• Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι εργαζόμενοι μέσω 28 ερωτοαπαντήσεων
Των Αλέξη Π. Μητρόπουλου
Αγγελικής Α. Μητροπούλου
Η ετήσια άδεια αναψυχής είναι το σημαντικότερο εργατικό δικαίωμα (μαζί με το Δώρο Πάσχα και το Δώρο Χριστουγέννων) αφού ο εργαζόμενος στον ιδιωτικό τομέα λαμβάνει μισθό αλλά και Επίδομα Αδείας για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς μάλιστα να παρέχει εργασία.
Το δικαίωμα αυτό είναι ό,τι πιο σημαντικό υπάρχει και ισχύει, ευτυχώς ακόμη, στα πλαίσια των εργασιακών σχέσεων του ιδιωτικού τομέα στη χώρα μας. Με τον μνημονιακό νόμο 4093/2012, εφαρμοστικό νόμο του β’ Μνημονίου (ν. 4046/2012), που ισχύει ακόμη δυστυχώς και σήμερα(!), δεν χορηγείται Επίδομα Αδείας, όπως επίσης Δώρο Πάσχα και Δώρο Χριστουγέννων, στους δημοσίους υπαλλήλους και τους συνταξιούχους.
Η κατάργηση των τριών επιδομάτων για τους δημοσίους υπαλλήλους (13ος και 14ος μισθός) και για τους συνταξιούχους (13η και 14η σύνταξη) έχει κριθεί δυστυχώς συνταγματική με αποφάσεις των Ολομελειών και των τριών Ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας (Άρειος Πάγος, Συμβούλιο Επικρατείας, Ελεγκτικό Συνέδριο).
Ι. Ιστορική εξέλιξη τού θεσμού τής ετήσιας άδειας με αποδοχές
Ο θεσμός της ετήσιας άδειας με αποδοχές των μισθωτών τού ιδιωτικού τομέα στη χώρα μας καθιερώθηκε με τον αν.ν. 539/1945 «Περί χορηγήσεως κατ’ έτος εις τους μισθωτούς αδειών μετ’ αποδοχών» (ΦΕΚ Α 229/6-9-1945). Αργότερα ο ιδρυτικός αυτός νόμος τροποποιήθηκε με τους ν. 3144/2003 (άρθρο 6) και 3102/2004 (άρθρο 1) και συμπληρώθηκε με τους ν. 3996/2011 (άρθρο 24) και 4611/2019 (άρθρο 53). Τέλος το θεσμικό πλαίσιο τροποποιήθηκε ουσιαστικά με τον νόμο Χατζηδάκη (ν. 4808/2021, άρθρο 51). Το ισχύον σήμερα καθεστώς στη χώρα μας για την ετήσια άδεια αναψυχής καθώς και για το Επίδομα Αδείας ρυθμίζεται με τα άρθρα 210-216 του Κώδικα Ατομικού Εργατικού Δικαίου (Π.Δ. 80/2022), στον οποίο έχουν ενσωματωθεί όλες οι διατάξεις του Ελληνικού Ατομικού Εργατικού Δικαίου, αλλά και των τριών Μνημονίων για τις ατομικές εργασιακές σχέσεις (βλ. το βιβλίο μας «Το μέλλον των συντάξεων», Εκδόσεις «60+», 2023).
Από την πλευρά της και η διεθνής κοινότητα έγκαιρα ασχολήθηκε με το σημαντικό αυτό εργατικό δικαίωμα. Έτσι, με τη ΔΣΕ 52/1936 «Περί κανονικών κατ’ έτος αδειών μετ’ αποδοχών», που κυρώθηκε στη χώρα μας με τον ν. 2081/1952, ρυθμίστηκε το σπουδαίο αυτό θέμα. Με τη ΔΣΕ 132/1970 «Για τις ετήσιες άδειες με αποδοχές» συμπληρώθηκε η ΔΣΕ του 1936. Εξάλλου με τη ΔΣΕ 146/1976 με «Για τις ετήσιες άδειες με αποδοχές των ναυτικών» καθιερώθηκε η άδεια αναψυχής και στους ναυτικούς.
ΙΙ. Υποχρεωτική εκ του νόμου η χορήγηση ετήσιας άδειας-Επιδόματος Αδείας. Η τριπλή φύση τού δικαιώματος
Η υποχρέωση του εργοδότη να χορηγεί ετήσια άδεια με αποδοχές στους μισθωτούς είναι υποχρεωτική εκ του νόμου και αυτοτελής. Η χορήγηση της ετήσιας άδειας αναψυχής στοχεύει στην ανανέωση και την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης των εργαζομένων.
