επιθέσεως με ανάλογα όπλα εκ μέρους της ΕΣΣΔ. Την εποχή εκείνη ο ψυχρός πόλεμος βρισκόταν στο απόγειό του.
Η Επιχείρηση Ανευρέσεως των Πυρηνικών Όπλων
Τα 4 μέλη του ιπτάμενου τάνκερ και τα 3 από τα 7 μέλη του Β-52 σκοτώθηκαν κατά την σύγκρουση, ενώ τα 4 μέλη του βομβαρδιστικού διασώθηκαν, χρησιμοποιώντας τα αλεξίπτωτα τους. Τα 3 από τα 4 πυρηνικά όπλα ευρέθησαν επί του εδάφους πλησίον του Παλομάρες. Οι βόμβες κατά τις πτήσεις δεν ήσαν οπλισμένες. Η ενεργοποίηση τους θα πραγματοποιείτο πριν τη ρίψη τους. Τα μη πυρηνικά εκρηκτικά από τις 2 βόμβες εξερράγησαν με την πρόσκρουση, μολύνοντας έκταση 2 τετραγωνικών χιλιομέτρων με πλουτώνιο, προερχόμενο από το πρωτεύον ραδιενεργό υλικό που ενεργοποιεί την κυρία πυρηνική κεφαλή.
Η τέταρτη βόμβα κατέληξε στον βυθό της θαλάσσης. Για την ανεύρεση της οργανώθηκε τεράστια επιχείρηση, η οποία διήρκεσε 80 ημέρες και στην οποία συμμετείχαν 30 πολεμικά σκάφη με πολυάριθμο προσωπικό. Των ερευνών προΐστατο ο Δρ. John Craven, ο οποίος κατόρθωσε να εντοπίσει τη βόμβα εφαρμόζοντας μαθηματική μέθοδο ανευρέσεως χαμένων αντικειμένων. Η βόμβα ανασύρθηκε από μη επανδρωμένο βαθυσκάφος των ΗΠΑ σε βάθος 900 μέτρων. Στον εντοπισμό της σημαντική υπήρξε η βοήθεια του Ισπανού αλιέως Φραγκίσκου Σίμο Όρτς, ο οποίος υπέδειξε το σημείο πτώσεως.
Μετά την ανέλκυσή της ο Όρτς προσέφυγε σε δικαστήριο της Νέας Υόρκης, διεκδικώντας το 2% της αξίας των 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων βόμβας, βάσει του νόμου περί «δικαιωμάτων διασώσεως» του δικαίου της θαλάσσης. Η υπόθεση δεν εκδικάσθηκε και επιλύθηκε με εξωδικαστικό συμβιβασμό, χωρίς ποτέ να γίνει γνωστό το ποσό των “ουρανοκατέβατων” στην κυριολεξία χρημάτων που έλαβε ο Όρτς.
Οι Συνέπειες
Αμερικανική εταιρεία μετέφερε 2.000 κυβικά μέτρα μολυσμένου χώματος σε βαρέλια τα οποία εναπέθεσε σε περιοχή της Νεβάδας. Από την βόμβα που ανασύρθηκε από την θάλασσα δεν διαπιστώθηκε ραδιενεργός διαρροή. Το κόστος καθαρισμού της περιοχής στοίχησε δύο εκατομμύρια δολάρια. Η Ισπανία απαγόρευσε την υπέρπτηση αμερικανικών αεροσκαφών με πυρηνικά όπλα πάνω από την επικράτειά της, ενώ διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις με αίτημα την απαγόρευσή τους, οργανώθηκαν σ’ όλο τον κόσμο με επίκεντρο την Ευρώπη. Δεν αναφέρθηκαν περιστατικά ραδιενεργού μολύνσεως σε κατοίκους της περιοχής. Ο συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης (1925-2021) με αφορμή το ατύχημα στο Παλομάρες, συνέθεσε το τραγούδι «Ένα Δάσος Κλάρες», σε στίχους Φώντα Λάδη. Το «Ένα Δάσος Κλάρες» σε ερμηνεία από την Άννα Βίσση.
Η Ιρανική Επίθεση κατά του Ισραήλ
Στις 13 Απριλίου 2024, το Ιράν στα πλαίσια της επιχειρήσεως «True promise (Αληθινή Υπόσχεση)», εξαπέλυσε κατά του Ισραήλ, 170 μη επανδρωμένα αεροσκάφη, 30 πυραύλους Κρούζ και 120 βαλλιστικούς πυραύλους. Σύμφωνα με αμερικανικές και ισραηλινές πληροφορίες το 50% των βαλλιστικών πυραύλων εξερράγησαν κατά την εκτόξευση ή κατά τη διάρκεια της πτήσεως λόγω βλαβών.