Η φύση τού εργατικού αυτού δικαιώματος είναι τριπλή επειδή ο εργαζόμενος:
α) δικαιούται να απουσιάσει ορισμένες ημέρες από την εργασία,
β) να εισπράξει κανονικά αμοιβή (μισθό) για τις ημέρες απουσίας
γ) να εισπράξει το Επίδομα Αδείας (πλέον τού μισθού του), που ανέρχεται στο ύψος του μισού μισθού (ή 13 ημερομίσθια).
ΙΙΙ. Η ετήσια άδεια και το ΕπίδομαΑδείας σε 28ερωταπαντήσεις
1. Τί περιλαμβάνει το δικαίωμα της ετήσιας άδειας αναψυχής;
Το δικαίωμα της άδειας αναψυχής είναι σύνθετο. Περιλαμβάνει: α) τη χορήγηση ελεύθερου χρόνου συγκεκριμένων ημερών, β)την καταβολή τού μισθού για το διάστημα αυτό, ωσάν να έχει παρασχεθεί εργασία κανονικά και γ)μισό επιπλέον μισθό (ή 13 ημερομίσθια) ως Επίδομα Αδείας.
Οι αποδοχές αδείας είναι αυτές που θα ελάμβανε ο εργαζόμενος αν παρείχε κανονικά την εργασία του (άρθρο 4 αν.ν. 539/1945) με όλες βεβαίως τις προσαυξήσεις και τα επιδόματα.
Επιπλέον ο μισθωτός λαμβάνει το Επίδομα Αδείας που καθιερώθηκε για πρώτη φορά με το άρθρο 3 του ν. 4504/1966. Το Επίδομα Αδείας ισούται με τις αποδοχές τού μισθού (1/2 του μισθού) για τους αμειβόμενους με μηνιαίο μισθό και τις αποδοχές 13 ημερών εργασίας για τους αμειβόμενους με ημερομίσθιο ή με ποσοστά ή κατά μονάδα εργασίας ή με άλλον τρόπο και υπολογίζεται όπως ακριβώς το ποσό των αποδοχών αδείας.
2. Πότε χορηγείται η ετήσια άδεια αναψυχής;
Η χρονική περίοδος χορήγησης της άδειας αναψυχής κανονίζεται μεταξύ του εργοδότη και του εργαζόμενου (άρθρο 214 παρ.1 του Π.Δ. 80/2022).
Ο εργοδότης υποχρεούται να χορηγήσει την άδεια που ζητήθηκε από τον εργαζόμενο το πολύ εντός διμήνου. Οπωσδήποτε όμως, οι μισές μέρες από τις δικαιούμενες κατ’έτος πρέπει να χορηγούνται στο διάστημα από 1η Μαΐου μέχρι 30 Σεπτεμβρίου, ενώ η άδεια που δεν έχει εξαντληθεί μέσα στο ημερολογιακό έτος, πρέπει να εξαντλείται μέχρι το πρώτο τρίμηνο του επόμενου (το αργότερο μέχρι 31 Μαρτίου τού επόμενου έτους).
O εργοδότης υποχρεούται να αναγγείλει ηλεκτρονικά στο πληροφοριακό σύστημα του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων «ΕΡΓΑΝΗ» τον χρόνο χορήγησης της ετήσιας άδειας αναψυχής.
3. Ποιοί δικαιούνται σήμερα ετήσια άδεια-Επίδομα Αδείας;
Η άδεια αναψυχής χορηγείται σε όσους απασχολούνται έναντι μισθού σε εργασίες ή επιχειρήσεις, εκτός από τις οικογενειακές επιχειρήσεις όπου οι εργαζόμενοι είναι μόνο τα μέλη της οικογένειας του εργοδότη.
Κάθε εργαζόμενος, από την έναρξη της εργασίας και μέχρι να συμπληρώσει δώδεκα (12) μήνες συνεχούς απασχόλησης στην ίδια επιχείρηση («βασικός χρόνος»), δικαιούται να λάβει ποσοστό της ετήσιας κανονικής άδειας με αποδοχές (κατ’ αναλογία με τον χρόνο εργασίας που έχει συμπληρώσει). Το ποσοστό αυτό υπολογίζεται με βάση ετήσια άδεια 22 εργάσιμων ημερών για εξαήμερη εργασία και 20 εργάσιμων ημερών για πενθήμερη εργασία. Στις ημέρες αυτές δεν υπολογίζεται η ημέρα της εβδομάδας κατά την οποία ο εργαζόμενος δεν απασχολείται λόγω του εφαρμοζόμενου συστήματος εργασίας.
Ο εργοδότης υποχρεούται μέχρι τη λήξη του πρώτου ημερολογιακού έτους πρόσληψης του εργαζομένου να χορηγήσει σε αυτόν την παραπάνω αναλογία της κανονικής άδειας. Από το δεύτερο ημερολογιακό έτος και για κάθε επόμενο, ο εργαζόμενος δικαιούται να λάβει την ετήσια κανονική άδεια με αποδοχές, η οποία επαυξάνεται κατά μία (1) εργάσιμη ημέρα για κάθε έτος απασχόλησης επιπλέον του πρώτου.
Η άδεια όμως, σύμφωνα με την ισχύουσα Νομοθεσία, δεν μπορεί να ξεπερνά τις είκοσι έξι (26) εργάσιμες ημέρες για εξαήμερη εργασία ή τις είκοσι δύο (22) εργάσιμες ημέρες για πενθήμερη εργασία. Ο εργαζόμενος δικαιούται να λάβει την κανονική του άδεια με αποδοχές από την 1η Ιανουαρίου κάθε έτους.
Οι δικαιούμενες ημέρες κανονικής άδειας, καθώς και το ύψος του Επιδόματος Αδείας για εργαζόμενους που παρέχουν εξαήμερη και πενθήμερη εργασία, δίνονται συνοπτικά στους παρακάτω πίνακες:
ΠΙΝΑΚΑΣ 1
Ημέρες άδειας υπαλλήλων και εργατών
από 1-10 έτη υπηρεσίας στον ίδιο εργοδότη
και από 1-12 έτη συνολικής προϋπηρεσίας σε διάφορους εργοδότες
Ημέρες άδειας
Συμπληρωμένα έτη στον ίδιο εργοδότη Για εξαήμερη εργασία Για πενθήμερη εργασία Αποδοχές Αδείας Επίδομα Αδείας
1 έτος 24 ημέρες 20 ημέρες 24 ημερομίσθια ή 24/25 του μισθού 13 ημερομίσθια ή μισός μισθός
2 έτη 25 ημέρες 21 ημέρες 25 ημερομίσθια ή ένας μισθός 13 ημερομίσθια ή μισός μισθός
3 έτη 26 ημέρες 22 ημέρες 26 ημερομίσθια ή ένας μισθός 13 ημερομίσθια ή μισός μισθός
ΠΙΝΑΚΑΣ 2
Ημέρες άδειας υπαλλήλων και εργατών
με συνολική υπηρεσία ή προϋπηρεσία
πάνω από 10 έτη στον ίδιο εργοδότη
ή πάνω από 12 έτη σε διάφορους εργοδότες
Ημέρες άδειας
Για εξαήμερη εργασία Για πενθήμερη εργασία Αποδοχές άδειας Επίδομα Αδείας
30 ημέρες 25 ημέρες Για τους εργάτες:τόσα ημερομίσθια, όσες οι ημέρες άδειας
Για τους υπαλλήλους: ένας μηνιαίος μισθός και επί πλέον τόσα εικοστά πέμπτα του μισθού, όσες οι εργάσιμες ημέρες της άδειας πέραν του μήνα 13 ημερομίσθια
ή μισός μισθός
4. Μπορεί να κατατμηθεί η άδεια αναψυχής;
Κατ’ εξαίρεση, επιτρέπεται η κατάτμηση του χρόνου αδείας μέσα στο ίδιο ημερολογιακό έτους σε δύο περιόδους (άρθρο 215 του Π.Δ. 80/2022), εξαιτίας ιδιαίτερα σοβαρής ή επείγουσας ανάγκης της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης. Σε κάθε περίπτωση, η πρώτη περίοδος της αδείας δεν μπορεί να περιλαμβάνει λιγότερες από έξι (6) εργάσιμες ημέρες για εξαήμερη απασχόληση και από πέντε (5)εργάσιμες ημέρες για πενθήμερη εργασία.