Κατανομή Πυρηνικών Όπλων
Οι ΗΠΑ από το 1945 μέχρι το 1949 διέθεταν το μονοπώλιο των πυρηνικών όπλων. Δεν τα χρησιμοποίησαν για να εμποδίσουν το Μάο Τσε Ντουγκ να καταλάβει την εξουσία στην Κίνα (Οκτώβριος 1949), ούτε κατά τον Πόλεμο της Κορέας (Ιούνιος 1950- Ιούλιος 1953). Είναι πολύ πιθανόν να απέτρεψαν το Στάλιν να καταλάβει την Δυτική Ευρώπη μετά την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η ΕΣΣΔ κατασκεύασε την πρώτη βόμβα τον Αύγουστο του 1949, αλλά τα μέσα δια την χρησιμοποίησή της τα απέκτησε το 1954 (Πυραύλους και βομβαρδιστικά αεροσκάφη).
Την παρούσα περίοδο εκτιμάται ότι 9 χώρες κατέχουν πυρηνικά όπλα, τα οποία υπολογίζονται σε 12.500 και εξ αυτών το 90% ανήκουν στα οπλοστάσια της Ρωσίας και των ΗΠΑ. 9.600 πυρηνικές κεφαλές είναι έτοιμες προς χρήση, ενώ οι 2.900 έχουν προγραμματισθεί για αποσυναρμολόγηση. Η Ρωσία είναι η πρώτη πυρηνική δύναμη με 5.889, οι ΗΠΑ δεύτερη με 5.244, ενώ η Κίνα βρίσκεται στη τρίτη θέση με 410 κεφαλές, αλλά ανερχόμενη ταχέως. Η κατανομή των πυρηνικών όπλων ανά χώρα φαίνεται στο πίνακα.
Διαπιστώσεις -Συμπεράσματα
Η προστασία της ανθρωπότητες από το πυρηνικό όλεθρο στηρίζεται στην αμοιβαία καχυποψία και όχι στην αμοιβαία εμπιστοσύνη των χωρών που διαθέτουν πυρηνικά όπλα. Η χρησιμοποίησή τους επί της ουσίας θα σημάνει το τέλος της ανθρώπινου πολιτισμού.
Η πολυμάθεια δεν μας χάρισε την σοφία να έχουμε ορθή κρίση για τις αξίες της ζωής. Η σοφία είναι τρόπος ζωής, απαλλαγμένος από τα πάθη και με σεβασμό προς κάθε μορφή ζωής, το περιβάλλον, την δικαιοσύνη και την ηθική. Η επιστημονική πρόοδος με τη βοήθεια της οποίας ξεκλειδώσαμε τα μυστικά της φύσεως συνέβαλε στην κατασκευή των όπλων μαζικής καταστροφής. Δεν συνέβαλε όμως στην πνευματική μας καλλιέργεια, άνευ της οποίας δεν υπάρχει πολιτισμός.
Η πραγματικότητα επιβεβαιώνει ότι παρά τις γνώσεις μας στερούμεθα των ηθικών δυνάμεων να χαλιναγωγήσουμε τα πρωτόγονα ένστικτα μας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να χρησιμοποιούμε “ωμή βία” προκειμένου να επιβάλλουμε την θέλησή μας στους πιο αδύνατους και να τους αφαιρούμε και την ζωή ακόμα, όταν δεν υποτάσσονται στις επιθυμίες μας. Αποδεικνύεται ότι για να υπάρχει σεβασμός του Διεθνούς Δικαίου πρέπει να υπάρχει δύναμη που να αναγκάζει την εφαρμογή του.
Η ιστορία μας διδάσκει ότι στη μεγάλη πλειοψηφία τους, οι πόλεμοι παρουσιάζονται σαν μια αναπόφευκτη πράξη αυτοαμύνης, για την υπεράσπιση εδαφικών, οικονομικών, θρησκευτικών, φυλετικών, ή όποιων άλλων συμφερόντων. Η διερεύνηση της αποφάσεως διεξαγωγής των συρράξεων πρέπει να αναζητηθεί στη ικανοποίηση της επιθυμίας για αυτοεπιβεβαίωση εκείνων των ανθρώπων που πιστεύουν ότι έχουν επιλεγεί από τη μοίρα να παίξουν το ρόλο του Μεσσία. Οι άνθρωποι, με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, χωρίς πνευματική καλλιέργεια και με χαμηλή αυτοεκτίμηση, θυσιάζουν ευκολότερα την ατομικότητα τους και μετατρέπονται σε όχλο έτοιμο να ικανοποιήσει τις εντολές του εκλεκτού του Θεού.
Είναι πιθανό η παρουσία μας επί της γης να τερματισθεί με δική μας υπαιτιότητα, χωρίς να αποκλείεται το ενδεχόμενο να οδηγηθούμε στην ολική καταστροφή του πλανήτη μας, λόγω της μισαλλοδοξίας, της πλεονεξίας, της κενοδοξίας, της εξουσιολαγνείας, της άγνοιας και της ανοησίας μας.
• Ο Ιωάννης Κρασσας είναι Αντιστράτηγος ε.α.