Η κατάτμηση του χρόνου αδείας επιτρέπεται και σε περισσότερες από δύο περιόδους, από τις οποίες η μία πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον δώδεκα (12) εργάσιμες ημέρες για εξαήμερη εργασία και δέκα (10) εργάσιμες ημέρες για πενθήμερη. Ειδικά, σε επιχειρήσεις που παρουσιάζουν ιδιαίτερο φόρτο εργασίας λόγω είδους ή αντικειμένου εργασιών σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο του έτους, ο εργοδότης δύναται να χορηγεί τμηματικά την άδεια οποτεδήποτε εντός του ημερολογιακού έτους.
5. Επιτρέπεται η παραίτηση από το δικαίωμα της ετήσιας άδειας;
Όχι! Κάθε συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου, που αφορά την εγκατάλειψη του δικαιώματος της άδειας του εργαζομένου ή την παραίτησή του από το δικαίωμα αυτό, ακόμη και αν προβλέπει την καταβολή σε εκείνον επαυξημένης αποζημίωσης, δεν νοείται. Τέτοια συμφωνία, βάσει του ιδρυτικού νόμου (άρθρο 5 παρ. 1 αν.ν. 539/1945), αλλά και του ισχύοντος Π.Δ. 80/2022 (άρθρο 216 παρ. 1), δεν είναι μόνο άκυρη αλλά και ανυπόστατη επειδή οι διατάξεις για την ετήσια άδεια αναψυχής συνιστούν κανόνα δημόσιας τάξης κατά το άρθρο 3 ΑΚ, δηλαδή είναι κανόνας υποχρεωτικού και αναγκαστικού δικαίου (juscogens).
6. Τί γίνεται αν ο εργοδότης αρνηθεί τη χορήγηση της νόμιμης ετήσιας άδειας αναψυχής;
Σύμφωνα με το εδάφιο β’ της παρ. 1 του άρθρου 216 του Π.Δ. 80/2022, με την επιφύλαξη των διατάξεων της κείμενης Νομοθεσίας, εάν ο εργοδότης αρνηθεί τη χορήγηση της νόμιμης ετήσιας άδειας στον εργαζόμενο, υποχρεούται, μόλις λήξει το έτος κατά το οποίο δικαιούται άδεια ο εργαζόμενος και μετά από προηγούμενη διαπίστωση της παράλειψης αυτής από όργανο του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, να του καταβάλει τις αντίστοιχες αποδοχές των ημερών άδειας, προσαυξημένες κατά 100%.
7. Επιτρέπεται η απόλυση κατά τη διάρκεια της ετήσιας άδειας;
Σημαντική είναι η διάταξη της παρ. 5 του άρθρου 216 του Π.Δ. 80/2022, που απαγορεύει στον εργοδότη να απολύσει τον εργαζόμενο ενόσω διαρκεί η ετήσια άδεια αναψυχής που του χορηγήθηκε (άρθρο 5 παρ.6 αν.ν. 539/1945). Μπορεί όμως, όπως έχει δεχθεί παγίως η Νομολογία των Ελληνικών Δικαστηρίων, να καταγγελθεί η σχέση εργασίας στην περίπτωση της αναρρωτικής άδειας του μισθωτού ή της άδειας ασθενείας.
8. Τί γίνεται αν ο εργαζόμενος απολυθεί πριν λάβει την κανονική άδεια αναψυχής που του οφείλεται;
Σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 216 του Π.Δ. 80/2022, αν η σχέση εργασίας εργαζομένου λυθεί με οποιοδήποτε τρόπο, προτού αυτός λάβει την κανονική άδεια που τουοφείλεται, τότε δικαιούται τις αποδοχές που θα ελάμβανε, αν του είχε χορηγηθεί η άδεια.
9. Τί γίνεται αν η εργασιακή σχέση λυθεί πριν τη συμπλήρωση 12 μηνών στη σχέση εργασίας; Στην περίπτωση αυτή δικαιούται Επίδομα Αδείας;
Σύμφωνα με τα εδάφια α-β της παρ. 3 του άρθρου 216 του Π.Δ. 80/2022, σε περίπτωση λύσης της σχέσης εργασίας με οποιοδήποτε τρόπο ή λήξης τής εποχιακής απασχόλησης πριν συμπληρωθεί δωδεκάμηνο στη σχέση εργασίας, οι εργαζόμενοι δικαιούνται από τον εργοδότη τους:
α) δυο (2) ημερομίσθια για κάθε μήνα απασχόλησής τους, ανεξάρτητα από τυχόν οφειλομένη σε αυτούς αποζημίωση για άλλο λόγο. Για απασχόληση μικρότερη από ένα μήνα καταβάλλεται ανάλογα κλάσμα. Για εργαζομένους που παρέχουν εργασία εκ περιτροπής ή διαλείπουσα, ως μήνας λογίζονται είκοσι πέντε (25)ημέρες απασχόλησης.
β) Επίδομα Άδειας ίσο με τις αποδοχές της άδειας. Το Επίδομα αυτό δεν δύναται πάντως να υπερβεί το ποσό του μισού μηναίου μισθού ή το ποσό των 13 ημερομισθίων, ανάλογα με τον τρόπο αμοιβής.
10. Δικαιούνται άδεια οι μερικώς απασχολούμενοι;
Ναι. Αποδοχές αδείας και Επίδομα Αδείας δικαιούνται και οι μερικώς απασχολούμενοι, οι οποίες υπολογίζονται με βάση τις αποδοχές που θα ελάμβαναν αν εργάζονταν κατά το διάστημα των ημερών αδείας (παρ. 4 άρθρου 38 ν. 1892/1990).
11. Σε περίπτωση διαλείπουσας ή εκ περιτροπής εργασίας, ο εργαζόμενος δικαιούται ετήσια άδεια αναψυχής;
Σε περίπτωση διαλείπουσας εργασίας ή εκ περιτροπής εργασίας, ο εργαζόμενος δικαιούται, μετά τη συμπλήρωση 12μηνης σχέσης εργασίας στην επιχείρηση, κάθε ημερολογιακό έτος, άδεια με αποδοχές ίση με το 1/12 της άδειας για κάθε μήνα απασχόλησης (άρθρο 211 παρ. 2 Π.Δ. 80/2022):
-από την πρόσληψή του, αν ή άδεια χορηγείται για πρώτη φορά, ή
-από τη λήψη της άδειας του προηγούμενου έτους, μέχρι την ημέρα έναρξης της άδειας.
Σημειώνουμε ότι ως μήνας λογίζονται 25 ημέρες απασχόλησης.
12. Οι αργίες περιλαμβάνονται στην ετήσια άδεια αναψυχής;
Σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 211 του Π.Δ. 80/2022, οι επίσημες ή κατ’ έθιμο εορτάσιμες ημέρες (αργίες), όπως π.χ. η 15η Αυγούστου, καθώς και οι διακοπές εργασίας που οφείλονται σε ασθένεια, ΔΕΝ περιλαμβάνονται στην ετήσια άδεια με αποδοχές.
13. Οι ημέρες ασθενείας, απεργίας ή στράτευσης του μισθωτού μπορούν να συμψηφιστούν με τις ημέρες της ετήσιας άδειας;
Όχι. Οι μισθωτοί και οι εργοδότες πρέπει να γνωρίζουν ότι οι ημέρες που ο εργαζόμενος απέχει από την εργασία του λόγω ασθενείας, απεργίας, στράτευσης ή ανωτέρας βίας, θεωρούνται ως χρόνος πραγματικής εργασίας και ΔΕΝ συμψηφίζονται με τις ημέρες αδείας που δικαιούται να λάβει ο μισθωτός (άρθρο 2 παρ. 6 αν.ν. 539/1945 και άρθρο 211 παρ. 4 του Π.Δ. 80/2022).
14. Μπορούν να συμψηφιστούν με τις ημέρες τής ετήσιας άδειας αναψυχής οι ημέρες γονικής άδειας, ανατροφής τέκνων, ασθενείας εξαρτωμένων μελών ή ο χρόνος για την παρακολούθηση των μαθημάτων των τέκνων;
Σε καμία περίπτωση. Οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να γνωρίζουν ότι ο χρόνος απουσίας των μισθωτών από την εργασία τους λόγω γονικής άδειας ανατροφής τέκνων, ασθενείας εξαρτωμένων μελών, καθώς και ο χρόνος για την παρακολούθηση των μαθημάτων των τέκνων τους, λογίζεται επίσης ως χρόνος πραγματικής υπηρεσίας για τη χορήγηση της ετήσιας άδειας, καθώς και του Επιδόματος Αδείας (άρθρο 13 ν. 1483/1984).
Συνέχεια στη σελ. 6
